ادامزات تاريحىندا كوپتەگەن ۇلى يمپەريالار ءومىر ءسۇردى، ولاردىڭ ءبىرى - قازاق دالاسىندا ۇزاق ۋاقىت بويى ۇستەمدىك قۇرعان جوشى ۇلىسى.
جوشى ۇلىسى — بۇل ورتالىق ازيانىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ باي تاريحىنىڭ ءبىر بولىگى، ءارى ول كەيىنىرەك الەمگە ايگىلى التىن وردانىڭ نەگىزىن قالاعان. بۇل ۇلىس بىرنەشە مەملەكەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتىپ، ولاردىڭ دامۋىندا ۇلكەن ءرول اتقاردى. جوشى ۇلىسى قازاق حالقىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋىندا ماڭىزدى ورىن الدى.
جوشى حاننىڭ ءومىرى جانە ۇلىستىڭ قۇرىلۋى
جوشى حان 1182 جىلى شىڭعىس حاننىڭ العاشقى ايەلى بورتەدەن تۋعان ۇلكەن ۇلى بولدى. شىڭعىس حان ءوز يمپەرياسىن ءتورت ۇلىنا ءبولىپ بەرگەندە، جوشىعا ەرتىس وزەنىنەن باتىسقا قاراي جاتقان كەڭ قىپشاق دالاسى تيەسىلى بولدى. بۇل ۇلىس كەيىن جوشى ۇلىسى نەمەسە قىپشاق حاندىعى دەپ اتالدى. جوشى حان ءوزىنىڭ ومىرىندە كوپتەگەن اسكەري جورىقتارعا قاتىسىپ، 200-گە جۋىق قالا مەن قامالدى باعىندىرعان ايگىلى قولباسشى رەتىندە تانىلدى.
جوشى حاننىڭ بيلىگى كەزىندە ۇلىس مىقتى مەملەكەتكە اينالىپ، ونىڭ شەكارالارى باتىستا دۋناي وزەنىنە دەيىن جەتتى. جوشى حاننىڭ ساياسي جانە اسكەري قابىلەتى ارقاسىندا بۇل اۋماق ايبىندى مەملەكەتكە اينالدى.
جوشى ۇلىسىنىڭ گەوگرافيالىق جانە مادەني ەرەكشەلىكتەرى
جوشى ۇلىسى ەۋرازيانىڭ كەڭ اۋماعىن قامتىدى، ونىڭ ورتالىعى قازىرگى قازاقستاننىڭ اۋماعىندا بولدى. ۇلىستىڭ باستى استانالارىنىڭ ءبىرى سارايشىق قالاسى بولدى، ول ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىندا ورنالاسىپ، ماڭىزدى ساۋدا جانە مادەني ورتالىق رەتىندە تانىلدى.
جوشى ۇلىسىنىڭ مادەنيەتى تۇركى جانە موڭعول ەلەمەنتتەرىنەن تۇرادى. باستاپقىدا موڭعولدىق مادەنيەت ۇستەم بولعانىمەن، ۋاقىت وتە كەلە ۇلىستاعى حالىقتار تۇركىلەنە باستادى، بۇل مادەني جانە تىلدىك دامۋعا اسەر ەتتى.
جوشى ۇلىسىنىڭ ساياسي قۇرىلىمى
جوشى ۇلىسى باستاپقىدا شىڭعىس حاننىڭ يمپەرياسىنىڭ ءبىر بولىگى بولدى. الايدا، 1269 جىلى تالاس قۇرىلتايىنان كەيىن جوشى ۇلىسى تولىقتاي دەربەس مەملەكەتكە اينالىپ، التىن وردا اتاۋىن الدى. التىن وردا XIV عاسىردا شىعىس ەۋروپادان سىبىرگە دەيىنگى اۋماقتى قامتىدى جانە ءوز ءداۋىرىنىڭ ەڭ ءىرى مەملەكەتتەرىنىڭ ءبىرى بولدى.
جوشى حان قايتىس بولعاننان كەيىن ونىڭ ۇلى باتۋ حان ۇلىستىڭ بيلىگىن جالعاستىردى. بۇل كەزەڭدە التىن وردا ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتىپ، ەۋرازيانىڭ كوپتەگەن ايماقتارىن باعىندىردى.
جوشى ۇلىسىنىڭ مۇراسى
جوشى ۇلىسى كەيىننەن قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. جوشى حاننىڭ ۇرپاقتارى قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعان، جانە بۇل ۇلىس قازاق تاريحىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى.
بۇگىنگى تاڭدا جوشى حاننىڭ كەسەنەسى ورتالىق قازاقستانداعى ۇلىتاۋ وڭىرىندە ورنالاسقان، بۇل كەسەنە قازاق حالقىنىڭ ۇلى تاريحي مۇراسى بولىپ تابىلادى.
جوشى ۇلىسى – بۇل قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى ماڭىزدى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى، ونىڭ ىقپالى ءالى دە ساقتالىپ، بۇگىنگى قازاقستاننىڭ مادەنيەتى مەن داستۇرىنە تەرەڭ ەنىپ وتىر.