پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆ الماتىعا جۇمىس ساپارى بارىسىندا الماتى تاۋ كلاستەرى اۋماعىن تىكۇشاقپەن ارالاپ كوردى. سونىمەن قاتار جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمدار باسشىلىعى جانە وتاندىق، حالىقارالىق ساراپشىلار قوعامداستىعى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن سالانى ودان ءارى دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس وتكىزدى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz
الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ەربولات دوسايەۆ، «بايتەرەك» ۇبح» اق باسقارما ءتوراعاسى رۋستام قاراعويشين، تاۋ شاڭعىسى يندۋسترياسىنىڭ الەمدىك جەتەكشى كومپانيالارىنىڭ وكىلدەرى: Horwath HTL (اقش) سەرىكتەسى سينيشا توپالوۆيچ، Stem International (فرانسيا) باس ديرەكتورى ۆينسەنت تاسسار، PGI management (اندوررا) پرەزيدەنتى جوان ۆيلادومات تاۋ ءتۋريزمىن دامىتۋ جوسپارلارىن تانىستىردى.
الماتى تاۋ كلاستەرىن كەشەندى دامىتۋ ماقساتىندا كەشەندى جوسپار ازىرلەندى، وعان سايكەس تۇرگەننەن قاسكەلەڭگە دەيىنگى كەلەشەگى زور 3 باسىم ايماق – شىعىس، ورتالىق جانە باتىس ايماقتارى ايقىندالدى. وندا الەمدىك دەڭگەيدەگى ينفراقۇرىلىم جانە حالىققا قولجەتىمدى 300-دەن 700 شاقىرىمعا دەيىنگى تاۋ شاڭعىسى تراسسالارىن سالۋ كوزدەلگەن. ءبىر عانا ورتالىق ايماقتا كوتەرگىشتەر سانىن 16-دان 58-گە دەيىن كوبەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر. مۇنداي شارالار ناتيجەسىندە وتكىزۋ قابىلەتىن 5،6 ەسەگە – تاۋلىگىنە 6 مىڭ ادامنان 34 مىڭ ادامعا دەيىن ارتتىرىپ، 10 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ كۇتىلۋدە. الماتى تاۋ كلاستەرى 2029 جىلعا قاراي ورتالىق ازياداعى جىل بويى جۇمىس ىستەيتىن ەڭ ءىرى تۋريستىك جوباعا اينالادى دەپ جوسپارلانۋدا.
امەريكالىق Horwath HTL كومپانياسىنىڭ سەرىكتەسى سينيشا توپالوۆيچ جوسپاردى جۇزەگە اسىرۋ الماتىنى جىل بويىنا جۇمىس ىستەيتىن، الەمدەگى جەتەكشى كۋرورتتارمەن سالىستىرۋعا بولاتىن تاۋ ءتۋريزمى باعىتىنا اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى. ستراتەگيالىق ماقسات – تابيعات، بوس ۋاقىت، سپورت پەن مادەنيەتتى بىرىكتىرەتىن Almaty Mountains Destination بىرەگەي تۋريستىك برەندىن قالىپتاستىرۋ. باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى – كورنەكتى تۋريستىك وبەكتىلەر قۇرۋ، اسپالى جولدار جۇيەسىن، قوناق ءۇي جانە سپورت ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ.
پرەمەر-مينيستر شىمبۇلاق، وي-قاراعاي، پيونەر، قيماسار جانە بۋتاكوۆكا سياقتى ورتالىق ايماقتى دامىتۋ جوسپارلارىمەن تانىستى. فرانسۋزدىق Stem International كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى ۆينسەنت تاسسار قىسقى تۋريزممەن قاتار جازعى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا – ۆەلو جانە جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولدارىن قالىپتاستىرۋعا، بەلسەندى دەمالىس ورىندارىن، گلامپينگ، ەتنو-قوناقۇيلەر نىساندارىن سالۋعا جانە ەكولوگيالىق تازا كولىكتى ىسكە قوسۋعا باسا نازار اۋدارىلعانىن اتاپ ءوتتى. ورنىقتى دامۋ ستاندارتتارىن، ونىڭ ىشىندە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋدى جانە قورشاعان ورتانىڭ سيفرلىق مونيتورينگىن ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
PGI Management كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى جوان ۆيلادومات جالپى ۇزىندىعى 65 شاقىرىمنان اساتىن تراسسالارى بار قۇمبەل شىڭى مەن «كوك-جايلاۋ» شاتقالىن قامتيتىن تاۋ شاڭعىسى كۋرورتى Almaty SuperSki تۇجىرىمداماسىن تانىستىردى.
Almaty SuperSki جوباسىنىڭ جەتەكشىسى توماس تور يەنسەن بارلىق تراسسانىڭ جارتىسىنا جۋىعى شاڭعى تەبۋدى باستاعان جاڭادان ۇيرەنۋشىلەرگە ارنالاتىنىن، بۇل جاپپاي شاڭعى مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا جاعداي جاسايتىنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار قۇرىلىستىڭ ەكولوگيالىق تازالىعى مەن ينكليۋزيۆتى ينفراقۇرىلىمدى قالىپتاستىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلۋدا.
«تۇراقتى دامۋ – ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ ماڭىزدى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى. ءبىز تابيعات پەن ەكولوگيانى ساقتاۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەمىز. سوندىقتان ءبىز قازۋ جۇمىستارىن بارىنشا ازايتامىز، كوتەرگىشتەر مەن تراسسالار سالۋ كەزىندە ەكوجۇيەنى بۇزباي، تابيعي لاندشافتتى ساقتايمىز. ءبىز تاۋ شاڭعىسى كۋرورتى بارشاعا – بالالارعا، ەرەسەكتەر مەن مۇگەدەكتىگى بار جاندارعا قولجەتىمدى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. بارلىق كوتەرگىشتەر بارلىق ساناتتاعى ادامدار پايدالانا الاتىنداي ەتىپ جاسالادى»، — دەپ اتاپ ءوتتى توماس تور يەنسەن.
تۇساۋكەسەردەن كەيىن الماتى تاۋ كلاستەرىنىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆالارى بويىنشا پىكىر الماسۋ ءوتتى. ساراپشىلار قاۋىمىنىڭ اتىنان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق شاڭعى قاۋىمداستىعى» زتب باس حاتشىسى اسقار ۋالييەۆ، «PANA ASIA» ج ش س بايقاۋ كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى نۇرجان نيازالييەۆ، «ECO Network» نەگىزىن قالاۋشى، الماتى قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ جانە ECOJER قاۋىمداستىعىنىڭ مۇشەسى ەۆگەنيي مۇحامەدجانوۆ ءسوز سويلەدى.
اسقار ۆالەيەۆ جۇمىس ىستەپ تۇرعان تاۋ شاڭعىسى كۋرورتتارىنىڭ، اتاپ ايتقاندا، شىمبۇلاققا كەلۋشىلەر سانىنىڭ شامادان تىس ارتقانىن اتاپ ءوتتى، بۇل سپورتشىلاردىڭ كاسىبي دايىندىق مۇمكىندىكتەرىن شەكتەيدى. حالىقارالىق جارىستاردى وتكىزۋ جانە جاتتىعۋلار ءۇشىن زاماناۋي ينفراقۇرىلىم قۇرۋ قاجەتتىگى اتاپ ءوتىلدى.
«كوك-جايلاۋ جوباسى ەرەكشە نازار اۋدارۋعا لايىق. ول ەكولوگيالىق ورنىقتى دامۋ قاعيداتتارىنا، تابيعي رەسۋرستاردى ساۋاتتى پايدالانۋعا نەگىزدەلگەن. بۇگىندە بۇكىل الەم وسى باعىتتا جىلجىپ كەلەدى. سوڭعى تالقىلاۋدان كەيىن «كوك-جايلاۋ» جوباسى توقتاتىلدى، ءبىراق سوعان قاراماستان ءبىز بۇكىل الەمدە، اسىرەسە، ءبىزدىڭ وڭىردە ۇلكەن دامۋدىڭ ءجۇرىپ جاتقانىن بىلەمىز. شەشۋشى قادام جاسايتىن ۋاقىت جەتتى. شىمبۇلاق پەن وي-قاراعاي تاۋ كۋرورتتارىن بىرىكتىرەيىك، ولاردىڭ اراسىندا ورنالاسقان شاعىن دەمالىس ورىندارىنىڭ بارلىعىن دامىتايىق. ءبىز الماتى تاۋ كلاستەرىن، ونىڭ ىشىندە «كوك-جايلاۋ» جوباسىن دامىتامىز»، — دەپ اتاپ ءوتتى اسقار ۆالييەۆ.
نۇرلان نيازالييەۆ تۋريستەر اعىنىنىڭ ارتۋى ەكوجۇيەنى ساقتاۋعا، كەلۋشىلەردىڭ جايلىلىعى مەن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، سونداي-اق تابيعي اۋماقتارعا جۇكتەمەنى بىركەلكى بولۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن زاماناۋي جانە ويلاستىرىلعان شەشىمدەردى تالاپ ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى.
ەۆگەنيي مۇحامەدجانوۆ تاۋ كلاستەرىندەگى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە ەكولوگيالىق اسپەكتىلەردى ەسكەرۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى. بارلىق پروسەستىڭ اشىقتىعىن، تابيعاتتى قورعاۋ نورمالارىنىڭ ساقتالۋىن جانە جۇرتشىلىقپەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى.
جيىندى قورىتىندىلاي كەلە، پرەمەر-مينيستر الماتى تاۋ كلاستەرىن دامىتۋ بويىنشا ۇسىنىلعان تاسىلدەردى دە وڭ اتاپ ءوتتى. مەملەكەت قۇرىلىس كەزىندە، ساپا مەن باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋ، ونىڭ ىشىندە ەكولوگيالىق ماسەلەلەر بويىنشا جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الادى. ينفراقۇرىلىمنىڭ ينكليۋزيۆتىلىگىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى.
بۇگىنگى تاڭدا تۋريزم جانە ساياحات سەكتورىنىڭ الەمدىك جىو-گە قوسقان ۇلەسى 10%-دان اسادى، اقشالاي تۇردە بۇل $11 ترلن-نان جوعارى. سونداي-اق 300 ملن-نان استام ادامدى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر، ياعني، ءاربىر ءتورتىنشى جاڭا جۇمىس ورنى – وسى سەكتورعا تيەسىلى.
«قازاقستاندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باسشىلىعىمەن ەلىمىزدى جاڭعىرتۋ، ونىڭ ىشىندە ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، شيكىزاتقا تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا جوعارى دەڭگەيدە وڭدەلگەن ءونىم ءوندىرۋ بويىنشا كوپتەگەن ونەركاسىپتىك ءىرى جوبالار، سونداي-اق اۋقىمدى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار ىسكە اسىرىلۋدا. وسىعان وراي، مەنىڭ ويىمشا، تۋريزم سالاسىنىڭ قارقىندى دامۋى بايقالادى. قازاقستان لايىقتى تۋريستىك باعىتتاردىڭ بىرىنە اينالۋعا مۇددەلى. ونىڭ ۇستىنە بىزدە ۇلكەن ارتىقشىلىق بار – بۇل ءبىزدىڭ تاۋلارىمىز. الەمدىك ساراپشىلار الماتىنىڭ تاۋلارى الەمدەگى ەڭ ۇزدىك تاۋلاردىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سوندىقتان تاياۋ جىلدارى الەمدىك دەڭگەيدەگى بيىك تاۋلى دەمالىس ورنىن سالۋ شارالارىن قولعا الۋدى كوزدەپ وتىرمىز. ءقازىر جوسپارلار تانىستىرىلدى. كەشەندى جوسپاردا الماتى تاۋ كلاستەرىن شىعىستان باتىسقا قاراي تالعاردان باستاپ قاسكەلەڭگە دەيىن دامىتۋ كوزدەلگەن. جالپى، بۇل تاۋلاردىڭ الەۋەتى بىزگە 700 شاقىرىمعا دەيىن شاڭعى تراسسالارىن سالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مەملەكەت ينفراقۇرىلىمدى: كولىك ينفراقۇرىلىمىن، جولدار، كوممۋنيكاسيالار، تاۋ شاڭعىسى ينفراقۇرىلىمىن سالۋ بويىنشا شىعىنداردى ءوز موينىنا الادى. سوندا دايىن ينفراقۇرىلىمعا بيزنەس پەن ينۆەستيسيا مىندەتتى تۇردە كەلەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، تاۋ ينفراقۇرىلىمىنا سالىنعان 1 دوللار كۋرورتتىق ينفراقۇرىلىمعا 2 دوللار جەكە ينۆەستيسيا تارتادى. بۇل – ەكونوميكامىزدى ءارتاراپتاندىرۋعا زور مۇمكىندىك. اتالعان جوبا الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق لاندشافتىن تۇبەگەيلى وزگەرتەدى. ءقازىردىڭ وزىندە قۇرىلىستى جوبالاۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. ماماندار ءىستى ينفراقۇرىلىمى بارىنشا دامىعان ورتالىق ايماقتان باستاعان ءجون دەيدى. ورتالىق ايماق، ءوز كەزەگىندە، ءقازىر جۇمىس ىستەپ تۇرعان Oi-Qaragai دەمالىس ايماعىنان باستاپ، پيونەر، بۋتاكوۆكا، قيماسار شاتقالى، شىمبۇلاقپەن بايلانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. شىمبۇلاق دامۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىن باستايدى. ءبىز بۇل جۇمىستى مۇزدىقتارعا جاقىنىراق كوتەرىلىپ، باتىسقا قاراي – قۇمبەل شىڭى مەن كوك جايلاۋ شاتقالىنا دەيىن جەتكىزەمىز. بۇل – وتە اۋقىمدى جوبا بولماق»، — دەدى ولجاس بەكتەنوۆ.
بۇگىنگى تاڭدا تۋريزم الماتىنىڭ جالپى وڭىرلىك ءونىمىنىڭ 3،9%-ىن قۇرايدى، 83 مىڭنان استام ادامدى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. 2024 جىلى قالا 2،3 ملن-نان استام ءتۋريستى قابىلدادى، ونىڭ 680 مىڭنان استامى – شەتەلدىكتەر. تۋريزم سەكتورى ەكونوميكاسىندا دا تۇراقتى ءوسىم بايقالادى: تۋريستىك قىزمەت كورسەتۋ كولەمى 30%-عا، سالىق تۇسىمدەرى ەكى ەسەگە ارتتى. اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جانە زاماناۋي ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋ قالا مەن ەلىمىزدىڭ وڭىردەگى جەتەكشى تۋريستىك ورتالىق رەتىندەگى ۇستانىمىن نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
الماتى تاۋ كلاستەرى جىل بويى جۇمىس ىستەيتىن ءتۋريزمنىڭ العاشقى ءىرى جوباسى بولماق. تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ريددەر قالاسىندا تاۋ شاڭعىسى كۋرورتتارىن ودان ءارى دامىتۋ جوسپارلانۋدا.
***
مۇندا مەدەۋ ەكو پاركى كەشەنى تۇجىرىمداماسى تانىستىرىلدى. جوبا الماتىنىڭ حالىق ەڭ كوپ كەلەتىن كورىكتى جەرلەرىنىڭ ءبىرىن كەشەندى اباتتاندىرۋعا باعىتتالعان. كەلۋشىلەر سانىنىڭ بولجامدى ءوسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، وتباسىلىق جانە بەلسەندى دەمالىس ءۇشىن تولىققاندى ينفراقۇرىلىمى بار زاماناۋي لاندشافتتىق ساياباق قۇرۋ كوزدەلگەن.
سونىمەن قاتار ولجاس بەكتەنوۆكە زاماناۋي تۋريزم ينفراقۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جوبالار ۇسىنىلدى. «گورەلنيك» كەلۋشىلەر ورتالىعى ىسكە قوسىلدى جانە Jumbaq Jol جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى اشىلدى. وتكىزۋ قابىلەتى بار اسپالى كوپىر سالۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. كوپىردىڭ جۇك كوتەرۋ قابىلەتى 20 توننا، جۇرگىنشىلەر سانى – تاۋلىگىنە 10 مىڭ ادام. نىساندى وسى جىلدىڭ شىلدە ايىندا اياقتاۋ جوسپارلانۋدا. سونداي-اق ينۆەستيسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان اسپالى كوپىرى بار وقۋشىلاردىڭ سپورت كلۋبى، اۆتوبۋستارمەن تاسىمالداۋ كەشەنى، ەسو Resort جانە قوناق ۇيلەر سالىنادى.