پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كەڭەيتىلگەن القا وتىرىسى ءوتتى. جيىنعا پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باسشىلىعى، وڭىرلەردىڭ اكىمدەرى، ءىىم القا مۇشەلەرى، ورتالىق اپپاراتتىڭ باسشىلىق قۇرامى جانە اۋماقتىق پوليسيا دەپارتامەنتتەرىنىڭ جەتەكشىلەرى قاتىستى.
مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدە «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتىن ءبىرجولا ورنىقتىرۋدا پوليسيا ايرىقشا ءرول اتقاراتىنىن اتاپ ءوتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
– قىلمىسپەن كۇرەسۋ جانە قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋ – اسا ماڭىزدى مىندەت. بۇل – جاۋاپكەرشىلىگى وتە ۇلكەن جۇمىس. ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ءوزىن ءقاۋىپسىز سەزىنۋگە ءتيىس. ول ءۇشىن قۇقىق قورعاۋ جۇيەسى ۇيلەسىمدى ءارى ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋى قاجەت. ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتە زاڭ تالاپتارى مۇلتىكسىز ورىندالۋى كەرەك. زاڭ بۇزعان كەز كەلگەن ادام جازاسىن الۋعا ءتيىس، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، قۇقىقتىق ساۋاتتىڭ تومەن بولۋى جاعىمسىز ۇردىستەردىڭ بەلەڭ الۋىنا اكەپ سوقتىرادى.
– ونىڭ ءبارى، تۇپتەپ كەلگەندە، ەلىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيدى، مەملەكەتتىڭ ابىرويىنا نۇقسان كەلتىرەدى. قوعامدىق جەرلەردەگى ۆانداليزم – سونىڭ ايقىن كورىنىسى. حالقىمىزدىڭ دۇنيەتانىمىنا جات يدەولوگيا دا ەلىمىزگە زور ءقاۋىپ توندىرەدى. اسىرەسە، جاس ۇرپاق جاساندى يدەيالار مەن «جالعان باتىرلاردىڭ» جەتەگىنە ىلەسىپ كەتۋى مۇمكىن. الەۋمەتتىك جەلىدە جاستاردى زاڭسىز ىس-ارەكەت جاساۋعا شاقىراتىن ماتەريالدار تارالۋدا.ءتىپتى، زاڭ بۇزعان ادامداردى ۇلگى ەتىپ كورسەتەتىندەر بار. ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز كەز كەلگەن زاڭسىزدىققا قارسى بولۋى كەرەك، ياعني بىزگە زاڭ بۇزۋشىلىققا توتەپ بەرەتىن مىقتى يممۋنيتەت قاجەت. ەل ىشىنە ىرىتكى سالاتىن، ءقاۋىپ توندىرەتىن ارەكەتتەردى اقتاۋعا قاتاڭ توسقاۋىل قويۋ كەرەك. قۇقىقتىق نيگيليزمگە، ياعني زاڭ ۇستەمدىگىن جوققا شىعارۋعا جول بەرىلمەۋگە ءتيىس. زاڭعا دەگەن قۇرمەت ادال ازاماتقا ءتان قاسيەتتىڭ ءبىرى رەتىندە دارىپتەلۋى قاجەت. بۇل – مەملەكەتتىك ورگاندارعا عانا ەمەس، بارشا حالىققا ورتاق مىندەت. قىسقاسى، زاڭ مەن ءتارتىپتىڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ – ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋدىڭ باستى شارتى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ ماسەلەسىنە باسا ءمان بەرگەنى ءجون دەپ سانايدى.
– قىلمىستاردىڭ نەگىزگى سەبەبى كوبىنە قوعامعا جات ارەكەتتەردەن تۋىندايدى. سوندىقتان زاڭدى بۇزۋعا بەيىم ازاماتتارمەن جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋ ماڭىزدى. سونداي-اق ولاردىڭ قوعامدىق تارتىپكە قايشى ىستەرىنە تۇرتكى بولاتىن العىشارتتاردى تۇگەل جويۋ قاجەت. ءبىراق بۇگىندە قىلمىستىڭ الدىن الۋ شارالارى ءتيىمدى جۇرگىزىلىپ جاتقان جوق. مۇنى مويىنداۋ كەرەك. سوندىقتان جۇيەنى تۇبەگەيلى جاڭارتۋ قاجەت. وسى رەتتە ءقاۋىپتى توپتارعا جاتاتىن ازاماتتاردىڭ باسىم بولىگى نازاردان تىس قالىپ قويادى. ال كەيبىر الدىن الۋ شارالارى شەكتەۋ-ماجبۇرلەۋدەن ءارى اسپايدى. مۇنداي جۇمىستار جەرگىلىكتى جەرلەردە جۇيەسىز جۇرگىزىلىپ جاتىر. ناقتى ۇيلەستىرۋ تەتىكتەرى جوق. قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ سالاسىندا ءبىرىڭعاي زاڭ ازىرلەيتىن ۋاقىت جەتتى. زاڭ جوباسىندا پروفيلاكتيكادان وتەتىن ازاماتتار ءتىزىمىن تولىقتاي قايتا قاراعان ءجون. جاۋاپتى ورگانداردىڭ قۇزىرەتتەرىن، ۇيلەستىرۋ تەتىكتەرىن، جەكە پروفيلاكتيكا قۇرالدارىن ناقتىلاۋ قاجەت، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ مۇنىڭ، اسىرەسە، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى كۇرەستە ماڭىزى زور ەكەنىنە سەنىمدى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل جەردە الدىن الۋ جۇمىستارىنىڭ ماڭىزى جەدەل ارەكەت ەتۋ جانە ءادىل جازاسىن بەرۋ ىسىنەن كەم ەمەس.
– وزدەرىڭىزگە ءمالىم، بۇعان دەيىن مۇنداي قىلمىستار ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋدى قولدايتىنىمدى ايتقان ەدىم. قىلمىستىق كودەكسكە ەنگىزىلگەن ءتيىستى تۇزەتۋلەر جاقىن ارادا قابىلدانادى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ءوز قىزمەتكەرلەرىن جاڭا جۇمىس تاسىلىنە كوشۋگە الدىن الا دايىنداۋى كەرەك. قۇقىق قولدانۋ تاجىريبەسىندەگى بۇعان دەيىن بولعان بارلىق ماسەلەنى ەسكەرۋ قاجەت. بۇدان بولەك، كامەلەتكە تولماعان ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ – وتە وزەكتى ماسەلە. ۇكىمەت ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى مەن ساراپشىلاردى تارتا وتىرىپ، بۇل جۇمىسقا مۇقيات قاراۋى كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، پوليسيانىڭ سەرۆيستىك مودەلىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىن ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. بۇل، ەڭ الدىمەن، قوعامنىڭ تالاپ-تىلەگىنە قۇلاق اسىپ، شۇعىل ارەكەت ەتە ءبىلۋ دەگەن ءسوز.
– حالىققا ىنتىماقتاستىقتىڭ ءوزارا ءتيىمدى فورماسىن ۇسىنىپ، كەرى بايلانىستىڭ وڭتايلى جولدارىن رەتتەۋ ماڭىزدى. باستاماشىل جانە زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە بەي-جاي قارامايتىن ازاماتتارعا ارقا سۇيەۋ قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا مۇلدەم توزبەۋشىلىك قاعيداتىنىڭ ءىس جۇزىندە ساقتالۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى قوعاممەن بىرگە پوليسيا دا تۇبەگەيلى وزگەرۋگە ءتيىس ەكەنىن ايتتى.
– پوليسيا قاشاندا حالىققا ۇلگى-ونەگە بولۋى كەرەك. سوندا عانا جۇرت پوليسياعا سەنەدى، ونى قورعان كورەدى. وكىنىشكە قاراي، ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ ءبارى بىردەي سونداي دەپ ايتا المايمىز. اۋىر قىلمىس جاساعان قىزمەتكەرلەر انىقتالىپ جاتىر. سوڭعى كەزدە مۇنداي وقيعالار جيىلەپ كەتتى. بۇعان جول بەرمەۋىمىز كەرەك جانە ونداي ارەكەتتەردى مۇلدەم اقتاۋعا بولمايدى. وسىنداي جاعدايلار بۇكىل جەكە قۇرامنىڭ جۇمىسىن ءبىر ساتتە جوققا شىعارادى. ونداي ادامداردى پوليسيا قاتارىنان شىعارۋ قاجەت. ولار بيلىكتىڭ ابىروي-بەدەلىن تۇسىرەدى. قىزمەتكەرلەرىن دەر كەزىندە تارتىپكە سالماعان باسشىلار ماسەلەسىن دە قاراۋ كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت.
القا وتىرىسى بارىسىندا قاسىم-جومارت توقايەۆ ورتا بۋىنداعى باسشىلىق قۇرامدى بيىل كەزەكتەن تىس اتتەستاسيادان وتكىزۋ تۋرالى ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ۇسىنىسىن قولدادى.
– مينيسترلىك وسى سىناق كەزىندە تاباندىلىق تانىتۋعا ءتيىس. «بارماق باستى، كوز قىستى» بولماۋى كەرەك. الايدا اتتەستاسيا بىرەۋدەن ەسە قايتارۋدىڭ قۇرالى بولماۋعا ءتيىس. باستى ماقسات – جەكە قۇرامدى بىلىكسىز جانە جۇمىسىنا ادال ەمەس باسشىلاردان تازارتۋ، ياعني كاسىبي كادر رەزەرۆىن جاساقتاۋ. سوندا عانا احۋالدى تۇبەگەيلى وزگەرتە الامىز. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى بۇل جۇمىستى باقىلاۋدا ۇستايدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا نازار اۋداردى. اتاپ ايتقاندا، بىلتىر كامەلەتكە تولماعاندارعا قارسى جاسالعان قىلمىس سانى 22 پايىزعا ارتقان. مەملەكەت باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، وسى باعىتتا الدىن الۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ قاجەت. پوليسيا مەكتەپ باسشىلىعىمەن بىرلەسە جۇمىس اتقارۋعا ءتيىس.
– جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى، ءومىرى مەن دەنساۋلىعى بارىنەن ماڭىزدى. ۇكىمەتكە بالالاردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ ماسەلەسىن مۇقيات سارالاپ، ناقتى شارالار قابىلداۋدى تاپسىرامىن. جاسوسپىرىمدەر بوس جۇرمەۋگە ءتيىس. ولاردىڭ شىعارماشىلىققا، سپورتقا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ جاعىنا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ قاجەت. بالالاردى ەڭبەككە باۋلىپ، ۆولونتەرلىك قىزمەتكە جۇمىلدىرعان ابزال. كوزبوياۋشىلىق ءۇشىن جاسالاتىن جۇمىستى دوعارۋ كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان بولەك، پرەزيدەنت ەسىرتكىنىڭ تارالۋىنا باتىل تۇردە توسقاۋىل قويۋدى تالاپ ەتتى.
– مەن بىرنەشە رەت وسى ماسەلەگە قاتىستى تاپسىرما بەردىم. الايدا اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن ناتيجە جوق. سينتەتيكالىق ەسىرتكىنىڭ قولجەتىمدىلىگى جانە ونىڭ بارىنشا تەز تارالۋى جاستار اراسىندا ناشاقورلىقتىڭ بەلەڭ الۋىنا اكەپ سوقتىرادى. ولارعا ناشاقورلىقتىڭ قانشالىقتى قاتەرلى ەكەنىن ۇنەمى ءتۇسىندىرىپ وتىرۋ قاجەت. پوليسيا ەسىرتكى ءوندىرۋ، ونى ساتۋ جانە تاراتۋعا قارسى بەلسەندى كۇرەس جۇرگىزۋى كەرەك. ناۋقانشىلدىق، كوزبوياۋشىلىق جانە ستاتيستيكا ءۇشىن جۇمىس ىستەۋ دەگەندى توقتاتۋ قاجەت، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
سونىمەن قاتار كيبەرقىلمىسپەن جانە ينتەرنەت-الاياقتىقپەن كۇرەس شارالارىن كۇشەيتۋ جونىندە تاپسىرما بەرىلدى.
– ۇرىلار مەن بانديتتەر تۇرمەدە وتىرۋى كەرەك. بۇل – سىزدەردىڭ كريمينالعا قارسى ارەكەتتەرىڭىزدىڭ بىردەن-بىر ماقساتى. قىلمىستىق توپتارمەن ىمىراسىز كۇرەسۋ – سىزدەردىڭ تىكەلەي مىندەتتەرىڭىز ءارى قىزمەتتىك بورىشتارىڭىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ جازاسىن وتەپ جاتقانداردىڭ نەگىزگى قۇقىقتارىن ساقتاۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، اباقتى دەگەنىمىز – ايىپتى ادامدى جازالاۋ ورنى عانا ەمەس، ادامنىڭ قايتادان قىلمىس جاساۋىنا جول بەرمەيتىن مەكەمە بولۋعا ءتيىس.
سونىمەن بىرگە پرەزيدەنت قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتى حالىق اراسىندا بۇكىل مەملەكەتتىك جۇيەنىڭ بەت-بەينەسى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرادى دەپ سانايدى.
– ءبىز وزدەرىنىڭ قىزمەتتىك مىندەتتەرىن ادال اتقارىپ جۇرگەن پوليسەيلەردى ەسكەرۋسىز قالدىرماۋىمىز كەرەك. اسىرەسە ولاردىڭ ناعىز ەرلىك ىستەرىن (ال مۇنداي جاعدايلار از ەمەس)، جۇمىسىن لايىقتى باعالاپ، ەڭ جوعارى ناگرادالارمەن ماراپاتتاۋىمىز قاجەت. كاسىبيلىك، جاۋاپكەرشىلىك تانىتقان، ەرلىك كورسەتكەن ناقتى جاعدايلاردى ۇلگى ەتۋ، ىشكى ىستەر ورگاندارى قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ارقىلى پوليسيانىڭ وڭ ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
القا وتىرىسى بارىسىندا ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرجان سادەنوۆ قىلمىسقا، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا، جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىسقا، ينتەرنەت الاياقتىققا قارسى كۇرەس جانە ونىڭ الدىن الۋ شارالارى مەن جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار، سونداي-اق ىشكى ىستەر ورگاندارى قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسى تۋرالى ەسەپ بەردى.