ادام بالاسىنىڭ قابىلەتى دە تانىمى دا شەكسىز عوي، كەيدە ءبىر نارسەگە دەگەن جىلت ەتكەن قىزىعۋشىلىق ومىرلىك اۋەستىككە ۇلاسىپ جاتادى. جالپاق جۇرت تۇسىنەتىن تىلدە حوببي دەپ اتالاتىن جان قالاۋىنىڭ دا نەشە ءتۇرى بار. ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز – الماتىلىق قاسيەت ءامىرحان قىزى بالا كۇنىنەن تاسپىگە قىزىعادى ەكەن، بۇل كۇندە ءتاسپى جيناۋدى سۇيىكتى ىسىنە اينالدىرعان.
اكەمە بەرگەن العاشقى سىيلىعىم دا ءتاسپى ەدى
«مەن ەڭ العاش رەت ءتاسپىنى كىشكەنتاي كەزىمدە ءوزىم جاتقان بەسىكتەن كوردىم. ول قۇرما جەمىسىنىڭ دانىنەن تىزبەكتەلىپ جاسالعان ەكەن. سوسىن 8-سىنىپ وقىپ جۇرگەندە ءۇيدىڭ جانىنداعى دۇكەننەن 33 تاستى جىلتىر ءتۇستى ءتاسپىنى كورىپ ۇناتىپ جۇرەتىنمىن. ءبىر كۇنى سوعان اقشا جيناپ، ساتىپ الدىم. اكەم كورىپ ۇناتىپ، «ماعان بەر، قىزىم بەرگەن ءتاسپى دەپ وزىممەن بىرگە الىپ جۇرەيىن» دەدى. مەن اكەمە العاش رەت سىيلىق رەتىندە ءتاسپى سىيلادىم. ول ءتاسپى ءالى دە ساقتاۋلى تۇر. كەيىننەن الەۋمەتتىك جەلىدەن تىكەلەي ەفير ارقىلى ءتاسپى ساتىپ وتىرعان تۇرىك ازاماتىن كۇندەلىكتى قاراپ باقىلاپ ءجۇردىم. قاراپ وتىرسام، كوز قىزىقتىراتىن نەشە ءتۇرلى تاسپىلەر بار ەكەن.
ءتاسپىنىڭ ماتەريالى، ولشەمى، ءتۇسى، اشەكەيلەرمەن بەزەندىرىلۋى، ءتىپتى ونىڭ دىبىسىنا قاراپ تا تاڭداپ الۋعا بولادى ەكەن. مىسالى، يزۋمرۋد، حريزوليت، التىن، كۇمىس سياقتى ءتۇرلى باعالى زاتتاردان، ءپىل سۇيەگى، مامونت ازۋى، تۇيە سۇيەگى، وگىز ءمۇيىزى، بۋيۆول ءمۇيىزى ءتارىزدى جانۋارلار سۇيەگىنەن جاسالاتىن تاسپىلەر دە بار. ءتاسپى جاساۋعا ءىنجۋ، مارجان قۇساعان تەڭىز ونىمدەرى، يانتار تۇرلەرى، جىلان اعاشى، ساندال، قىزىل اگار، تيك جانە قارا اعاش ت.ب ماتەريالدار دا پايدالانىلادى. وسىمدىك تەكتەس: kuka (تۇرىكشە اتاۋى)، narcil (پالما وسىمدىگىنەن)، andiz (تۇرىكشە اتاۋى) اعاشىنىڭ داندەرىنەن باستاپ كاتالين، باكاليت، پرەستەلگەن يانتار، پلاستماسسا سياقتى سينتەتيكالىق ماتەريالعا دەيىن ءتاسپى جاساۋعا قولدانىلادى ەكەن.
كوپ قولدانىلعان ءتاسپىنىڭ ءتۇسى وزگەرەدى
تىكەلەي ەفيردەن بولەك، تۇرىك سايتتارى ارقىلى تاسپىلەر جايلى وقىپ تانىسىپ، ۆيدەوروليكتەر كورە باستادىم. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى العاش رەت تۇركيادان تاپسىرىس بەرىپ، تانىستارىم ارقىلى الدىرا باستادىم. العاشىندا 5 ءتاسپى ساتىپ الدىم. كۇندە تىكەلەي ەفير كورىپ، ۇناعانىن ساتىپ الىپ وتىردىم. ەڭ العاش ساتىپ العاندارىم وزىمە ىستىق كورىنەدى. ولار مەنىڭ ءتاسپى جيناۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمدى وياتتى. ءقازىر ارنايى جەكە قۇتىدا ساقتاۋلى تۇر.
ۇستانىڭ قولىمەن سيرەك ماتەريالداردان جاسالعان تاسپىلەر وتە قىمبات بولادى، ال شەبەرحانادا ارنايى اپپاراتپەن جاسالاتىنداردىڭ باعاسى ارزانداۋ. ءتاسپى اللاعا، پايعامبارعا ماداق ايتۋ، مويىنداۋ، كەشىرىم سۇراۋ ماعىناسىن بەرەدى. تاعى ءبىر قىزىعى – سارى، اق، قىزىل، ياعني اشىق ءتۇستى تاسپىلەردى كوپ قولدانساڭىز قويۋ-قىزىل، كەيدى ءتىپتى قارا تۇسكە وزگەرەدى. وسىنداي ءتۇسىن وزگەرتەتىن تاسپىلەردى كوپ كەزدەستىرۋگە بولادى.
الەۋمەتتىك جەلىدەن تاسپىگە قىزىعاتىن دوستار تاپتىم
ءتاسپى ولشەمىنە، ۇستانىڭ جاساۋ شەبەرلىگىنە جانە ماتەريالىنا قاراي كوللەكسياعا ارنالعان جانە كۇندەلىكتى قولدانىلاتىن دەپ ەكىگە بولىنەدى. مەندە وسى ۋاقىتقا دەيىن شامامەن 200-گە جۋىق ءتاسپى جينالدى. ولاردىڭ 20-عا جۋىعى سىيلىققا كەلگەن. تىكەلەي ەفيردە «اتاجۇرتىمىزدان كورىپ وتىرعان قازاق باۋىرىمىزعا» دەپ بىرنەشە ادام ەستەلىككە ءتاسپى سىيلادى. ولاردىڭ «شىن جۇرەكتەن سىيلاعىم كەلىپ تۇر» دەپ قۇرمەتتەۋى ەرەكشە اسەر قالدىردى.
الەمدەگى ەڭ ۇزدىك ءتاسپى جاساۋشى (ۇستا-شەبەرلەر) تۇرىك مەملەكەتىندە. ول جاقتا ءتاسپى ساۋداگەرلەرى مەن قولونەرشىلەردىڭ فەدەراسياسى بار. جىلدا تۇركيانىڭ ءار قالاسىندا ءتاسپى جانە انتيكۆاريانت بۇيىمدار جارمەڭكەلەرى ۇيىمداستىرىلىپ تۇرادى. وندا وتە قىمبات تاسپىلەر اكەلىنەدى، باعاسى 1300 تەڭگەدەن باستاپ 30 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ساتىلاتىن تاسپىلەر بار. مەن بارلىق ءتاسپىنى تۇركيادان الدىرامىن. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تاسپىگە قىزىعاتىن، كوللەكسيا جينايتىن ءبىراز دوستار تاپتىم. كوبىندە سول كىسىلەر تاڭداۋعا كومەكتەسەدى، ءوزىم بۇرىن ءتۇرى ۇناسا بولدى دەپ الا بەرەتىنمىن. ءقازىر تۇرىك تىلىندە ءتۇسىنىپ، تۇرىكشە سويلەسىپ، ساۋدالاسامىن. باسقا ساۋداگەرلەردىڭ باعاسىمەن سالىستىرىپ بارىپ قاراپ الاتىن بولدىم. وزىمە ىڭعايلى 6ح9 مم، 6ح10 مم، 8ح10 مم، 8ح11 مم، 7ح11 مم ولشەمدەگى جانە جۇمىرتقا كەسىم، ءتورتبۇرىش كەسىم، سوپاق كەسىمدى ءتاسپىنى كوبىرەك الامىن.
ساتپاسام دا سىيلاپ تۇرامىن
تۇركيادان تاسپىلەرىم كەلگەندە كوبىسىن تۋىسقاندارىم مەن دوستارىما سىيلىققا بەردىم. ولار دا ادەمى تاسپىلەر بار ەكەنىن كورسە، ءار ءتاسپى اۋدارعانىنان ساۋاپ جيناسا ەكەن دەگەن نيەتىم بولدى. جاقىندا تيكتوكتان تاسپىلەرىمنىڭ ۆيدەوسىن كورىپ، استانادان رۇستەم دەگەن اعا حابارلاسىپ، ءتاسپى ساتشى نەمەسە سىيلىققا بەرە الاسىڭ با، ەسىمىڭدى ءتاسپى اۋدارعاندا دۇعاما قوسىپ جۇرەمىن دەدى. ەرتەسىنە ۇناتقان ءتاسپىسىن پوشتا ارقىلى سالىپ جىبەردىم. باسقا دا مەشىتكە باراتىن دوستارىما «مەشىتكە كەلگەن كىسىلەرگە تاراتىپ بەرىڭدەر» دەپ تە ءتاسپى بەرگەن كەزىم بار.
ءارتۇرلى ماتەريالدان جاسالعان 33-تىك، 99-دىق، ءتىپتى 500، 1000 تاستان جاسالعان تاسپىلەر دە بار. ءتاسپىنى ساۋساق ارقىلى اۋدارۋ ميدى تىنىشتاندىرادى، ادامنىڭ ويىن جاقسى جاققا بۇرادى. تەز سابىرعا كەلۋگە كومەكتەسەدى. مەنىڭ ارنايى جاساتقان 500-دىك kuka (تۇرىكشە اتاۋى) ءتاسپىم بار. ونىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى انتيباكتەريالدى ماتەريالدان جاسالعان. ءتاسپىنى كوبىندە ۇيدە اۋدارامىن، سىرتقا شىققاندا كوپ كورسەتپەيمىن. قىز بالاسىنىڭ كوشەدە ءتاسپى ۇستاپ جۇرگەنى ەرسى كورىنەتىندەي بولادى. كەيدە بىرەۋلەر قىزىعىپ سۇرايتىندار دا بار.
قازاقستاندا مۇلدە كەزدەسپەيتىن تاسپىلەر بولعاندىقتان الەۋمەتتىك جەلىدەن كوللەكسياداعى ءتاسپىنى ساتۋىمدى سۇرايتىندار دا وتە كوپ. جەكە كوللەكسيا بولعاندىقتان ءبارىن ساتۋعا قيمايمىن. تۇرىكتەردە سولاي ەكەن، «مەنىڭ كوللەكسيام ساتىلمايدى» دەپ جازىپ قويادى. ءبىراق اقشادان قىسىلعاندا ساتادى، ءبىر جاعى كىشكەنە بولسا دا بولاشاققا جاسالعان ينۆەستيسيا دەپ جينايتىندار بار. ءتاسپىنى ۇرپاعىنا مۇرا رەتىندە قالدىراتىندار دا بار ەكەن.