* قازاقى پايىم
وتكەن جولى جازعانىمىزداي، جاۋىن-شاشىن، كۇننىڭ كۇركىرى، سالقىندىق كورىنىس بەردى.
اۋا رايى كۇندە قۇبىلۋدا. الماتىنىڭ اسپانى ۇزاق كۇنگە ءبىر جادىراماي قويدى. تۇسكە دەيىن كۇن كوزى كورىنسە، ءتۇس اۋا كوكتى بۇلت بۇركەيدى. ال كەشكە وتكىنشى بولسا دا، جاڭبىر نوسەرلەتىپ وتەدى. كوكتەم ەرتە شىققانىمەن، شارۋاعا دا، قالا تۇرعىندارىنا دا تىم قولايسىز بولىپ تۇر. تابيعاتتىڭ قۇبىلمالى مىنەزى باقشا داقىلىن ەگۋ مەن كوشەتتەۋگە قولبايلاۋ بولىپ وتىر. بازاردا ءتۇرلى داقىلدىڭ كوشەتى دايىن، ءبىراق ولاردى وتىرعىزعانمەن ارى قاراي جەتىلدىرەتىن باقشا توپىراعى دايىن ەمەس. ءالى سالقىن ءارى قاتتى...
وسىمەن ءبىر مەزگىلدە ءتۇز اڭدارىنىڭ كۇيەگى ءتۇسۋى (كۇيەك) قاتار جۇرەدى. باسقا اتالۋى: قىركۇيەك. بۇل كۇزگى قىركۇيەك ەمەس. ول ءۇي جانۋارلارىنىڭ ءوسىپ-ونۋى. بۇل بولسا ءتۇز اڭدارىنا ارنالعان. امال كەزىندە بىرنەشە كۇنگە سوزىلعان سىلبىر جاۋىن بولادى.
بۇرىنعى امال زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋى بويىنشا، وسى ايدىڭ 17-سىنەن، ياعني بۇگىننەن باستاپ امال كورىنىس بەرەدى. بۇل – اڭ تولدەيتىن مەزگىل. وسى كەزدە كيىكتەر تولدەيدى. كيىك قانشا كوپ بولسا دا، ولار 2-3 كۇننىڭ ىشىندە-اق تۇگەلدەي تولدەپ بولادى. مۇنىڭ سىرى – ەنەلەرى كەز كەلگەن قۇرالايدى ەمىزىپ، باۋىرىنا الا بەرەدى. كيىك قۇرالايىنىڭ دالادا جەتىم، جالعىز قالماۋى ءارى ناۋقاننىڭ تەز ءبىتۋى، مىنە وسىدان بولسا كەرەك. كيىكتىڭ ايتا كەتەتىن ەرەكشە قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى دە وسى.
كيىكتەردىڭ تولدەۋى ەكى-ۇش كۇنگە عانا سوزىلادى دەدىك. ارتىنشا نوسەرلى جاڭبىر جاۋىپ، سوڭى داۋىلدى جەلگە ۇلاسادى. سول جاۋىنمەن ولار تازالانىپ، جەلدىڭ كۇشىمەن لاقتارىن ورگىزەدى. سۋىق تا ەكپىندى جەلدىڭ دەمەۋىمەن جەردەن ءبىر تۇرىپ كەتكەن لاق قايتىپ جاتپايدى، شاپقىلاپ كەتە بەرەدى.
مامىردىڭ سوڭىنا قاراي بولاتىن وتە سۋىق جەل جەردى كەپتىرگەنىمەن، اۋانى قاتتى سۋىتىپ جىبەرەدى. سول كەزدە تاۋ باسىنا بۇلت ءتونىپ، اسپان بۇزىلادى. وسىنداي سۋىق كۇندەردى «قۇرالايدىڭ سالقىنى» دەپ اتاعان. ويتكەنى، وسى جەلگە قارسى كيىك ءوز قۇرالايلارىن اياقتاندىرىپ، جۇگىرتىپ، ورگىزەتىنىن ايتتىق. قازاقتار «قۇرالايدىڭ سالقىنىن» كۇتىپ، ودان ساقتاناتىن بولعان.
بيىل «قۇرالاي» امالى جىلداعىدان ەرتە كەلگەن سياقتى. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، كوكتەمنىڭ ەرتە كەلۋىنىڭ اسەرى بولار. اندا-ساندا كۇن كوزىنىڭ جىلت ەتىپ، بىرەر كۇن شۋاق شاشقانى بولماسا، اۋا رايى ءالى جىلى قالپىنا تۇسكەن جوق. الاتاۋدىڭ الىپ شىڭدارىندا جاتقان قار ءالى ەرىگەن جوق.
الماتىدا بيىل جەمىس اعاشتارىنىڭ ءبارى گۇلدەپ، ارتىنشا تۇينەكتەدى. ءبىراق كۇننىڭ سالقىندىعىنان بوي جازىپ كەتە الماي تۇر. ەرتە پىسەتىنى ورىك پەن شيە. سوسىنعى كەزەك المانىكى. ءبىر كۇن جەل، كەلەسى كۇنى جاڭبىر، ايتەۋىر، ەسەبىن تاۋىپ، جەمىس اعاشىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرەر ەمەس. بيىل الماتىلىقتار جارىتىپ جەمىس جەي المايتىن شىعار.
قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، بۇگىن مامىردىڭ –18ء-ى، اي ەسەبىنشە – 29-ى، قازاقشا ايدىڭ –16-سى. اپتا ايدىڭ ورتاسى مەن سوڭىن قامتىپ تۇر. جاۋىن-شاشىن، سالقىندىق، كۇن كۇركىرى بولۋى ابدەن مۇمكىن.
بابالار بولجامى
مامىردا:
*كۇن ەرتە كۇركىرەسە، جاڭبىر مول بولادى.
*اي قورالانسا، بۇرشاق پەن جاڭبىر جاۋادى.
*قوقيقاز بىلتىرعى ۇياسىنا جۇمىرتقالاسا، قۇرعاقشىلىق بولادى.
*ەسكى ۇياسىن جوندەپ، بيىكتەتسە، وندا مامىر ايى جاڭبىرلى بولادى.