مەملەكەت باسشىسى كوللەكتورلاردىڭ قىزمەتتەرىن اسىرا پايدالانۋعا جول بەرمەۋ تەتىكتەرىن قاراستىرۋدى تاپسىردى

قاسىم-جومارت توقايەۆ مۇنداي قۇرامداعى كەزدەسۋدىڭ العاش رەت وتكىزىلىپ وتىرعانىنا نازار اۋداردى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، جيىندى وتكىزۋگە ەلىمىزدىڭ قارجى سەكتورىندا شەشىلۋگە ءتيىس قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەر تۇرتكى بولعان.

– كەيىنگى 1،5 جىلداعى بەلگىلى ءبىر قيىندىقتار قارجى نارىعىنا دا وڭاي تيگەن جوق. مۇنداي جاعدايدا ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز ەكونوميكادا دا، قارجى جۇيەسىندە دە تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن داعدارىسقا قارسى كەشەندى شارالاردى ىسكە اسىرۋ بولدى جانە سولاي بولا بەرەدى. نەگىزى، ءبىز ءوسىم تراەكتورياسىنا شىعا الدىق، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

بۇدان كەيىن كەزدەسۋگە قاتىسقانداردىڭ سوزدەرىن تىڭداعان پرەزيدەنت وسى باعىتتاعى ءبىرقاتار ناقتى مىندەتكە نازار اۋداردى.

مەملەكەت باسشىسى، ەڭ الدىمەن، قارجى سەكتورىنىڭ تۇراقتىلىعىنا توقتالدى. سونداي-اق بۇگىندە قارجى سەكتورىنىڭ دارمەنسىز بانكتەردەن ارىلعانىن، ال ساۋىقتىرۋ اياسىندا 6،6 تريلليون تەڭگەگە جۋىق ناشار نەسيەلەر ەسەپتەن شىعارىلعانىن اتاپ ءوتتى. قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ايتۋىنشا، وتەۋ مەرزىمى 90 كۇننەن اسقان قارىزداردىڭ دەڭگەيى بانكتەردەگى نەسيە پورتفەلىنىڭ 4،3 پايىزىن قۇرايدى. بۇل – سوڭعى 13 جىلداعى ەڭ تومەنگى كورسەتكىش. پرەزيدەنت وسىدان قورىتىندى شىعارىپ، جيناعان تاجىريبە نەگىزىندە ءجيى قايتالاناتىن تاۋەكەل-قاتەرلەردىڭ  الدىن الۋ شارالارىن كۇشەيتۋ قاجەت ەكەنىنە توقتالدى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، بانكتەر مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ارقاسىندا بۇگىندە ەكونوميكانى نەسيەلەۋ بويىنشا زور الەۋەتكە يە بولىپ وتىر. بانك جۇيەسىندەگى وتىمدىلىگى جوعارى اكتيۆتەردىڭ كولەمى – 12،2 تريلليون تەڭگە.

– بيىل تۇرعىندار سۇرانىسىنىڭ بەلسەندى تۇردە قالىپقا كەلە باستاعانىن بايقاپ وتىرمىز. تۇتىنۋشىلىق نەسيە 32،8 پايىزعا ارتقان. نەسيە الۋشىلار 6،1 ميلليون ادامعا جەتتى. بالكىم، بۇل قالىپتى ۇدەرىس. الايدا ازاماتتارىمىزدىڭ قارىز جۇكتەمەسىنە ءتيىمدى باقىلاۋ جاساۋ ماڭىزدى. قازىرگى ۋاقىتتا 545 مىڭ ادامنىڭ قارىزىن وتەۋ مەرزىمىنىڭ كەشەۋىلدەۋى 90 كۇننەن اسقان. ماسەلە ەلىمىزدىڭ قارجى تۇراقتىلىعىنا تونگەن تاۋەكەل-قاتەردە عانا ەمەس. بۇل كوپتەگەن ازاماتتارىمىزدىڭ قارجى تاپشىلىعىمەن بەتپە-بەت كەلگەنىن بىلدىرەدى. بۇل الەۋمەتتىك جانە ساياسي تۇراقسىزدىققا الىپ كەلۋى مۇمكىن، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى بورىشكەرلەرگە قاتىستى قارجى نارىعىنداعى وكىلدەردىڭ شەكتەن شىعۋ ارەكەتتەرىنە توقتالدى.

– نەسيە مەكەمەلەرىنىڭ باسشىلارىنا ىشكى راسىمدەردى كۇشەيتۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋدى، سونداي-اق جەكەلەگەن قىزمەتكەرلەر مەن سىرتتان تارتىلاتىن كوللەكتورلاردىڭ قىزمەتتەرىن اسىرا پايدالانۋعا جول بەرمەۋ تەتىكتەرىن قاراستىرۋدى تاپسىرامىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت شاعىن جانە ورتا بيزنەستى نەسيەلەۋ، ونىڭ ىشىندە اۋىلدارداعى كاسىپكەرلىك باستامالاردى دامىتۋ ەلىمىزدىڭ قارجى سەكتورىنىڭ باستى باسىمدىعى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، تۇراقتى جانە ارزان قور جاساۋ كوزدەرىنىڭ جوقتىعى ميكروقارجىلاندىرۋ نارىعىنداعى نەگىزگى ماسەلەنىڭ ءبىرى.

– مۇنداي ۇيىمداردىڭ قىزمەتى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردەن الىناتىن قارىز بەن جەكە قاراجات ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلادى. ناتيجەسىندە تۇتىنۋشىلار ءۇشىن نەسيەلەردىڭ قۇنى جوعارى بولادى. سوندىقتان ۇكىمەتكە اگەنتتىكپەن بىرلەسىپ، ميكروقارجى ۇيىمدارىنىڭ قولجەتىمدى ءارى ۇزاق مەرزىمدى قارجىلاندىرۋ تەتىكتەرىن پىسىقتاۋدى تاپسىرامىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ايتقان تاعى ءبىر وزەكتى مىندەت – ۇلتتىق قور نارىعىن دامىتۋ. ونىڭ ايتۋىنشا، وتاندىق قور نارىعى تۇرعىنداردىڭ قاراجاتىن جينايتىن سەنىمدى بالامالى قۇرالعا اينالۋى قاجەت.

– وتاندىق قور نارىعى ءۇشىن 2022 جىلى جەكەلەگەن ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ حالىق IPO باعدارلاماسىنا ەنۋى ماڭىزدى وقيعا بولماق.  اگەنتتىك پەن ۇلتتىق بانك سامۇرىق-قازىنا مەن ۇكىمەت جۇرگىزىپ جاتقان جۇمىسقا بەلسەندى تۇردە اتسالىسۋى قاجەت، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ قارجى سەكتورىن سيفرلاندىرۋدى دامىتۋ ماڭىزدى ەكەنىنە نازار اۋداردى. مەملەكەت باسشىسى وسى سالادا وڭ قارقىن بار ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، قارجى يننوۆاسيالارىن ەنگىزۋگە قولايلى جاعداي جاساۋ جونىندەگى كەشەندى جۇمىستى جالعاستىرۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

– ءبىزدىڭ قارجى ينستيتۋتتارىمىز وسى ءساتتى پايدالانىپ، اۋقىمدى مىندەتتەردى شەشۋى كەرەك. بىرەۋدىڭ تاجىريبەسىن كوشىرىپ الۋدىڭ قاجەتى جوق، كەرىسىنشە قازاقستان اۋماعىمەن شەكتەلىپ قالماي، قىزمەتتەردىڭ جاڭا فورماتىن دامىتىپ، ىلگەرىلەتۋ كەرەك. مەملەكەت بۇل باستامالارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتەدى. ءبىز يننوۆاسيالىق ەكونوميكا مەن قارجىلىق ەكوجۇيەنى جاڭادان قالىپتاستىرۋ كەزەڭىندەمىز. الدىمىزدا اۋقىمدى جۇمىستار تۇر. مەملەكەت باسشىسى رەتىندە مەن ءۇشىن بۇكىل ەكونوميكامىزدى جاڭا يننوۆاسيالىق دامۋ جولىنا سالۋ – باستى مىندەت، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت سيفرلىق ۆاليۋتالاردى اينالىمعا ەنگىزۋ ماڭىزدى ەكەنىن توقتالدى. بۇل رەتتە بولاشاق قارجى جۇيەسىنىڭ نەگىزىنە اينالۋى مۇمكىن سيفرلىق تەڭگە ەنگىزۋ ماسەلەسىن قاراستىرعان ءجون ەكەنىن ايتتى.

سونداي-اق قاسىم-جومارت توقايەۆ كريپتوۆاليۋتا نارىعىن دامىتۋ ماسەلەسىنە دە توقتالدى.

– كريپتوۆاليۋتالار – وبەكتيۆتى فاكتور جانە ولارعا نەمقۇرايلى قاراۋعا بولمايدى. ولاردىڭ قولدانىستاعى قارجى جۇيەسىنە اسەر ەتەتىن تاۋەكەل-قاتەرلەرى مەن الەۋەتىن ناقتى باعالاۋ قاجەت. سوندىقتان ەلىمىزدە كريپتوبيرجالاردى قۇرۋ ءۇشىن تەڭدەستىرىلگەن رەتتەۋ شارتتارىن قالىپتاستىرۋ جۇمىستارىن جانداندىرۋ قاجەت. باسقاشا ايتقاندا، كريپتوۆاليۋتالاردى شىعارۋ بويىنشا الەمدەگى ەكىنشى ەل بولا تۇرا،  قارجى قايتارىمىن كورمەي وتىرمىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مەملەكەت باسشىسى قارجى سەكتورىن كليمات جونىندەگى كۇن ءتارتىبىنىڭ تالاپتارىنا بەيىمدەۋگە قاتىستى ماسەلەگە ارنايى توقتالدى.  

– ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك جانە كورپوراتيۆتىك باسقارۋدىڭ تۇراقتى دامۋ قاعيداتتارىنىڭ اسەر ەتۋىنە بايلانىستى قارجى سەكتورىنداعى ترانسفورماسيانىڭ قارقىنى ارتقانىن ءبارىمىز كورىپ وتىرمىز. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزگە دە تىكەلەي قاتىستى. قارقىندى دامۋ ۇلتتىق ەكونوميكامىزعا سالماق سالعانىمەن، ەكىنشى جاعىنان ونى تۇراقتى دامىتۋعا جانە ءارتاراپتاندىرۋعا كوشىرۋ ءۇشىن قوسىمشا مۇمكىندىكتەر دە بەرىپ وتىر. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، وتاندىق قارجى سەكتورى قازاقستاننىڭ «جاسىل ەكونوميكاعا» ءوتۋ جۇيەسىندەگى ماڭىزدى باعىتىنا اينالۋى كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مەملەكەت باسشىسى اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدىڭ وزەكتىلىگىنە، سونىڭ ىشىندە اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ ماسەلەسىنە دە توقتالدى.

– تۇپتەپ كەلگەندە، ءبىز بۇل ماسەلەگە قاتىستى ناقتى شەشىمگە كەلەمىز دەپ ويلايمىن. قازاقستاندا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاپشىلىعىنىڭ العاشقى بەلگىلەرى ءقازىردىڭ وزىندە بايقالادى. ارينە، ەلەكتر قۋاتىنىڭ جاپپاي جەتىسپەۋشىلىگى تۋىنداعان جوق. ازىرگە تەپە-تەڭدىك بار. الايدا العاشقى بەلگىلەرى بىلىنۋدە. سوندىقتان بولاشاقتى ويلاساق، ءبىز اتوم ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسىنا قاتىستى ناقتى شەشىم قابىلداۋىمىز كەرەك. باسشىنىڭ مىندەتى دە ءتيىمدى شەشىم قابىلداۋ، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، ۇلتتىق بانككە قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىمەن بىرلەسىپ، بۇگىنگى ايتىلعان ماسەلەلەر مەن ۇسىنىستاردى پىسىقتاۋدى تاپسىردى. وسى رەتتە پرەزيدەنت نارىققا قاتىسۋشىلاردىڭ ءىس-قيمىلدارىن ۇيلەستىرۋ جۇمىستارىن ءوز اكىمشىلىگىنە جۇكتەدى.

– بۇل وڭتايلى ءارى قولايلى. قاجەت بولعان جاعدايدا بۇگىنگى ايتىلعان ۇسىنىستاردى قارجى سەكتورىن دامىتۋدىڭ جاڭا تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ بارىسىندا ەسكەرگەن ءجون. اتالعان قۇجاتتىڭ بارلىق باسىم باعىتى نەگىزگى ماقساتقا، ياعني وتاندىق قارجى جۇيەسىنىڭ ەكونوميكانى دامىتۋعا جانە  حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋعا قوساتىن ۇلەسىن ارتتىرۋعا نەگىزدەلۋى قاجەت، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.