گيپپوكراتتىڭ ءوزى : «باستى ءدارى – تاماعىڭ بولسىن» دەگەن. قازىرگىدەي ەكولوگيانىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيتىن ۋاقىتتا جانە كۇز كەلىپ، كۇن سۋىتقان شاقتا اعزانىڭ قورعانىش قابىلەتىن دارى-دارمەكپەن ەمەس، ازىق-تۇلىك ارقىلى نىعايتقان ءجون.
تابلەتكادان گورى تابيعي ءونىمنىڭ پايداسى زور ەكەنىن ايتقان دارىگەرلەر يممۋندىق جۇيەگە پايدالى مىنا ءتىزىمدى ۇسىنادى:
1. Aلما
2. ليمون
3. كيۆي
4. قۇرما
5. تەڭىز شىرعانى
6. يتمۇرىن
7. مۇكجيدەك
تابيعاتتىڭ بارلىق سىيى دەنساۋلىققا پايدالى. ءبىراق كەيبىر جەمىس-جيدەكتەر يممۋنيتەت ءۇشىن ناعىز پايدالى سۋپەرفۋد قاتارىندا.
1. Aلما
بريتاندىقتاردىڭ: «كۇنىنە ءبىر الما جەگەن ادامعا دارىگەردىڭ كەرەگى جوق» دەگەنگە ساياتىن ماقالى بار. بۇل جەمىستە يممۋندىق جۇيەنىڭ جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەتتى: وسىمدىك «انتيبيوتيكتەرى» فيتونسيدتەر، س ءۆيتامينى، ۆ دارۋمەندەرى، سونداي-اق مارگانەس، تەمىر، مىس سەكىلدى پايدالى زاتتار كەزدەسەدى.
2. ليمون
ليموننىڭ يممۋنيتەتكە پايدالى ەكەنىن ءبارى بىلەتىن شىعار. ەكى عاسىر بۇرىن بريتان كورولدىگى اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىن جاڭا ليموندارمەن ۇنەمى قامتاماسىز ەتۋگە بۇيرىق بەرگەن ەكەن.
ءبىر قىزىعى، ليموننىڭ ارقاسىندا اسكوربين قىشقىلىنىڭ سەنىمدى سەرىگى جانە كومەكشىسى ر دارۋمەنى (رۋتين) اشىلدى. بۇل ەكى زات ءبىر-بىرىنىڭ پايدالى قاسيەتتەرىن ەكى ەسە ارتتىرادى.
3. كيۆي
كيۆيدىڭ وتىزدان استام ءتۇرى بار. چيكو سورتىنىڭ جاسىل كيۆيى س ۆيتامينىنە باي. كيۆيدىڭ كوپتەگەن پايدالى قاسيەتى بار، ەڭ باستىسى - سۋىق مەزگىلدە ءبىرقاتار اۋرۋلارعا قارسى يممۋنيتەتتى كۇشەيتەتىن س ءۆيتامينى. ايتپاقشى، كيۆيدە سيترۋس جەمىستەرىنە قاراعاندا ەكى ەسە كوپ اسكوربين قىشقىلى بار. ەكى ءتۇيىر كيۆي جەمىسى اعزانىڭ كۇندەلىكتى قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرادى.
كيۆيدىڭ قۇرامىندا ە دارۋمەنى بار. توكوفەرول ەڭ كۇشتى انتيوكسيدانتتاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. بوس راديكالداردى تەجەۋ ارقىلى جاسۋشانىڭ قارتايۋىن باياۋلاتادى، شارشاۋدى ازايتادى جانە وكپەنى لاستانعان اۋادان قورعايدى. كيۆيدى بالالارعا بەرگەندە وتە ساق بولۋ كەرەك - قىشقىل جەمىستەر جۇتقىنشاق پەن كومەيدىڭ شىرىشتى قابىعىن تىتىركەندىرەدى، سونىمەن قاتار ءتىلدىڭ ءىسىنۋى دە مۇمكىن.
4. قۇرما
قۇرما پالمالارىندا سەلەن كوپ. بۇل ەلەمەنت يممۋندىق جۇيەنى نىعايتادى، جۇرەك-تامىر جۇيەسى اۋرۋلارىنىڭ ءقاۋپىن ازايتادى.
سونداي-اق قۇرمانىڭ قۇرامىندا تىستەرىمىزدى كاريەستەن قورعايتىن فتوريد، سونىمەن قاتار تەمىر، ماگنيي، فوسفور، كاليي، مينەرالدى تۇزدار، ۆ توبىنداعى ۆيتاميندەر، كاروتين جانە ءتىپتى ماڭىزدى امينقىشقىلدارى بار. قۇرما اعزانى نىعايتادى، قۋات بەرەدى.
5. تەڭىز شىرعانى
تەڭىز شىرعانى بەتا-كاروتين، ا ءپروۆيتامينىنىڭ مولشەرى بويىنشا بارلىق جەمىس-جيدەكتەر اراسىندا ءابسوليۋتتى چەمپيون بولىپ تابىلادى. ءتىپتى ءسابىز دە وعان باسەكەلەسە المايدى. ءبىر شىمشىم جيدەك - اعزانىڭ بەتا-كاروتينگە كۇندەلىكتى قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى. ول يممۋندىق جۇيەنى، كورۋدى قابىلەتىن جانە تەرىنى، شاشتى، ءتىستى، قىزىل يەكتى ساقتاۋ ءۇشىن تاپتىرماس دارۋمەن. تەڭىز شىرعانى س دارۋمەنىنە باي.
6. يتمۇرىن
يتمۇرىننىڭ قۇرامىنداعى اسكوربين قىشقىلى قارا قاراقاتقا قاراعاندا 10 ەسە، اپەلسينگە قاراعاندا 100 ەسە كوپ. كەپتىرىلگەن يتمۇرىندا س دارۋمەنى ءبىر جىلعا دەيىن بۇزىلماعان كۇيىندە ساقتالادى. ەرەسەك ادامنىڭ اسكوربين قىشقىلىنا كۇندەلىكتى قاجەتتىلىگىن تولىعىمەن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن كەپتىرىلگەن جەمىستەردىڭ بىرنەشە اس قاسىعىن تۇتىنۋ جەتكىلىكتى.