مەرزىمى بىتكەن سيىر (جىلى) وسقىرىنىپ، امالسىز تاريح قۇشاعىنا ەنىپ بارادى. جاڭا جىلدىڭ يەسى – بارىس كۇندەي كۇركىرەپ ءوز تۇعىرىنا ورنىعۋدا.
جاڭا جىلدى تەك شىعىس حالقى عانا ەمەس، الەمنىڭ 40-قا تارتا مەملەكەتى ناۋرىز ايىندا قارسى الىپ ءجۇر. ەۋروپالىقتار ۋلاپ-شۋلاپ ءجۇرىپ قاقاعان قاڭتاردىڭ باسىندا باستاپ، ەكى مارتە (ەسكىسىن ءبىر، جاڭاسىن ءبىر) قارسى الدى.
استرونومدار 2021ء-دى – بۇقا جىلى دەپ جاريالادى. بۇقا دەسە، دەگەندەي، بۇقالىعىن كورسەتتى. جىلدىڭ سوڭىنا قاراي، قاڭتاردا وقالاق تيگەندەي موڭكىدى-اي كەلىپ. جىلدىڭ سوڭى دەپ وتىرعانىمىز، سيىر جىلى قازاقى ەسەپ بويىنشا، ناۋرىزدىڭ 22-سىنە بىتەدى. اقپاننىڭ 15-16-سىنا قىس پەن كوكتەم بەلدەسەدى. سول كۇنى اۋا رايى قانداي بولسا، كوكتەم ايى سونداي بولادى دەگەن جورامال بار.
بارىس جىلى قانداي بولادى؟ بارىس – سيىر جىلىنان كەيىن، قويان جىلىنان بۇرىن كىرەتىن مۇشەل ەسەبىنىڭ ءۇشىنشى جىلى. ورتالىق ازيا حالىقتارىنىڭ كۇنتىزبەلەرىندە قولدانىلادى. ال وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىندە بارىس جىلىن «جولبارىس جىلى» دەپ تە اتايدى.
بارىس جىلى - قيىندىق پەن قۋانىشقا، اۋىرتپالىق پەن جاقسىلىققا تولى جىل. بارىستى ساقتار قاسيەتتى اڭ دەپ باعالاعان، وعان ورىنسىز كۇش جۇمساماعان. قازاق حالقىنىڭ جورامالىندا بارىس كۇردەلى بەتبۇرىستار الدىنداعى تىنىشتىق جىلى دەپ سانالعان. ايتالىق، 1937 جىلى باستالعان رەپرەسسيا (جاپپاي اتۋ، قىرۋ، جەر اۋدارۋ) بارىس جىلى (1938) اياقتالعان. 1986 جىلى جەلتوقسان وقيعاسى بارىس جىلىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. ناتيجەسىندە ەلىمىز تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى.
بارىس جىلى تۋعانداردىڭ تابيعي بەلگىسى – اعاش. بارىس جىلعىلار وتە مىقتى، قاجىرلى، شىنايى، جومارت بولىپ كەلەدى. جامان قاسيەتى: تىنىمسىز، ءوزىمشىل، تەك ءوز باسىن ويلاپ قالعان. دەگەنمەن، بارىس جىلى ادامزات تاريحى مەن تاعدىرىنا ىقپال ەتكەن تۇلعالار ومىرگە كەلگەن. سول سەبەپتى، بارىس جىلىن قازاقتار جايسىز جىل دەپ سانامايدى. اقىرەتتىڭ پايعامبارى مۇحاممەد (س.ع.س)، قازاقتىڭ تۇڭعىش ەميگرانتى مۇستافا شوقاي بارىس جىلى دۇنيە ەسىگىن اشىپتى.
قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، بۇگىن 10-شى اقپان. اي كۇنتىزبەسى بويىنشا، اقپاننىڭ – 8ء-ى، قازاقشا اقپان ايىنىڭ باستالۋىنا 3 كۇن بار (14 اقپاننان باستالادى). اپتا ايدىڭ العاشقى ون كۇنىن تۇگەل قامتىپ تۇر. ءاربىر ايدىڭ باسى مەن ورتاسىندا جانە سوڭىندا اۋا رايىندا وزگەرىس بولاتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. وسى اپتانىڭ اۋا رايىن «تۇسكە دەيىن كيىز، تۇستەن كەيىن ءمۇيىز» دەگەن بۇرىنعىلار. دەمەك، الداعى اپتا قۇبىلمالى بولاتىنعا ۇقسايدى: جاڭبىر دا، قار دا، اشىق كۇندەر دە كورىنىس بەرۋى عاجاپ ەمەس.
بابالار ايتادى
اقپان ايىنىڭ سوڭعى جارتىسىندا:
* اۋا رايى اشىق بولسا، جاز قۋاڭ بولادى.
* جەر كولكىلدەپ، ىلعال مولايسا، جازدا جەر وتتى بولادى.
* دالا قارلى بولسا، كەلەر جازدا جەر ءنارلى بولادى.
*القاپ قالىڭ قار جامىلسا، كوكەكتە كول سۋعا تولادى.
* ەكى ارالىقتا قار جاۋسا، كوكتەم جاڭبىرلى بولادى.