4 ماۋسىم – مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنى
وسىدان 16 جىل بۇرىن، ياعني 2007 جىلى 4 ماۋسىمدا ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى جونىندە زاڭ قابىلداندى. سوعان وراي بۇل كۇن جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە اتالىپ وتەدى.
كەز كەلگەن ەلدىڭ مەملەكەت رەتىندەگى ماڭىزدى نىشانىنىڭ ءبىرى – تۋ، ەلتاڭبا جانە ءانۇران. مەملەكەتتىك رامىزدەر – ەلدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن، حالىقتىڭ بىرلىگىن ايعاقتايتىن ايرىقشا بەلگى. اسىرەسە، ادامزاتتىڭ تۋعا قاتىستى تانىمى تىم تەرەڭدە. قامبار اتا تۇلىگىن قاناتىنا بالاعان كوشپەلى حالىق ءۇردىسى تۇرعىسىنان ايتساق:
اتتىلى جاساق تولعان جەر،
ات قۇيرىعىن تۋ ەتىپ
اتويلاپ ۇران سالعان جەر، – دەپ ابىز جىراۋلار تولعاعانداي، تۋ تاريحى سوناۋ جاۋگەرشىلىك زاماندا ساربازدار نايزا ۇشىنا بايلاپ كوتەرگەن ات قىلى مەن بۇگىنگى زاماناۋي تاسىلمەن ادىپتەلگەن ادەمى شارشىلارعا دەيىنگى ۇزاق ارالىقتى قامتيدى. ءبىراق ءجون-جوباسى دا، ءتۇر-تۇسى دە سان الۋان سول بەلگىلەردى ءوزارا بايلانىستىرىپ تۇرعان – ءبىر-اق نارسە. ياعني، ەجەلدەن-اق ادامدار تۋدى باستى ءرامىز رەتىندە قاستەرلەدى، باعاسىنا جەتە ءبىلدى. ويتكەنى، قاي كەزدە دە ەلدى ەل رەتىندە ايشىقتايتىن دا، ءاربىر جۇرەكتىڭ تۋعان وتانىنا دەگەن ماحاببات پەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن ارتتىراتىن دا – ەڭ الدىمەن، ەلدىڭ تۋى بولدى. سول كيەلى تۋدىڭ جىعىلماي، بيىكتەن جەلبىرەۋى ءۇشىن بابالارىمىز عاسىرلار بويى قانىن دا توكتى، جانىن دا قيدى. سوندىقتان تۋدى سىيلاۋ – تۋعان ەلىڭدى، ءتول تاريحىڭدى سىيلاۋ دەگەن ءسوز.
ۇلتتىق دۇنيەتانىمعا ءتان بەلگىلەرمەن ادىپتەلگەن قازاقستان تۋى ەستەتيكالىق تالاپقا ساي بولۋمەن قاتار، ەگەمەن ەلدىڭ ساياسي، تاريحي-مادەني ماقسات-مۇراتىن ايشىقتايتاي العانىمەن دە قۇندى. مەملەكەتتىك تۋدىڭ اۆتورى، كورنەكتى سۋرەتشى شاكەن نيازبەكوۆتىڭ سوزىمەن ايتساق، تۋدا بەينەلەنگەن ءار كەسكىننىڭ، ءار بوياۋدىڭ وزىندە ايرىقشا ءمان بار، ياعني «كوك ءتۇس – ادالدىقتىڭ، تازالىقتىڭ، بەيبىتشىلىكتىڭ بەلگىسى. كۇن – كۇللى تىرشىلىك كوزى. ال قىران قۇس – ازاتتىقتىڭ، ەرلىكتىڭ سيمۆولى».
شىعارماشىلىق ۇلكەن ىزدەنىس، جان-جاقتى جاۋاپكەرشىلىك، تىڭعىلىقتى ەڭبەك ناتيجەسىندە جاسالعان كيەلى ءرامىز بۇگىندە الەمدىك ارەنادا تانىمال. حالىقارالىق، دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدەگى ءىرى شارالاردا ەلدىڭ ايشىقتى اتريبۋتى رەتىندە جوعارىدان جەلبىرەيتىن كوك تۋ ۇلت مەرەيىن ءوسىرىپ، رۋحىن اسقاقتاتادى.
جالپى، تەك ءبىز عانا ەمەس، بۇكىل الەم مەملەكەتتىك تۋعا ەرەكشە دەن قويادى جانە الەۋمەتتىڭ وعان دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋعا مەيلىنشە كۇش سالادى. ال تۋعا قاتىستى كەلەڭسىز ىس-ارەكەت، جاعىمسىز قىلىق كورسەتكەندەر كوپتەگەن ەلدەردە تۇرمەگە وتىرعىزۋ، كوپ مولشەردە ايىپ تولەتۋ سياقتى شارالارمەن قاتاڭ جازالانادى. ماسەلەن، ءبىز «ادامي قۇندىلىقتارعا اياقاستى قارايدى» دەپ ويلايتىن اقش-تىڭ وزىندە مەملەكەتتىك تۋدى پايدالانۋ ەرەجەسى تۋ كودەكسىندە تاپتىشتەپ جازىلعان. فەدەرالدى زاڭ تۋدى دۇرىس قولدانباعانداردى جازالاۋ ماسەلەسىن قاراستىرماسا دا، تۋ تۋرالى ارنايى زاڭ ارقىلى ءاربىر شتات ءتارتىپ بۇزۋشىنى جاۋاپقا تارتا الادى. مىسالى، تۋعا جازىپ-سىزۋعا، سۋرەت سالۋعا، ونى كيىم، ءىش كيىم رەتىندە پايدالانۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعان. تۋدىڭ مەملەكەت سيمۆولى ەكەندىگى باسا كورسەتىلىپ، ونىڭ ورنى باسقا جالاۋلارمەن سالىستىرعاندا ايرىقشا ەكەندىگى ەسكەرتىلگەن. ءدال وسىنداي ءتارتىپ اۆستراليادا دا قاراستىرىلعان. وندا ۇلتتىق تۋ ءوز ەلىندە باسقا تۋلار مەن جالاۋلارعا قاراعاندا نەعۇرلىم بيىكتە ورنالاسۋعا ءتيىس دەگەن تالاپ بار. سول سياقتى، ىرگەلەس رەسەي ەلى دە تۋ تۋرالى ارنايى ەرەجە جاساپ، مەملەكەتتىك تۋ كۇنىن بەلگىلەگەنى ءمالىم.
ال مەملەكەتتىك تۋعا قاتىستى بىزدە قانداي شەكتەۋلەر بار؟ دەگەندە، وسىدان 8 جىل بۇرىنعى ءبىر وقيعا ەسكە تۇسەدى. ول ۋاقىتتا گەنناديي گولوۆكيننىڭ كەزەكتى ءبىر جەڭىسىنە شاتتانعان استانالىق ءبىر جانكۇيەر ءوز پاتەرىنىڭ بالكونىنا قازاقستان تۋىن ءىلىپ قويىپ، سول ءۇشىن قوماقتى ايىپپۇل تولەگەن جانە بيلىك ورىندارىنىڭ بۇل شەشىمىنە نارازى بولعان كوپشىلىك الەۋمەتتىك جەلىدە ۇلكەن اڭگىمە قوزعاعان. ول كەزدەگىدەي ەمەس، بۇگىندە تۋدى پايدالانۋعا بايلانىستى تالاپ بىزدە ءبىرشاما وزگەردى. اتاپ ايتقاندا، پاتريوتتىق سەزىمدى، وتانعا، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ءبىلدىرۋ ماقساتىندا ءقازىر تۋدى مەملەكەتتىك مەكەمەلەرمەن قاتار، تۇرعىن ۇيلەرگە، پاتەرلەرگە، سالتاناتتى ءىس-شارالار وتەتىن جەرلەرگە دە ءىلىپ قويۋعا بولادى. بۇل رەتتە تۋ ىلەتىن نىساننىڭ نەشە قاباتتى ەكەنى، سول سياقتى، جارىعى بار-جوعى دا ماڭىزسىز. ال بۇرىن بۇل جونىندە دە شەكتەۋ بولعان. ءبىر عانا تالاپ، كولەمىنىڭ ۇلكەن-كىشى ەكەنىنە قاراماستان، تۋ بەكىتىلگەن ۇلتتىق ستاندارتقا ساي بولۋعا ءتيىس.
باسقا دا ءبىرقاتار شەكتەۋلەرگە توقتالار بولساق، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ مەملەكەتتىك تۋدى اياققا تاپتاۋىنا جول بەرىلمەيدى؛ سول سياقتى، الدەكىمگە نەمەسە الدەنەگە قۇرمەت بەلگىسى رەتىندە تومەن تۇسىرۋگە؛ تۋدى جەرگە، ەدەنگە، سۋعا، ت.ب. تيەتىندەي ەتىپ ورنالاستىرۋعا؛ بۇلىنەتىندەي نەمەسە بىلعاناتىنداي عىپ بەكىتۋگە؛ تۋعا بىردەڭە وراۋعا؛ كيىم، توسەنىش رەتىندە قولدانۋعا، تۋدىڭ بەينەسىن مايلىقتارعا جانە سونداي ءبىر رەتتىك پايدالانىلاتىن زاتتارعا كەسكىندەۋگە تىيىم سالىنادى.
... مەملەكەتتىك نىشاندارىمىزدى بەكىتكەنىمىزگە دە تالاي جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. اسپان تۇستەس تۋىمىز جوعارىدان جەلبىرەپ، مەرەيىمىزدى ءوسىردى، مارتەبەمىزدى بيىكتەتتى. ەل ەگەمەندىگىنىڭ اسقاق كورىنىسىندەي كيەلى ءرامىزدىڭ قادىرىنە جەتۋ، قۇرمەتتەۋ – بارىمىزگە پارىز.