بۇگىندە دەنساۋلىعى سىر بەرگەن ازاماتتار اراسىندا تىركەلگەن ەمحانا ارقىلى سالالىق ماماندارعا، ۋلترادىبىستىق زەرتتەۋ، كت، مرت عانا ەمەس، جوعارى تەحنولوگيالى مەديسينالىق كومەك تۇرلەرىنە جولداما الاتىندار سانى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ەل دەنساۋلىعىن ساقتاۋدا مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ اتقارىپ جاتقان قىزمەتىن ەشكىم جوققا شىعارا قويماس. جالپى، ءمامس جۇيەسىنىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تولىققاندى ىسكە قوسىلعانىنا بيىل بەسىنشى جىل. جۇيەنىڭ جۇمىسى قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ الماتىلىقتارعا مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ قارقىنى قانداي؟ وسى جانە وزگە دە ساۋالدارىمىزعا مسق الماتى فيليالى ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى جانار كەنجەبايەۆا جاۋاپ بەردى.
– كەيىنگى كەزدە جۇرتشىلىقتىڭ، اسىرەسە قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ نازارى مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە اۋىپ وتىرعانى بەلگىلى. سىن دا تولاستار ەمەس. تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن قوردىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنە توقتالىپ وتسەڭىز؟
– حالقىمىزدا «سىن تۇزەلمەي، ءمىن تۇزەلمەيدى» دەگەن ءسوز بار. جۇمىس ءجۇرىپ جاتقان جەردە سىن بولادى، بولۋى دا كەرەك. ەلىمىزدە ءمامس جۇيەسى ەڭ الدىمەن، حالىقتى ساپالى ءارى قولجەتىمدى مەديسينالىق كومەكپەن قامتاماسىز ەتۋگە دەگەن قاجەتتىلىككە بايلانىستى ەنگىزىلگەن بولاتىن. جالپاق تىلمەن ايتقاندا، شىعىنى كوپ، ءبىراق قاراجات ۇنەمى جەتپەي جاتاتىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن قارجىلاندىرۋدىڭ جاڭا تەتىگىن ەنگىزىپ، وركەنيەتتى ەلدەردەگى سياقتى «مەملەكەت، جۇمىسبەرۋشى مەن جۇرتشىلىق» اراسىندا دەنساۋلىق ءۇشىن ورتاق جاۋاپكەرشىلىك قالىپتاستىرۋ قاجەت بولدى.
قور بولسا الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ (ءمامس) جانە كەپىلدەندىرىلگەن تەگىن مەديسينالىق كومەك (تمككك) پاكەتتەرى شەڭبەرىندە حالىققا كورسەتىلىپ جاتقان قىزمەتتەر اقىسىن تولەۋشى وپەراتور مىندەتىن اتقارادى. اقى تولەمەس بۇرىن كورسەتىلگەن قىزمەتتىڭ ساپاسى مەن كولەمى، ەمدەۋ بارىسىندا ستاندارتتاردىڭ ساقتالعان-ساقتالماعانى تولىق تەكسەرىلەدى.
قوردىڭ ماڭىزدى مىندەتىنىڭ ءبىرى – پاسيەنت قۇقىعىن قورعاۋ. وسى ماقساتتا بىرنەشە كەرى بايلانىس كانالى جۇمىس ىستەپ تۇر. مەديسينالىق كومەك دەر كەزىندە كورسەتىلمەسە نەمەسە ساپاسى كوڭىلدەن شىقپاعان جاعدايدا، Qoldau 24/7 ءموبيلدى قوسىمشاسى، قوردىڭ fms.kz رەسمي سايتى نەمەسە 1414 ءبىرىڭعاي بايلانىس ورتالىعى ارقىلى شاعىم قالدىرا الادى. بارلىق شاعىم مىندەتتى تۇردە قارالىپ، دالەلدى جاعدايلاردا ەرتەرەك شەشىلۋىنە اتسالىسامىز، ال مەديسينالىق ۇيىمدارعا شارا قولدانىلادى.
– مەديسينا مەكەمەلەرى اتقارىپ جاتقان جۇمىستىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ باعىتىندا قانداي جۇمىستار اتقارىلۋدا؟
– قىسقاشا ايتا كەتسەم، قور مەدقىزمەتتى جوسپارلاۋمەن جانە سول قىزمەتتەردى مەديسينا مەكەمەلەرىنەن ساتىپ الۋمەن اينالىسادى. ءقازىر ءبىز وسى پروسەستى وڭتايلاندىرۋعا، قىزمەت كورسەتەتىن كلينيكالار مەن ەمحانالار سانىن ارتتىرا وتىرىپ باسەكەلەستىكتى كۇشەيتۋگە كۇش سالىپ جاتىرمىز.
سونداي-اق، مسق بارلىق پروسەستى سيفرلاندىرۋمەن اينالىسادى. اتاپ ايتقاندا، بيىلدان باستاپ قور مەن مەديسينا مەكەمەلەرى اراسىنداعى پروسەستەر اۆتوماتتاندىرىلدى.
بىرىنشىدەن، مەديسينا ۇيىمدارى اراسىندا قارجىنى بولىسكە سالۋ پروسەسى اۆتوماتتاندىرىلدى. بۇل قارجىلاندىرۋ پروسەسىن تەزدەتەدى ءارى جەڭىلدەتەدى. مەديسينالىق كومەك تۇرلەرىنىڭ ارا-جىگىن اجىراتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. قارجىنى بولۋدە جەدەل جانە شۇعىل كومەك، انا مەن بالا دەنساۋلىعى سىندى تاعى دا باسقا باسىم باعىتتار ەسكەرىلەدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا، ءمامس پەن تمككك پاكەتتەرىن بىرىكتىرىپ، ءبىرىڭعاي پاكەت قالىپتاستىرۋ جۇمىستارى كەزەڭ-كەزەڭمەن ءجۇرىپ جاتىر. ءقازىردىڭ وزىندە بىرنەشە كەلىسىمشارتتىڭ ورنىنا ءبىر عانا كەلىسىم بەكىتىپ، قوس قارجىلاندىرۋ كوزىنىڭ ورنىنا ءبىر پۋلدى پايدالانۋ جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. بۇل اسىرەسە، جازۋدان قولى بوسامايتىن دارىگەرلەردى قاعازباستىلىقتان ارىلتۋعا كومەكتەسپەك. ال پاسيەنتتەر مەديسينالىق كومەكتى بۇرىنعىشا پايدالانا بەرەدى.
ەكىنشىدەن، قور ەمحانالار مەن ستاسيونارلار قىزمەتىنىڭ ساپاسىن تەكسەرۋگە ارنالعان مونيتورينگ جانە پوستمونيتورينگ جۇيەسىن دە جەتىلدىرىپ جاتىر.
– مۇنىڭ ءبارى قور مەن مەديسينا مەكەمەلەرى اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى وڭتايلاندىرادى دەلىك. ال پاسيەنتتەر شە؟ قالاي دەگەنمەن دە مەدقىزمەت ساپاسىنا كوڭىلى تولماعان اعايىننان كەلىپ تۇستەنى شاعىمدار كوبەيمەسە ازايىپ جاتقان جوق قوي...
– قور جۇرتشىلىق پىكىرىنە قۇلاق تۇرەتىن مەكەمە رەتىندە قاي كەزدە دە ديالوگ ورناتۋعا دايىن. ءسوز باسىندا كەرى بايلانىس ارنالارى جايلى ايتىپ كەتتىم. تۇسكەن ارىز-شاعىمداردىڭ ءبارى مىندەتتى تۇردە قارالادى. قىزمەت كورسەتۋدەن نەگىزسىز باس تارتقان، كورسەتىلمەگەن قىزمەتتى كورسەتىلدى دەپ جازعان ەمدەۋ مەكەمەلەرىنە ءتۇرلى ايىپپۇلدار قاراستىرىلعان.
الايدا، ءتۇسىپ جاتقان شاعىمدارعا كەلەر بولساق، ونىڭ ءبارىن شەشۋگە قوردىڭ قۇزىرى جەتە بەرمەيدى. مىسالى، پاسيەنتتەر كونسۋلتاتيۆتى-دياگنوستيكالىق قىزمەتتەردى كوپ كۇتەتىنىن ايتىپ شاعىمدانىپ جاتادى. كت/مرت، اناليزدەرگە قاتىستى ماسەلەنى جاڭا كلينيكالاردى جۇمىسقا تارتۋ ارقىلى شەشۋگە بولادى. ءبىراق حالىققا اۋاداي قاجەت بولىپ وتىرعان سالالىق مامان تاپشىلىعىن قور شەشە المايدى. مەديسينا ۇيىمىن دارىگەرلەرمەن، سونى ۇلگىدەگى قوندىرعىلارمەن قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيى شالعاي وڭىرلەردى ايتپاعاندا، الماتى سىندى مەگاپوليستە دە وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى بولىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس.
جالپى، ءار ەمحانادا پاسيەنتتەردى قولداۋ قىزمەتى بار. قۇقىعى اياق-استى بولعان پاسيەنت ماسەلەسىن ەمحانادان شىقپاي، سول قىزمەتكە جۇگىنۋ ارقىلى شەشسە بولادى. ەگەر ماسەلە سول جەردە شەشىلمەسە، قوردىڭ جوعارىدا كورسەتىلگەن بايلانىس ارنالارى ارقىلى ءوتىنىم قالدىرعان دۇرىس.
– جەكەمەنشىك كلينيكالار جايلى ايتىپ قالدىڭىز. ءقازىر قورمەن جۇمىس ىستەيتىن جەتكىزۋشىلەر اراسىندا جەكە بيزنەستىڭ ۇلەسى قانداي؟
– جەكەمەنشىك كلينيكالار مەملەكەتتىك ەمدەۋ مەكەمەلەرىمەن ارادا ءوزارا باسەكەلەستىك ورتا قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەدى. سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىك كلينيكالارعا ءتۇسىپ جاتقان جۇكتەمەنى ازايتۋعا ىقپال ەتەدى.
ءقازىر الماتى قالاسى بويىنشا قورمەن 215 مەديسينا ۇيىمى جۇمىس ىستەيدى، ونىڭ 124ء-ى – جەكەمەنشىك. كەيىنگى بەس جىلدا جەكە بيزنەس كورسەتەتىن قىزمەت اۋقىمى دا ەداۋىر ارتتى دەۋگە بولادى.
بۇگىندە جەكەمەنشىك كلينيكالار جالپى پراكتيكا دارىگەرلەرىنەن باستاپ بارلىق سالالىق ماماندارمەن، كونسۋلتاتيۆتىك-دياگنوستيكالىق قىزمەتتەرمەن، ەكو، گەمودياليز، پەت، كت، مرت اپپاراتتارىمەن، مەديسينالىق رەابيليتاسيا سالاسىنداعى سونى قوندىرعىلارمەن جابدىقتالعان.
– ەلىمىزدە مەملەكەت تاراپىنان ساقتاندىرىلاتىن ازاماتتار بار. ال جارنا تولەۋدەن باس تارتاتىندار بار عوي؟
– دۇرىس ايتاسىز، ەلىمىزدە 15 جەڭىلدىك ساناتى بار. وعان الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان 11 ميلليونعا جۋىق ادام كىرەدى. ولار مەملەكەت تاراپىنان ساقتاندىرىلادى.
سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە مامس-كە بىردە-بىر رەت جارنا اۋدارماعاندار بار. ولاردىڭ كوبى «ەكونوميكالىق بەلسەندى» دەيتىن توپقا جاتاتىن، 18-40 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتار. ولار ءدال ءقازىر مەديسينالىق كومەككە ءزارۋ ەمەس بولۋى مۇمكىن. ءبىراق ءبىزدىڭ ەلدەگى ساقتاندىرۋ مودەلى ورتاق جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەلگەنىن ۇمىتپاعان ءجون.
ءبىز دارىگەرگە قارالىپ ەمدەلمەسەك تە، تۋىستارىمىز، بالالارىمىز، قارت اتا-انامىز مەديسينالىق كومەككە مىندەتتى تۇردە جۇگىنەدى. بىرەۋگە مۇلدە كومەك قاجەت بولماۋى مۇمكىن، ال ەندى بىرەۋ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى قۇنى بىرنەشە ميلليون تۇراتىن وتانى قاجەت ەتەدى. وسىندايدا ناۋقاس تولەگەن جارنا مولشەرى تارازىلانىپ جاتپايدى، مەديسينالىق كومەك قاجەت جەرىندە تيىسىنشە كورسەتىلەدى.
تاعى ءبىر ماسەلە، 2025 جىلدان باستاپ جاعدايى تومەن، ايلىق تابىسى تومەنگى كۇنكورىس شەگىنە دە جەتپەيتىن ازاماتتاردى ساقتاندىرۋ جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارىنىڭ موينىنا جۇكتەلمەك. ءقازىر جوبا ۇكىمەت قاراۋىندا جاتىر.
– سونداي-اق، حالىقتىڭ تابىسىنا وراي، مامس-كە بەلگىلى ءبىر پايىز بويىنشا اقشا اۋدارىپ وتىرادى. وسى ورايدا، اۋدارىمدى بەلگىلى ءبىر، ناقتى سومادا تولەيتىندەي وزگەرتۋگە بولماي ما؟
– اقش، گەرمانيا سياقتى ەلدەردە جارنا كولەمى تابىستىڭ 10-20 پايىزىنا دەيىن جەتىپ جىعىلادى. بىزدە جۇمىسكەرلەر ايلىقتان 2 پايىز، جۇمىس بەرۋشى ءوز قالتاسىنان ءار جۇمىسشى ءۇشىن 3 پايىز اۋدارادى. ال ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتىعان ازاماتتار اي سايىن 4250 تەڭگە تولەيدى. ياعني ءبىر جىلدا ولار 51 000 تەڭگە تولەيدى.
ەگەر ءبىز ءار ادامدى ءوزىنىڭ جيناقتاعان قاراجاتىنا عانا ەمدەيتىن بولساق، ونىڭ جيناعان اقشاسى ەشتەڭەگە جەتپەس ەدى. مىسالى، پنيەۆمونيانى ەمدەۋگە كەتەتىن شىعىن 160 مىڭ تەڭگە، بوساندىرۋ 100 مىڭ تەڭگە، اورتوكورونارلىق شۋنتتاۋ كەم دەگەندە 3-5 ملن تەڭگە تۇرادى. ياعني بىرەۋ دارىگەرگە مۇلدە قارالماۋى مۇمكىن، ال بىرەۋگە 4-5 ملن تەڭگەنىڭ وپەراسياسىن جاساۋ قاجەت بولۋى مۇمكىن.
ەگەر بىزدە جيناقتاۋ جۇيەسى بولسا، ازاماتتار مەديسينالىق قىزمەت اقىسىن ءوزى جيناعان قاراجاتى ەسەبىنەن تولەي الماس ەدى. ال ورتاق جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەلگەن جۇيەدە قارجى ورتاق شوتتان الىنادى.
تاعى ءبىر ەسكەرەتىن ماسەلە، ءسىز دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنبەسەڭىز، تولەگەن اقشا جوعالىپ كەتتى دەگەن ءسوز ەمەس. ول ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىزدى نەمەسە اۋرۋحانادا جاتقان باسقا وتانداستارىمىزدى ەمدەۋگە جۇمسالادى. قازاقستاندا بەلگىلەنگەن ساقتاندىرۋ جارنالارىنىڭ مولشەرى قولجەتىمدى دەپ ايتۋعا بولادى.
– سۇحباتىڭىز ءۇشىن راقمەت!