25 ساۋىردە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 33-سەسسياسى ءوتتى. كەلەسى جىلى كونستيتۋسيالىق ستاتۋسى بار ازاماتتىق ينستيتۋتتىڭ 30 جىلدىعى اتاپ وتىلمەك.
وسىنداي ايتۋلى كۇنگە پرەزيدەنت دايىندىقتى باستاپ كەتتى. الداعى ماقسات – اسسامبلەيانىڭ ساياسي سالماعىن ارتتىرۋ بولماق.
ءبىر جىلدان كەيىنگى كادرلىق روكيروۆكا
اسسامبلەيا سەسسياسى بولاردان ءبىر كۇن الدىن قاسىم-جومارت توقايەۆ كادرلىق وزگەرىس جاسادى. بۇرىنعى ورىنباسارلارى اكبارجون ياحياحوجايەۆيچ يسمايلوۆ جانە اۋريكا گەورگييەۆنا دياك قىزمەتىنەن بوساتىلدى. ەكەۋى دە تۋرا ءبىر جىل بۇرىن، 24 ساۋىردە تاعايىندالعان ەدى. ولاردىڭ ورنىنا لۋگمار حاركييەۆيچ بۋلاروۆ جانە يۋريي گەرمانوۆيچ شين تاعايىندالدى.
مۇنداي شۇعىل شەشىم قابىلداۋعا نە تۇرتكى بولدى؟
جاھاندىق گەوساياسي جانە وركەنيەتارالىق تەكەتىرەس
پرەزيدەنت سەسسيادا سويلەگەن سوزىندە جاھاندىق گەوساياسي، وركەنيەتارالىق، يدەولوگيالىق تەكەتىرەستەر جايلى ايتتى. ماسكەۋدە بولعان لاڭكەستىك ارەكەت تە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە تونەتىن قاۋىپتەردىڭ ءبىرى رەتىندە اتالدى.
«ءبىز جاھاندىق كاتاكليزم بەلەڭ الىپ، ءتۇرلى مەملەكەتتەر اراسىندا اسكەري-ساياسي، ساۋدا-ەكونوميكالىق تەكەتىرەس، ءتىپتى مادەني-گۋمانيتارلىق تارتىس كۇشەيىپ بارا جاتقانىنا كۋا بولىپ وتىرمىز. راديكالدى يدەولوگيانى دارىپتەۋ جانە كسەنوفوبيا وتىن تۇتاتۋ ءۇشىن حالىقارالىق تۇراقسىزدىقتى پايدالانىپ قالعىسى كەلەتىندەردىڭ ارەكەتى انىق كورىنۋدە.
كەيبىر مەملەكەتتەردىڭ گەوستراتەگيالىق امبيسياسىنان ەتنودىني استار ىزدەۋگە تىرىساتىنداردىڭ، ءتىپتى، ونى وركەنيەتارالىق قاقتىعىس رەتىندە كورسەتكىسى كەلەتىندەردىڭ ءۇنى قاتتى شىعا باستادى. سونىڭ سالدارىنان ءقازىر الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە ءتۇرلى ەكسترەميستىك كۇشتەردىڭ بەلسەندىلىگى ارتىپ كەلە جاتقانى بايقالىپ وتىر.
لاڭكەستىك قاۋىپ-قاتەرلەر تاعى دا العى شەپكە شىقتى. تاياۋدا ماسكەۋ ىرگەسىندە جۇرتتى قانعا بوكتىرگەن لاڭكەستىك وقيعا جۇرەگىمىزگە وتە اۋىر ءتيدى. كوپتەگەن ازاماتتار قايعىلى وقيعانىڭ قۇرباندارىنا جاناشىرلىق، تىلەۋلەستىك تانىتىپ، رەسەيدىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى مەن كونسۋلدىعى عيماراتتارىنىڭ الدىنا گۇل شوقتارىن قويدى. الەمنىڭ بارلىق دەرلىك ەلدەرى وسىنداي كورىنىسكە كۋا بولدى»
ءتىپتى قاقتىعىستاردى ەتنودىني سيپاتتا وربىتۋگە تالپىنۋشىلىق تا بايقالادى. سوندىقتان اسسامبلەيانىڭ جۇمىسىنا جاڭا سەرپىن بەرۋ قاجەتتىگى تۋىندادى.
ىشكى ساياسي سەبەپ
ەكىنشىدەن، سوڭعى كونستيتۋسيالىق رەفورمادان كەيىن اسسامبلەيانىڭ ساياسي جۇيەدەگى ورنى وزگەردى. 2022 جىلى 29 ساۋىردە اسسامبلەيا سەسسياسىندا پرەزيدەنت بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ تۋرالى مالىمدەمە جاساعان ەدى. 5 ماۋسىمدا وتكەن رەفەرەندۋم ناتيجەسىندە اسسامبلەيانىڭ پارلامەنتتەگى وكىلدىگىنە وزگەرىستەر ەنگىزىلدى:
- قحا-ڭ ماجىلىستەگى 9 دەپۋتاتتىق مانداتى الىنىپ تاستالدى
- سەناتتا پرەزيدەنت تاعايىندايتىن 10 دەپۋتاتتىڭ 5-ەۋى قحا قۇرامىنان الىنادى
قوعامدىق تالقىلاۋدىڭ باسىم بولىگى ءماجىلىس قابىرعاسىندا وتەتىنىن ەسكەرسەك، اسسامبلەيانىڭ ساياسي سالماعى وسى رەفورما ناتيجەسىندە ازايدى. وسى ىشكى ساياسي سەبەپكە بايلانىستى، پرەزيدەنت كەشەگى وتكەن سەسسيادا ينستيتۋسيونالدى الەۋەتىن نىعايتۋ ماقساتىندا، ونىڭ جۇمىسىنا وزگەرىس جاساۋدى ۇسىندى.
الدا قانداي وزگەرىس كۇتىپ تۇر؟
- مەملەكەتتىك ورگاندارمەن، پارلامەنتپەن جانە ماسليحاتتارمەن قارىم-قاتىناسى جاقسارادى
- جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن جانە ماسليحاتتارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءتاسىلى وزگەرەدى
- وبلىس جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا اكىمدەرى ەكى ايدا كەمىندە ءبىر رەت اسسامبلەيا وكىلدەرىمەن بىرگە ەتنوسارالىق احۋالعا قاتىستى جينالىس وتكىزەدى. بۇل تاپسىرما پارلامەنت پەن وزگە دە مەمورگاندارعا دا تيەسىلى
- قحا عىلىمي-ساراپتامالىق الەۋەتىن ارتتىرىپ، ساياسي شەشىم قابىلداۋ پروسەسىنە ارالاسا باستايدى
- بارلىق وڭىرلەردە ەتنومەدياسيا سالاسى قولعا الىنباق
- اقساقالدار كەڭەسى جانە انالار كەڭەسى سياقتى ءتيىمدى قۇرىلىمدار مەمتاپسىرىس ارقىلى قارجىلاندىرىلىپ، ارى قاراي دامي تۇسپەك
- اسسامبلەيا قۇرىلىمدارى مەن ەتنومادەني بىرلەستىك باسشىلارىنىڭ ءبىر ورىنباسارىن جاستاردان تاعايىندالماق
- دوستىق ۇيلەرى قوعامدىق كەزدەسۋلەر مەن تالقىلاۋلار وتەتىن جانە تىڭ باستامالار مەن يدەيالار تۋىندايتىن كوميۋنيتي-ورتالىققا اينالۋعا ءتيىس