بۇل جاڭالىق كوپشىلىكتىڭ كوكەيىندە كوپ ساۋال تۋىنداتتى.
سۇراق:
ەتج دەگەنىمىز نە؟ ەگەر الماتىنىڭ باس جوسپارى بولسا، ولار نە ءۇشىن قاجەت؟
جاۋاپ:
ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارلاۋ جوباسى (ەتج) - بۇل قالاداعى نەمەسە ونىڭ جەكەلەگەن اۋدانداعى ناقتى جەر تەلىمدەرىنىڭ پارامەترى مەن سيپاتتاماسىن ەگجەي-تەگجەيلى انىقتاۋعا ارنالعان قالا قۇرىلىسىنىڭ قۇجاتتارى. قالانى دامىتۋدىڭ جالپى ستراتەگيالىق باعىتتارىن بەلگىلەيتىن جالپى باس جوسپاردان ايىرماشىلىعى، ەتج جەردى پايدالانۋ، قۇرىلىس پارامەترلەرى، اباتتاندىرۋ جانە بەلگىلى ءبىر اۋماقتى ءتيىمدى ءارى تۇراقتى دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى باسقا اسپەكتىلەر سياقتى ناقتى ماسەلەگە نازار اۋدارادى.
ەتج مىنا نەگىزگى ەلەمەنتتەردى قامتيدى:
- فۋنكسيونالدىق ايماقتاردى ءبولۋ (قانداي ۋچاسكەلەر تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا، كوممەرسيالىق نىساندارعا، قوعامدىق كەڭىستىكتەرگە، دەمالىس ايماقتارىنا جانە ت.ب. ارنالعان)؛
- قۇرىلىس پارامەترلەرى (عيماراتتاردىڭ بيىكتىگى مەن كەسكىندەمەسىن، ساۋلەت شەشىمدەرىن جانە قۇرىلىستىڭ جالپى ءتۇرىن انىقتاۋ)؛
- قوعامدىق كەڭىستىكتەردى اباتتاندىرۋ (قالالىق ورتانىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ساياباقتاردى، سكۆەرلەردى، اللەيالاردى، ۆەلوجولداردى جانە باسقا ەلەمەنتتەردى قۇرۋدى ەسەپكە الۋ)؛
- ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم (سۋمەن قامتۋ، ەلەكترمەن جابدىقتاۋ، جول جانە كولىك ينفراقۇرىلىمى جۇيەلەرىن ازىرلەۋ)؛
- كولىكتىك قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ (جول جەلىسىن، قوعامدىق كولىك ورىندارىن، ۆەلوسيپەد جولدارى مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەر ايماقتارىن ازىرلەۋ).
ەتج باس جوسپاردى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسىرۋدى جانە ۇيلەسىمدى ءارى تۇراقتى قالالىق ورتانى قۇرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن قالا قۇرىلىسىن باسقارۋدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.
سۇراق:
الماتىنىڭ ەتج 2040 شاھاردا، اسىرەسە ورتالىق پەن قالاعا كىرەبەرىستە كەپتەلىستەر مەن جول جەلىسىنىڭ جۇكتەمەسى ماسەلەسىن شەشۋگە قالاي ىقپال ەتەدى؟
جاۋاپ:
الماتىنىڭ پوليسەنترلىك دامۋى وڭىرلىك بيزنەس ورتالىقتار مەن مادەني مەكەمەلەرى (پوليورتالىقتار) بار بەلسەندى ورتالىقتاردى قالىپتاستىرۋدى قامتيدى، بۇل قالا ورتالىعىنا كۇندەلىكتى بارۋ قاجەتتىلىگىن ازايتادى. كولىك ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋ جاڭا ورتالىقتارعا ىڭعايلى قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتەدى.
جاڭا ورتالىقتاردا تۇرۋ الىس جەرگە بارۋدىڭ قاجەتتىلىگىن ازايتادى، ال اقىلدى قالانىڭ دەمالىس ايماقتارى مەن تەحنولوگيالارىن قۇرۋ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرادى.
پوليسەنتريستىك دامۋ ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق اسپەكتىلەردى ەسكەرە وتىرىپ، كەشەندى ءتاسىلدى قاجەت ەتەدى، بۇل تەڭگەرىمدى ءارى تۇراقتى قالالىق ورتانى قامتاماسىز ەتەدى، كولىك قاتىناسىن جاقسارتادى جانە ورتالىق جولدارعا تۇسەتىن جۇكتەمەنى ازايتادى.
سۇراق:
ەتج-عا سايكەس جاڭا ساۋدا جانە ىسكەرلىك ايماقتاردى دامىتۋ كەزىندە شاعىن كاسىپورىندار مەن بيزنەستىڭ مۇددەلەرى ەسكەرىلە مە؟
جاۋاپ:
ەتج شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ وسۋىنە ىقپال ەتەتىن جاڭا ساۋدا جانە ىسكەرلىك ايماقتاردى قۇرۋدى كوزدەيدى. قالا شاعىن بيزنەسكە ءارتۇرلى بولىكتەرىندە وسۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن كوممەرسيالىق مۇمكىندىگى بار كوشەلەردىڭ ورالىمدىق تورىن قۇرۋعا ۇمتىلادى. ستارتاپتار مەن ءىرى كورپوراسيالاردى بىرىكتىرەتىن ءارتۇرلى ىسكەرلىك ورتانى قۇرۋ كاسىپورىنداردىڭ سينەرگياسىنا ىقپال ەتەدى.
ينفراقۇرىلىمدىق قولداۋ، جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت جانە لوگيستيكالىق تۇيىندەر جاڭا ورتالىقتاردى شاعىن بيزنەس ءۇشىن تارتىمدى ەتەدى. ىسكەرلىك ءىس-شارالار سياقتى ءوزارا ارەكەتتەسۋ پلاتفورمالارى شاعىن بيزنەسكە كليەنتتەر مەن سەرىكتەستەردى تابۋدى جەڭىلدەتەدى. Big data تالداۋى ارقىلى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ەسەپكە الۋ ونىمدەر مەن قىزمەتتەردى جەرگىلىكتى نارىققا بەيىمدەۋگە كومەكتەسەدى. وسىلايشا، ەتج-دى ىسكە اسىرۋ كاسىپكەرلىك ءۇشىن قولايلى ورتا جاسايدى، ەكونوميكانىڭ ءوسۋىن ىنتالاندىرادى جانە مەگاپوليستە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتادى.
سۇراق:
الماتىداعى جاسىل ايماقتار مەن ساياباقتاردى قورعاۋ جانە ساقتاۋ ءۇشىن ەتج-دا قانداي ناقتى قادامدار قاراستىرىلعان؟
جاۋاپ:
جاڭا ەتج بويىنشا پوليورتالىقتاردىڭ ءارقايسىسىندا كوشە بويىنداعى جاسىل پرومەنداتتارمەن جانە بۋلۆارلارمەن بايلانىسقان ساياباقتار مەن شاعىن الاڭداردى قوسا العاندا، قوعامدىق كەڭىستىكتەردىڭ كەڭ جۇيەسى بولادى.
مىسالى، مەدەۋ شاتقالى، باۋم توعايى، سايران كولى، بورالداي توعاندارى، ىلە-الاتاۋ تابيعي پاركىنىڭ اۋماعى جانە باسقالارى سياقتى تابيعي كەشەندەر اراسىندا جاسىل دالىزدەر قۇرۋ كوزدەلگەن. ۇلكەن جانە كىشى الماتى، ەسەنتاي وزەندەرىنىڭ جاعالاۋلارىن اباتتاندىرۋ جانە كوگالداندىرۋ، سونداي-اق رەزەرۆۋار مەن باسقا دا جاسىل دالىزدەر بويىندا دەمالىس ايماعىن قۇرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلەتىن بولادى. سونىمەن قاتار، كوكقاينار كەنتىنىڭ شىعىسىندا ورمان-ساياباق ايماعىن قۇرۋ جوسپارلانۋدا، اۋەجايعا بارار جولدا قۇلجا تراكتىسى مەن بۇقتىرما كوشەسىنىڭ قيىلىسى اۋدانىنداعى 120 گا تابيعي اۋماقتاعى كول مەن ەكى وزەندى اباتتاندىرۋ جالعاسادى.
سۇراق:
جەكە ۇيلەر، از قاباتتى ۇيلەر بار شاعىن اۋدانداردا بيىك ۇيلەر سالۋ ماسەلەسىن ەتج قالاي شەشەدى؟
جاۋاپ:
باس جوسپارعا سايكەس جاڭا ەتج-دا قازاقستاندىق قالا قۇرىلىسىنىڭ تاجىريبەسىندە العاش رەت اقىلعا قونىمدى تىعىزدىقتاعى توقساندىق قۇرىلىس جانە جالپى قالالىقتان جەرگىلىكتى دەڭگەيگە دەيىنگى بارلىق دەڭگەيدەگى كوشەلەردىڭ قىزىل سىزىقتارى قاراستىرىلۋدا.
بۇل حاوتيكالىق جانە نۇكتەلىك دامۋدى بولدىرمايدى جانە قايتا قۇرۋ كەزىندە دە، جاڭا قۇرىلىستا دا كوشە-جول جەلىسىنىڭ يەرارحياسىن ۇيىمداستىرادى.بۇل رەتتە ءاربىر ەتج-دا حالىقتىڭ تىعىزدىعى مەن ينفراقۇرىلىمى ەسكەرىلگەن: كوممۋنالدىق، كولىكتىك، ەنەرگەتيكالىق جانە الەۋمەتتىك.
سۇراق:
ەتج-دا قالانى جەلدەتۋ ءۇشىن اۋا ماسسالارىنىڭ قوزعالىسى ەسكەرىلە مە؟
جاۋاپ:
تاريحي تۇرعىدان الماتى قالاسىن جوسپارلاعاندا 100-دەن 100 م-گە دەيىنگى كوشەلەر تورى بولعان، بۇل كوشەلەردىڭ جەلدەتۋ ءۇشىن جاسالعان. سوندىقتان جاڭا پوليورتالىقتاردا دالىزدەردى اەراسيالاۋ ءۇشىن كوشەلەردىڭ تىعىز تورى قۇرىلعان. كوشە نەعۇرلىم ءجيى بولسا، جەلدەتۋ دالىزدەرى سوعۇرلىم كوپ بولادى. قاباتتىلىققا كەلەتىن بولساق، قۇرىلىس لوندون مەن پاريج سياقتى 6 قاباتتىڭ ىڭعايلى ورتاشا بيىكتىگىن قامتيدى.
سۇراق:
جۇرتشىلىق بۇل جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا قالاي اسەر ەتە الادى؟
جاۋاپ:
ەتج ازاماتتاردى جاڭا قالالىق ءومىر ستاندارتىن قالىپتاستىرۋعا بەلسەندى تارتۋدى قامتيدى. ورالىمدىق كەڭىستىكتەر قارىم-قاتىناس پەن قوعامداستىق قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. اشىق ءبىرىنشى قاباتتار مەن كەڭ كوشە تورىنىڭ ارقاسىندا بيزنەستى دامىتۋ جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا ىنتالاندىرىلادى. قالا تۇرعىندارى، اسىرەسە جاڭارتۋدا، جاڭا اۋدانداردىڭ فۋنكسيالارىن تالقىلاۋعا جانە پىسىقتاۋعا بەلسەندى قاتىسا الادى. ديالوگ مادەنيەتىن دامىتۋ جانە تىلەكتەرگە ەمەس، رەسۋرستارعا نەگىزدەلگەن مۇددەلەردى ءبىلدىرۋ ماڭىزدى. ەتج – دا كوپتەگەن مۇددەلى توپتاردىڭ تەپە-تەڭدىگى، قالانىڭ ستراتەگياسى ەسكەرىلەدى، جوبالاردى تالقىلاعان كەزدە كەڭەيتۋ ەمەس، بار كەڭىستىكتەردى قايتا قاراۋ ەسكەرىلەتىن بولادى.
قالا تۇرعىندارى قوعامدىق كونسۋلتاسيالارعا، قالالىق باستامالار مەن باعدارلامالارعا قاتىسۋ، ءوز يدەيالارىن ۇسىنۋ، مىسالى، قالا تۇرعىنىنىڭ ساۋالناماسىن تولتىرۋ جانە «الماتىباسجوسپار» عزي رەسۋرستارىنداعى جاريالانىمدارعا تۇسىنىكتەمەلەر بەرۋ ارقىلى ءوز ۇلەستەرىن قوسا الادى.
سۇراق:
ەگەر قالا تۇرعىنىنىڭ جەكە ءۇيى قىزىل سىزىقتا بولسا ەتج بويىنشا كەڭەس الۋ ءۇشىن ول قايدا جۇگىنە الادى؟
جاۋاپ:
تولىق اقپارات الۋ ءۇشىن قالا تۇرعىندارى E-otinish ارقىلى الماتىنىڭ قالالىق جوسپارلاۋ جانە ۋربانيستيكا باسقارماسىنا ساۋال جىبەرە الادى. بايلانىس نومىرلەرى: 240-80-00، 240-80-01، 240-80-02، 240-80-03. نەمەسە تىكەلەي اۋدان ساۋلەتشىسىنە حابارلاسۋعا بولادى. سونىمەن قاتار، اۋداندىق ساۋلەتشىلەر اپتا سايىن اۋدان اكىمدىكتەرىندە ازاماتتاردى قابىلدايدى. بەلگىلى ءبىر نىسان بويىنشا تولىق اقپارات الۋ ءۇشىن وعان قۇقىعىن راستايتىن قۇجاتتاردى ۇسىنۋ قاجەت.