الماتىلىقتارعا بالانىڭ سويلەۋ دامۋىندا كەشەۋىلدەۋ بارىن قالاي تانۋعا بولاتىنى جانە ونى تۇزەتۋ ادىستەرى ايتىلدى
الماتى قالاسىنىڭ وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتى بالالاردىڭ تىلدەرىنىڭ كەش شىعۋ سەبەپتەرىن ايتۋ ءۇشىن باسپا ءسوز ءماسليحاتىنا تاجىريبەلى بالالار پسيحولوگتارىن، لوگوپەدتەردى، دەفەكتولوگتاردى شاقىردى. قانداي جاعدايدا مامانعا جۇگىنۋ كەرەكتىگىن جانە تۇزەتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن اسەل ساعاداتوۆا مەن زلاتا سالكينا ايتتى.
ەكى مامان دا كۇن سايىن سويلەۋى دامىماي، ءتىلى شىقپاي جاتقان بالالارمەن جۇمىس ىستەيدى. باسقاشا ايتقاندا، بۇل - ءۇش جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ اۋىزشا سويلەۋ داعدىلارىن كەشىرەك مەڭگەرۋى. وسى جاستان كەيىن ماماندار باسقا دياگنوزداردى قويادى.
ادەتتە، بالا ءتىلىنىڭ كەش شىعۋىنا پسيحولوگيالىق پروسەستەردىڭ كەشىگۋىنە نەمەسە پسيحوۆەربالدى دامۋدىڭ كەشىگۋىنە اكەلەدى. بۇل بالانىڭ پسيحيكالىق دامۋىنىڭ قالىپتى قارقىنىنىڭ بۇزىلۋى. پاتولوگيا سويلەۋ، ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ، زەيىن، ەموسيالار، قالىپتى مىنەز-قۇلىق داعدىلارى، قوزعالىس فۋنكسيالارىنىڭ بۇزىلۋىنىڭ كەشەنىن قامتيدى. بالالاردا ەش سەبەپسىز كوڭىل-كۇيلەرى ءجيى وزگەرەدى.
سويلەۋدى دامىتۋ تراەكتوريالارى ءار بالا ءۇشىن جەكە بولىپ تابىلادى، وسىعان بايلانىستى پسيحولوگتار مەن ەرتە جاستان دامىتۋ سالاسىنداعى باسقا ماماندار بالالاردىڭ سويلەۋىن دامىتۋدىڭ ناقتى ستاندارتتارىن بەلگىلەمەيدى. ايتا كەتۋ كەرەك، بالا سويلەگەن كەزدە، ونىڭ قولداناتىن دىبىستارى مەن سوزدەرىنىڭ سانى عانا ونىڭ سويلەۋىنىڭ كورسەتكىشى ەمەس، سونىمەن قاتار ونىڭ پاسسيۆ سوزدىك قورى، ياعني بالا تۇسىنەتىن سوزدەر دە ونىڭ ءتىلىنىڭ قانشالىقتى دامىعانىن كورسەتەدى. بۇل تۋرالى بالالار پسيحولوگ-دەفەكتولوگى اسەل ساعاداتوۆا ايتتى.
سونىمەن قاتار، 3-6 ايلىق جاسىندا بالا گۋىلدەپ، ۇزاعىراق دىبىس شىعارۋى كەرەك («ا-گۋ»، «ا-گى»، «بۋ-ۋ»، ت.ب.) كەرەك. 4-5 ايلىق كەزىندە ءار ءتۇرلى ينتوناسيادا ايعايلاپ-كۇلىپ، بىلدىراۋدى قوسادى. التى ايلىعىندا ءسابي ادەتتە «ما»، «با» بۋىندارىن ايتا باستايدى. 7-8 ايدا بالالاردا ايتىلاتىن دىبىستارعا ەلىكتەۋ باستالادى («گاۆ- گاۆ»، «پي-پي»)، قاراپايىم سوزدەردى تۇسىنەتىن دەڭگەيگە جەتەدى.
اسەل ساعاداتوۆانىڭ ايتۋىنشا، بالالار 9-11 ايلىق كەزدەرىندە «انا»، «اجە»، «اتا»، «بەر»، «قوي» دەگەن قاراپايىم سوزدەردى ايتا الادى، ال 1-1،5 جاسىندا «سۋ ىشەم»، «مىناۋ مىسىق» دەگەن سىندى ەكى سوزدەن تۇراتىن قاراپايىم تىركەستەردى ايتا الادى.
2-3 جاستا بالالار ءسوزدى تۇسىنە باستايدى جانە سوزدىك قورلارى بىرتىندەپ ارتادى، 2-3 سوزدەن تۇراتىن ءسوز تىركەستەرىن قۇرا الادى، سۇراۋلى سوزدەر پايدا بولادى، بەلگىلى گۇلدەردى، زاتتاردى، دەنە مۇشەلەرىن اتايدى. قاراپايىم تاقپاقتار جاتتاپ، شاعىن اڭگىمەلەر ايتا باستايدى.
ال 3-4 جاسىندا بالالار 4 جانە ودان دا كوپ سوزدەن تۇراتىن سويلەمدەردى قۇرا الاتىنداي جاعدايعا جەتەدى، بۇل جاستاعى بالالاردىڭ ءسوزىن باسقا ادامدار تۇسىنە الادى.
سويلەۋدىڭ كەشەۋىلدەۋىنىڭ كوپتەگەن سەبەپتەرى بار. بۇل ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ پەريناتالدى زاقىمدانۋى بولۋى مۇمكىن. ادەتتە، بالالار دۇنيەگە كەلگەن كەزدە گيپوكسيا، شالا تۋىلۋ، تۋۋ جاراقاتى نەمەسە قۇرساقتا بولعان كەزدە ينفەكسيالار سەبەبىنەن بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق، ەستۋ قابىلەتىنىڭ بۇزىلۋىنان دا بولۋى مۇمكىن.
اسەل ساعاداتوۆا ءوز تاجىريبەسىندە بالاسى 5 جاسقا كەلگەنشە ونىڭ ەستۋ قابىلەتى ناشار ەكەنىن بىلمەگەن انانىڭ كەزدەسكەنى جايلى ايتتى. ول اناسىن ارتيكۋلياسيا ارقىلى، ەرىندەرىنە قاراپ تۇسىنگەن. سوندىقتان ەستۋ قابىلەتى بۇزىلعان جاعدايدا تەكسەرۋدەن ءوتۋ وتە ماڭىزدى.
سونداي-اق، سويلەۋ دامۋىنىڭ كەشىگۋىنە ەرتە جاستاعى جۇقپالى اۋرۋلار سەبەبىنەن بولۋى مۇمكىن: ەنسەفاليت، مەنينگيت، بالانىڭ يممۋنيتەتىن السىرەتكەن ۇزاق مەرزىمدى اۋرۋلار. تۇقىم قۋالايتىن فاكتور دا بار. ەگەر اتا-انانىڭ بىرەۋى كەش سويلەسە باستاسا، وندا بالادا وسىنداي پروبلەما بولۋى مۇمكىن.
«بالانىڭ سويلەۋ ءتىلى دامۋىنىڭ ارتتا قالۋىنىڭ سەبەبى وتباسىندا قارىم-قاتىناس مادەنيەتى قالىپتاسپاعان جاعدايدا الەۋمەتتىك فاكت بولۋى مۇمكىن. مىسالى، ۇيدە ولار نە جەيتىنىن ءۇنسىز كورسەتەدى نەمەسە بالاعا ءۇنسىز قازاندى اپارادى. سونداي-اق، پەداگوگيكالىق نەمقۇرايلىلىق، نەمەسە بالا ءجيى ۇرىس-كەرىستەردى بايقاسا نەمەسە اتا-اناسى وعان ايقايلاسا، وندا ول سترەسسكە ۇشىرايدى، بۇل سويلەۋدىڭ دامۋىن تەجەۋى مۇمكىن»، - دەدى ءا.ساعاداتوۆا.
«بالانىڭ سويلەۋ ءتىلى دامۋىنىڭ كەشەۋىلدەۋ سەبەبى وتباسىندا قارىم-قاتىناس مادەنيەتى قالىپتاسپاعان جاعدايدا بولۋى مۇمكىن. مىسالى، ۇيدە ولار نە جەيتىنىن ءۇنسىز كورسەتەدى نەمەسە بالانى گورشوكقا ءۇنسىز وتىرعىزادى. سونداي-اق، پەداگوگيكالىق نەمقۇرايلىلىق نەمەسە بالا ءجيى ۇرىس-كەرىستەردى بايقاسا نەمەسە اتا-اناسى وعان ايقايلاسا، وندا ول سترەسسكە ۇشىرايدى، بۇل بالا ءتىلىنىڭ دامۋىن كەشەۋىلدەتۋى مۇمكىن»، - دەدى ءا.ساعاداتوۆا.