بۇگىندە بۇكىل الەمدە ءبىر كۇندە 10 مىڭ قادام ءجۇرۋ سانگە ءارى ادەتكە اينالىپ بارادى. دەمەك، ادامدار كۇنىنە 10 مىڭ ادىم اتتاۋ ارقىلى دەنساۋلىققا كوپ پايدا كەلتىرۋگە بولادى دەگەنگە سەنەدى دەگەن ءسوز.
ۇزاق ۋاقىت بويى ون مىڭ قادام ءجۇرۋ نورماسى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋدىڭ التىن ەرەجەسى بولىپ سانالدى. دۇنيە جۇزىندەگى ميلليونداعان ادامدار جۇرەكتى نىعايتۋ، قانت ديابەتىن، قان قىسىمىن باقىلاۋعا الۋ جانە سالماق جوعالتۋ ءۇشىن كوپ ءجۇرۋ كەرەك دەگەن سەنىمدە. بۇلاي تۇجىرىمداۋدىڭ اينالاسىندا تۇتاس ءبىر يندۋستريا پايدا بولدى – ولار: جۇرگەن قادامدى ولشەيتىن ءموبيلدى قوسىمشالار، فيتنەس بىلەزىكتەر جانە قادامداردى ساناۋ قولدانبالارى. الايدا، شىن مانىندە، ون مىڭ قادام ءجۇرۋ ەشقانداي دا سيقىرلى فورمۋلا ەمەس، بۇل جاي عانا بىرنەشە جىل بۇرىن ماركەتولوگتارعا ۇناعان كەزدەيسوق سان. شىن مانىندە جاياۋ ءجۇرۋ اعزاعا قالاي اسەر ەتەدى، قادامداردى ساناۋ كەرەك پە جانە ساۋ بولۋ جانە ارتىق سالماقتان ارىلۋ ءۇشىن قانشا ءجۇرۋ كەرەك؟ بۇگىن وسى تاقىرىپتا وي ءوربىتۋدى ءجون كوردىك.
ماركەتينگتىك قادام
كۇن سايىن ون مىڭ قادام ءجۇرۋ يدەياسى جاپونيادا كەزدەيسوق پايدا بولعان. توكيوداعى ەڭ ءىرى كلينيكالاردىڭ ءبىرىنىڭ باسشىسى يۆاو وحيا ينجەنەر يۋري كاتومەن سويلەسىپ وتىرىپ، قازىرگى جاپوندىقتار قوزعالۋدى توقتاتتى دەپ شاعىمىن ايتادى. بۇل ونىڭ ايتۋىنشا، جۇرەك اۋرۋى مەن سەمىزدىككە شالدىعۋ جاعدايلارىنىڭ كوبەيۋىنە اكەلدى. وسى كەزدە وحياعا ءار جاپوندىقتى كۇنىنە ون مىڭ قادام جۇرۋگە ماجبۇرلەۋ ارقىلى ۇلتتىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا بولادى دەگە وي كەلەدى. بۇل يدەيا ينجەنەرگە دە ۇنايدى جانە ول بىردەن جۇمىسقا كىرىسەدى. ەكى جىلدان كەيىن، 1965 جىلى كاتو Yamasa تokei Keiki نارىقتا جاڭا قۇرىلعىنى - الەمدەگى العاشقى پاتەنتتەلگەن جۇرگەن قادامدى ەسەپتەيتىن "شاگومەردى" ۇسىندى.
ونەرتابىس Manpo-kei دەپ اتالدى، بۇل جاپون تىلىنەن اۋدارعاندا «ون مىڭ قادامدى ەسەپتەگىش» دەگەندى بىلدىرەدى. سىرتقى ءتۇرى بويىنشا قۇرىلعى ەسكى قالتا ساعاتتارىنا ۇقسايدى. وندا دوڭگەلەك تەرۋ جانە ەكى كورسەتكى بولدى: كىشكەنتايى مىڭداعان قادامداردى، ال ۇلكەنى جۇزدەگەن قادامداردى كورسەتتى. شەڭبەر ون مىڭمەن اياقتالدى، سودان كەيىن ساناق قايتادان باستالاتىن.
كاتونىڭ ون مىڭ قادامىنىڭ پايداسى تۋرالى عىلىمي دالەلدەر بولماسا دا، ونىڭ تاڭداعان سانى ماركەتينگتىك ناۋقانعا جاقسى ۇيلەسىپ كەتتى. ول وڭاي ەستە قالدى، جارنامالىق ۇرانىندا جاقسى ەستىلدى، ەڭ باستىسى — 10 000 دەگەن سانعا ارنالعان يەروگليف جاياۋ جۇرگىنشىگە ۇقسادى. ماركەتولوگتاردىڭ ەسەبى دۇرىس بولدى جانە جاپونيادا جۇرگەم ادىمدى ەسەپتەيتىن قۇرىلعى تەز تانىمال بولدى. كوپ ۇزاماي ءتىپتى ون مىڭ قادامدى جاياۋ جۇەتىندەردىڭ ۇلكەن قاۋىمداستىعى پايدا بولدى. دەگەنمەن، بۇل ترەند جالپى الەمگە تارالۋىنا جارتى عاسىر، ياعني 50 جىلعا جۋىق ۋاقىت قاجەت بولدى. سەبەبى بىزدە 10 مىڭ قادام ءجۇرۋ بەرتىندە، شامامەن 10 جىلداي بۇرىن تانىلا باستادى.
ون مىڭ قادامنىڭ پايداسى جايلى دالەلدەر جوق
كۇنىنە ون مىڭ قادامنىڭ پايداسى تۋرالى تۇجىرىمدى قايتا تەكسەرۋدى ءجون كورگەندەر دە تابىلدى. الايدا، عالىمدار جاساعان تۇجىرىمداردىڭ قاراما-قايشىلىقتارى دا شىقتى جانە كۇندەلىكتى 10 مىڭ ادىم اتتاپ جۇرگەندەردى شاتاستىرا تۇسكەندەي. 2019 جىلى جاريالانعان العاشقى ماڭىزدى زەرتتەۋلەردىڭ ءبىرى ءارتۇرلى اۋرۋلاردان بولاتىن ءولىم ءقاۋپىن ايتارلىقتاي ازايتۋ ءۇشىن 4،4 مىڭ قادام جاساۋ كەرەكتىگىن كورسەتتى. باسقا عالىمدار كۇن سايىن جەتى مىڭ قادام جاساۋ جەتكىلىكتى دەپ ەسەپتەسە، باسقالارى سەگىز مىڭ، ال سوڭعى مالىمەتتەرگە سايكەس وڭتايلى تاۋلىكتىك مولشەرلەمە توعىزدان ون جارىم مىڭعا دەيىن بولۋ كەرەك بولىپ شىقتى.
ماسساچۋسەتس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دەنساۋلىق مونيتورينگى ورتالىعىنىڭ پروفەسسورى كاترين تيۋدور-لوكك تا قانشا قادام جاساۋ ەڭ قولايلى بولاتىنىن انىقتاۋعا تىرىستى. الايدا، بۇل وڭايعا سوقپادى. بىرىنشىدەن، تيۋدور-لوككتىڭ ايتۋىنشا، بارلىق دەرلىك قادامدىق ساناۋ قۇرىلعىلارىندا ءبارىبىر ناقتىلىق جوق، سوندىقتان ناقتى دەرەكتەردى الۋ كەيدە مۇمكىن ەمەس. ەكىنشىدەن، زەرتتەۋ بارىسىندا سەرۋەندەۋ پروسەسىندە قانشا قادام جاساۋعا عانا ءمان بەرگەن دۇرىس ەمەس ەكەنى انىقتالدى. ماڭىزدىسى، ءجۇرۋ جىلدامدىعىنا ءمان بەرۋدە ەكەن. «قوزعالىس قارقىندىلىعى جوعارىلاعاندا، جۇرەك ءسال جىلدامىراق سوعىپ، قان اعىمى جىلدامدايدى، جاسۋشالاردىڭ قابىرعالارى ارقىلى كوبىرەك قاجەتتى زاتتار وتەدى. دەنەدەگى بارلىق نارسە تەزدەيدى»، - دەيدى تيۋدور-لوكك.
پروفەسسوردىڭ پىكىرىنشە، ءجۇرۋ دەنساۋلىققا قانداي پايدا اكەلەتىنى قوزعالىستىڭ جىلدامدىعىنا بايلانىستى. ونىڭ ەسەبىنشە، ەڭ دۇرىسى، ءسىز تەز قوزعالۋىڭىز كەرەك جانە سويلەۋگە تىرىسقاندا تىنىس الۋىڭىزعا كەدەرگى كەلۋى كەرەك.
جاياۋ ءجۇرۋ پايدالى بولۋى ءۇشىن مينۋتىنا كەمىندە 100 قادام جاساۋ كەرەك.
عالىمدار كوپتەگەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەنىمەن، ولار جاقسى فورما مەن ءال-اۋقاتتى ساقتاۋ ءۇشىن قانشا قادام جاساۋ كەرەكتىگى تۋرالى ورتاق شەشىمگە سول كۇيى كەلە المادى. سوندىقتان ون مىڭ قادامنىڭ پايداسى تۋرالى رەسمي ۇسىنىستار جوق. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى فيزيكالىق بەلسەندىلىكتى، ونىڭ ىشىندە جاياۋ ءجۇرۋدى مينۋتتارمەن ولشەۋگە كەڭەس بەرەدى. ۇيىم اپتاسىنا 100-300 مينۋتتى ورتاشا قارقىنمەن نەمەسە 75-150 مينۋتتى قارقىندى رەجيمدە وتكىزۋدى ۇسىنادى.
ءجۇرۋدىڭ پايداسى
بارلىق زەرتتەۋلەردە عالىمدار مەن دارىگەرلەردىڭ ويلارى ءبىر جەرگە توعىساتىن تۇسى دا بار - ول: قانشا جۇرگەنىڭ ماڭىزدى ەمەس، باستىسى - ءبىر ورىندا وتىرماۋ.
«ءبىز قيمىل-قوزعالىسسىز ءومىر سالتى ناشار ەكەنىن بىلەمىز. ەگەر ءسىز كۇنىنە ورتا ەسەپپەن بەس مىڭنان از قادام جاساساڭىز، بۇل سالماقتىڭ وسۋىنە، سۇيەك ماسساسىنىڭ جوعالۋىنا، بۇلشىقەت اتروفياسىنا، قانت ديابەتىنە جانە باسقا دا كوپتەگەن ماسەلەلەرگە اكەلۋى مۇمكىن»، — دەيدى تيۋدور-لوكك.
پروفەسسوردىڭ پىكىرىنشە، ديۆاننان نەمەسە كەڭسە كرەسلوسىنان تۇرۋ وتىرۋدان گورى پايدالى، ال ەگەر ءتىپتى جاياۋ جۇرەتىن بولساڭىز، وڭ وزگەرىستەر كوپ كۇتتىرمەسى انىق. ول ومىرلىك كورسەتكىشتەردى جاقسارتۋ ءۇشىن كۇنىنە 2 مىڭ قوسىمشا قادام جاساۋ جەتكىلىكتى ەكەنىن ءتۇسىندىردى (شامامەن 20 مينۋت سەرۋەندەۋ)
ۇنەمى سەرۋەندەۋ جۇرەك-قان تامىرلارى دەنساۋلىعىن جاقسارتادى، جۇرەك اۋرۋىنىڭ ءقاۋپىن ازايتادى، بۇلشىقەتتەر مەن سۇيەكتەردى نىعايتادى
دەنەگە بەرەر پايداسىنان باسقا، سەرۋەندەۋ ادامنىڭ ەموسيونالدى جاعدايىنا وڭ اسەر ەتەدى، دەيدى گۋساكوۆا ەسىمدى دارىگەر. ول كۇندەلىكتى سەرۋەندەۋ كۇيزەلىس پەن مازاسىزدىق بەلگىلەرىن ازايتىپ، كوڭىل-كۇيدى جاقسارتىپ، تانىمدىق قابىلەتتەرىن ارتتىراتىنىن اتاپ ءوتتى. ءبىراق جاياۋ ءجۇرۋدىڭ باستى ارتىقشىلىعى — ونىڭ قول جەتىمدىلىگى. سەرۋەندەۋگە شىعۋ ءۇشىن ارنايى جابدىق ساتىپ الۋدىڭ، جاتتىقتىرۋشىنى جالداۋدىڭ نەمەسە ارنايى داعدىلاردى دامىتۋدىڭ قاجەتى جوق. بەلسەندىلىكتىڭ بۇل ءتۇرىن كەز-كەلگەن جاستاعى جانە كەز-كەلگەن فيزيكالىق فورماداعى ادامدار جاساي الادى.
جاياۋ ءجۇرۋ ءقاۋىپتى بولۋى مۇمكىن بە؟
مامانداردىڭ ايتۋىنشا كوپتەگەن ادامدار ءۇشىن جاياۋ ءجۇرۋ – ءقاۋىپسىز. دەيتۇرعانمەن، جاياۋ ءجۇرۋدىڭ دە كەيبىر ءقاۋىپتى جاقتارى مەن كەرى اسەرلەرى بار ەكەن. دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، سەرۋەندەۋ كەلەسىدەي جاعدايلاردا دەنساۋلىققا زيان كەلتىرۋى مۇمكىن:
- وتە كوپ ءجۇرۋ. قارقىندى جاتتىعۋلار كەيدە بۋىن پروبلەمالارىنا اكەلەدى: تىزە، جامباس جانە توبىق؛
- ارنايى فيزيكالىق فورماسىز ءجۇرۋ سالماعىن بىردەن كوبەيتۋ. مۇنداي جاعدايدا تابان ءفاسييتىن الۋ ءقاۋپى باسىم؛
- سايكەس كەلمەيتىن اياق كيىممەن سەرۋەندەۋ. ىڭعايسىز اياق كيىممەن قاتتى جەردە نەمەسە كەرىسىنشە قۇمدا نەمەسە قيىرشىق تاستاردا سەرۋەندەۋ بۋىنداردىڭ اۋىرسىنۋىن تۋدىرۋى مۇمكىن؛
- سوزىلمالى اۋرۋلاردى ەلەمەۋ. جۇرەكتىڭ كۇردەلى اۋرۋلارى، سونداي-اق وستەوارتريتى بار ادامدار دارىگەرمەن كەڭەسىپ، ءقاۋىپسىز ءجۇرۋ جوسپارىن تاڭداۋى كەرەك
جۇرۋدەن دەنساۋلىققا زيان كەلمەس ءۇشىن گۋساكوۆا ءجۇرۋدى ازدان باستاۋعا جانە جۇكتەمەنى بىرتىندەپ ارتتىرۋعا كەڭەس بەردى. ول سونداي-اق ءوزىڭىزدى قالاي سەزىنەتىنىڭىزگە ءمان بەرۋگە جانە قولايسىزدىق تۋىنداعان جاعدايدا دەمالۋعا نەمەسە سەرۋەندەۋدى اياقتاۋعا شاقىردى.
ياعني، قازاقشا ماقالمەن ايتقاندا، «اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باس، ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا». ءدال وسى كونتەكستكە ارنالماعان ماتەل بولسا دا، ادام ءوزىن زورىقتىرماي، ءوزىنىڭ شاماسىنا قاراي ازدان باستاپ، ۇنەمى سەرۋەندەپ تۇراتىن بولسا، زيانىنان گورى پايداسى كوبىرەك بولارى انىق. ەڭبەك تە ەش كەتپەسى بەلگىلى.