قازىرگى ۋاقىتتا الماتى قالاسىندا قوعامدىق كولىكتەگى ءتاريفتىڭ قۇنى قولما-قول اقشاسىز تاسىلمەن تولەنگەن كەزدە 80 تەڭگە مولشەرىندە بەلگىلەنگەن.
الماتىدا قوعامدىق كولىكتە جول ءجۇرۋ قۇنى 2012 جىلدان بەرى وزگەرگەن جوق. بۇل رەتتە كولىك ينفراقۇرىلىمى سالاسىنداعى باعا ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن جاعدايلار سوڭعى 10 جىلدا ايتارلىقتاي تۇزەتىلدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
«ينفلياسياعا، ججم باعاسىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى قالا بويىنشا ەسەپتىك تاريف 80 تەڭگەدەن ەداۋىر اسىپ كەتتى،الايدا ازىرگە باعانى مەملەكەتتەن سۋبسيديالار ەسەبىنەن ۇستاپ تۇرۋعا بولادى. 11 جىل ءوتتى، تاريف بۇرىنعىداي، كوپتەگەن ايماقتاردا ول وزگەردى. بۇگىندە تاڭدا قالا بويىنشا ەسەپتىك تاريف 425 تەڭگەگە جەتەدى، ءبىراق ونى بەلگىلەۋ مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى ول تىم جوعارى»، - دەدى ONAY كولىك حولدينگىنىڭ ديرەكتورى سادير حامرايەۆ.
مىسالى، 2012-2023 جىلدار كەزەڭىندە اۆتوموبيل جانار مايى باعاسىنىڭ ءوسۋى 328 % – 90-نان 295 تەڭگەگە دەيىن، گازعا – 327% – 33-تەن 108 تەڭگەگە دەيىن، جاعارماي ماتەريالدارى 140%-عا، قوسالقى بولشەكتەر – 230%-عا، اۆتورەزينا – 273%-عا، اۆتوبۋستار – 330%-عا، جالاقى قىمباتتادى جۇرگىزۋشىلەر 292%-عا ءوستى.
بۇل شىعىندار كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى، ويتكەنى تۇسەتىن قاراجات تاسىمالداۋشىلاردىڭ بارلىق شىعىندارىن وتەمەيدى. رەنتابەلدىلىگى تومەن بولعاندىقتان، كومپانيالار جاڭا جىلجىمالى قوندىرعىلاردى ساتىپ الۋعا جانە اۆتوپاركتەردى جاڭارتۋعا مۇددەلى ەمەس. بۇل اۆتوبۋستاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە جانە قولدا باردىڭ توزۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.
سوڭعى 4 جىلدا قالانىڭ جىلجىمالى سوستاۆى 95%-عا جاڭاردى، 2،5 مىڭ اۆتوبۋس ساتىپ الىندى. ونفىڭ ۇستىنە، مەگاپوليس اۋماعى 10 جىلدا وسكەنىن، جاڭا شاعىن اۋداندار پايدا بولعانىن، تيىسىنشە مارشرۋتتىق جەلى دە ۇلعايعانىن اتاپ وتكەن ءجون.
اعىمداعى جىلى كوممۋنالدىق اۆتوپارك 600 اۆتوبۋس جانە 100 تروللەيبۋس ساتىپ الدى. بۇگىندە 90 جاڭا اۆتوبۋس راسىمدەۋدەن ءوتىپ، وقۋ جىلى باستالعانعا دەيىن جەلىگە شىعادى. شارتقا سايكەس قالعان اۆتوبۋستار مەن تروللەيبۋستار اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جەتكىزىلەدى. اعىمداعى جىلى ءبىرقاتار مارشرۋتتار كۇشەيتىلىپ، جاڭارتىلدى. بۇدان باسقا، تالعار، ىلە، قاراساي، ەڭبەكشىقازاق اۋداندارىن قامتيتىن 10 قالا ماڭىنداعى مارشرۋتتاردى اشۋ جوسپارلانۋدا. سونداي-اق، قالالىق ءبىلىم باسقارماسىمەن بىرلەسىپ وقۋ جىلىنا دايىن 100 مەكتەپ اۆتوبۋس ساتىپ الىندى.
قالاداعى قوعامدىق كولىك ايتارلىقتاي سۋبسيديالاۋدى تالاپ ەتەدى جانە قازىرگى تاريفتەر ساقتالعان كەزدە ول وسە بەرەدى. تاريفتەردى ەسەپتەۋ ادىستەمەسىنە سايكەس ءتاريفتىڭ ورتاشا قۇنى اعىمداعى جىلى 425 تەڭگەنى قۇرايتىنىن اتاپ وتكەن ءجون.
2017 جىلدان باستاپ 2022 جىلعا دەيىن سۋبسيديالار كولەمى 13،8 ەسە، 6،9 ميللياردتان 50 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن ءوستى. اعىمداعى جىلى سۋبسيديالاۋدىڭ بولجامدى كولەمى بەكىتىلگەن تاريفكە سايكەس شامامەن 85،5 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى، بۇل «بيۋدجەتكە ايتارلىقتاي جۇكتەمە» تۋدىرادى.
وسىلايشا، قوعامدىق كولىكتەگى ءتاريفتىڭ قولدانىستاعى قۇنى ساقتالعان جاعدايدا سۋبسيديالاۋ مولشەرى جىلدان جىلعا ۇلعاياتىن بولادى، بۇل جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە ۇلكەن جۇكتەمە تۇسىرەتىن بولادى.
2023 جىلى ءتاريفتىڭ قۇنىن قايتا قاراۋ جانە قولما-قول اقشاسىز تولەۋ كەزىندە 100 تەڭگە جانە قولما-قول تولەۋ كەزىندە 200 تەڭگە مولشەرىندە بەلگىلەۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. مۇنداي جاعدايدا سۋبسيديالاۋدىڭ بولجامدى كولەمى 2023 جىلى 10 ملرد. تەڭگەگە قىسقارادى.
قالالىق قوعامدىق كولىكتە (تاكسيدەن باسقا)تەگىن ءجۇرۋ مىنا ساناتتاعىلارعا بەرىلگەن:
1) ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قاتىسۋشىلارىنا، ءۇوس-نىڭ مۇگەدەكتەرىنە جانە ولارعا تەڭەستىرىلگەن ادامدارعا؛
2) 75 جاستان اسقان زەينەتكەرلەرگە؛
3) ءبىرىنشى، ەكىنشى توپتاعى مۇگەدەكتەرگە جانە ون سەگىز جاسقا دەيىنگى مۇگەدەك بالالارعا؛
4) «جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن وڭالتۋ تۋرالى» 1993 جىلعى 14 ساۋىردەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن اقتالعان قازاقستانداعى 1986 جىلعى 17-18 جەلتوقسانداعى وقيعالارعا قاتىسقانى ءۇشىن ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان ادامدارعا؛
5) باسقا مەملەكەتتەر اۋماعىنداعى اسكەري ءىس- ارەكەتتەردىڭ ارداگەرلەرىنە؛
6) «التىن القا» جانە «كۇمىس القا» توسبەلگىلەرىمەن ماراپاتتالعان كوپبالالى انالارعا.
7 جاسقا دەيىنگى بالالارعا جول ءجۇرۋ تەگىن.
قالالىق قوعامدىق كولىكتە (تاكسيدەن باسقا) تاريف قۇنىنىڭ 50% جەڭىلدىكپەن جول ءجۇرۋ مىنالارعا ۇسىنىلدى:
- 15 جاستان اسقان جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ وقۋشىلارى؛
- تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ وقۋشىلارىنا، كۇندىزگى وقۋ نىسانىنداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە؛
- جاسى بويىنشا زەينەتكە شىققاندارعا؛
اقپارات ءۇشىن، استانادا ءتاريفتىڭ قۇنى 90 تەڭگە جانە 180 تەڭگە، شقو-دا - 90 تەڭگە جانە 130 تەڭگە، جامبىل وبلىسىندا - 85 تەڭگە جانە 130 تەڭگە، قوستاناي وبلىسىندا – 100 تەڭگە جانە 170 تەڭگە مولشەرىندە بەلگىلەنگەن.
الماتىدا ءبىر ايلىق جول ءجۇرۋ بيلەتى 7280 تەڭگە (ستۋدەنتتەرگە – 3040، زەينەتكەرلەرگە – 2040 تەڭگە)، بۇل قالاداعى ورتاشا جالاقىنىڭ 1،9% قۇرايدى (ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا الماتى قالاسى بويىنشا ورتاشا جالاقى 2023 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا 390 322 تەڭگەنى قۇرادى). ەگەر باسقا ءىرى مەگاپوليستەرمەن سالىستىراتىن بولساق، مىسالى، لوندوندا ايلىق جول ءجۇرۋ بيلەتى ورتاشا جالاقىنىڭ 7،4%-ىن قۇرايدى، ال سان-پاۋلۋدا (برازيليا) جول ءجۇرۋ بيلەتى 65 دوللار تۇرادى، بۇل ەلدەگى ورتاشا ايلىق جالاقىنىڭ 14،3%-ىن نقۇرايدى، ماسكەۋدە بۇل 2،9%-عا تەڭ، ال نيۋ-يوركتە – 2،1%.