ءححى عاسىردا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار كەڭ اۋقىمدا قوعامنىڭ بارلىق سالاسىنا ەنىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار قالىپتاسقان قۇندىلىقتارعا وزگەرىس الىپ كەلۋدە. قازىرگى تاڭدا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىنان باستاپ، مەديسينا، قارجى، قۇرىلىس، كوممۋنيكاسيا جانە ساياسي قوعامدىق سالالارعا جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالار جاپپاي كىرىگۋدە. ادامزاتتىڭ دامۋىندا بۋ ماشيناسىنىڭ، ەلەكتر توگىنىڭ قولدانىسقا ەنگىزىلۋى كۇردەلى وزگەرىستەردىڭ باستاماسى بولعان بولسا، ءححى عاسىردا جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالار الدىڭعى شەپكە شىقتى. 2023 جىلى، گۋگل اقپاراتتىق ىزدەۋ ءجۇيەسىندە «جاساندى ينتەللەكت» ۇعىمى قولدانۋشىلار تاراپىنان جىل بويىنا ەڭ كوپ سۇرالعان تاقىرىپ بولدى. بۇگىندە اتالمىش تەحنولوگيالىق جاڭالىقتار ەلىمىزدە دە كەڭىنەن قولدانىسقا ەنۋدە. وسى ورايدا جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالاردىڭ قوعامدىق قۇندىلىقتارعا ىقپالى قانداي؟ ولار ادام ومىرىنە قانداي وزگەرىستەر مەن مۇمكىندىكتەر الىپ كەلەدى؟
ءتورت قابىلەت، ءتورت باعدار
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارىندا جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالاردى وقىتاتىن فاكۋلتەتتەر اشۋ قاجەتتىگىن، جاقىن بولاشاقتا اتالمىش تەحنولوگيانىڭ جوعارى ماڭىزعا يە بولاتىندىعىن اتاپ ءوتتى. بۇگىندە ادامزات بالاسى اقپاراتتىڭ ازدىعىنان ەمەس، كەرىسىنشە ونىڭ تىم كوپ بولعاندىعىنان جاپا شەگۋدە. سەبەبى، سوڭعى ەلۋ جىلدا جيناقتالعان اقپارات كولەمى سوڭعى مىڭ جىلدىق كەزەڭمەن بىردەي اۋقىمدا. ءقازىر دە بارلىق سالادا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىنىڭ ىقپالى، ءرولى، ماڭىزى تۋرالى كوپ ايتىلۋدا. سايكەسىنشە، قانداي دا ءبىر زات بويىنشا اقپارات كوبەيسە، اراسىندا نەگىزسىز، جالعان اقپاراتتار مەن ستەرەوتيپكە نەگىزدەلگەن ويلار دا بىرگە جۇرەدى. سول سەبەپتى، جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىنىڭ شىنايى الەۋەتىن قوعامدا كەڭىنەن تالقىلاۋ قاجەت دەگەن ويدامىز. تەحنولوگيانىڭ جاساندى ينتەللەكت اتالۋ سەبەبى، كەلەسى ءتورت قابىلەتىنە بايلانىستى:
- – اۋقىمدى اقپاراتتىق بازا نەگىزىندە، كەز كەلگەن جاڭا تاپسىرمانى بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كولەمىندە مەڭگەرە الۋى. ماسەلەن، IBM كومپانياسىنىڭ باعدارلاماسى شاحمات ويىنىن 115 مينۋتتا مەڭگەرتىپ، تاجىريبەلى ويىنشىنى جەڭگەندىگى دالەل؛
- – اقپاراتتى تالداي الۋ قابىلەتى. ءساي كەسىنشە، ءاربىر قولدانۋشىنىڭ سۇرانىسى بويىنشا، ەرەكشە اقپاراتتىق الگوريتم بويىنشا جۇمىس جاساي الادى. بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كولەمىندە قولدانۋشىنى تولىق زەرتتەپ، ناقتى نە قاجەت ەكەندىگىن بىلە الاتىن سەنىمدى كومەكشىسىنە اينالا الادى؛
- – ءوز قاتەلىگىنەن ءوزى ساباق الۋ قابىلەتى. بۇل قابىلەتى وتە ماڭىزدى. سەبەبى، ۋاقىت وتكەن سايىن الەۋەتى ارتىپ، كۇردەلى سۇراقتارعا ناقتى جاۋاپ بەرە الاتىن بولماق؛
- – شىعارماشىلىق قابىلەتى. ياعني اۋقىمدى اقپاراتتاردى تالداۋ ارقىلى، ۆيزۋالدى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر، جاڭا يدەيالار، ماتىندەر مەن ءتىپتى مۋزىكا جازۋ قابىلەتى.
سيفرلىق تەحنولوگيالىق ءدۇمپۋ
ءححى عاسىر اقپارات عاسىرى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار تەحنولوگيا عاسىرى. سوڭعى شيرەك عاسىرداعى ادامزات قولدانىسىنا ەنگەن تەحنولوگيالىق جەتىستىك، وتكەن ەكى ءجۇز جىلدىق كەزەڭمەن پارا-پار. كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە ەنىپ جاتقان اقىلدى سمارتفوننان باستاپ، سۋتەگى، كۇن ەنەرگياسىمەن جۇرەتىن كولىكتەر، ونلاين تولەم جۇيەسىنىڭ ارتۋى، قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋ، ەمدەۋ، پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ سىندى قوعام ءومىرىنىڭ باسىم بولىگى سيفرلانۋ بارىسىندا. ءبىز مۇنى سوڭعى شيرەك عاسىرداعى سيفرلىق تەحنولوگيالىق ءدۇمپۋ دەپ اتايمىز. ادامزات تاريحىندا تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەرگە جەتۋ جانە ونى قوعامدىق ومىرگە قولدانىسقا ەنگىزۋ ەرتە كەزەڭدەردەن باستاۋ الادى. عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى قوعامعا ءبىرشاما يگىلىكتەر مەن مۇمكىندىكتەر الىپ كەلەدى. الايدا، جاپپاي قوعامدىق قولدانىسقا ەنگىزىلىپ جاتقان جاڭالىقتاردىڭ الەۋمەتتىك تەڭدىكتى قالىپتاستىرۋداعى ءرولى تولىق زەرتتەلمەي، قوعام نازارىنان تىس قالۋدا. مىسالى، ەۋروپادا ورتا عاسىردا سۋ كولىكتەرىنىڭ جاپپاي دامۋى، وتارلىق ساياساتقا الىپ باردى، بۋ ماشيناسىنىڭ كەڭىنەن قولدانىلۋى، سايكەسىنشە، اۋقىمدى كاپيتالعا يە ازشىلىق قالىپتاستىرىپ، جۇمىسشى تابىن قۇردى. بۇل تۇرعىدا جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالاردىڭ الەۋمەتتىك تەڭدىك قالىپتاستىرۋداعى ىقپالى قانداي بولماق؟
قازىرگى تاڭدا جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالاردىڭ ءبىر سالاسى چاتبوتتار، ياعني سۇراق-جاۋاپ فورماتىنداعى قۇرىلىم جوعارى سۇرانىسقا يە. اتالمىش پلاتفورما تەگىن جانە اقىلى نەگىزدە قىزمەت كورسەتەدى. الايدا، جاقىن بولاشاقتا كاسىبي قىزمەت كورسەتەتىن، تولىق قالىپتاسقان فورماتتارى تەك اقىلى نەگىزدە عانا قولجەتىمدى بولاتىنىن ەسكەرسەك، الەۋمەتتىك نەگىزدە كاپيتاليستىك ازشىلىق پەن بۇقارالىق تۇتىنۋشىلار اراسىندا تاپتار ءبولىنىسىن الىپ كەلۋ ىقتيمالدىلىعىن كورەمىز. بۇل تاقىرىپ اۋقىمدى زەرتتەۋدى تالاپ ەتەدى. جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالاردىڭ قولدانۋ اياسى كەشەندى بولعاندىقتان، جاساندى ينتەللەكتىلى باعدارلاما نەگىزىندە جۇمىس جاسايتىن باعدارلامالار تۇرلەرى وتە كوپ. الايدا، OpenAI كومپانياسى جاريالاعان چاتبوت (سۇراق-جاۋاپ) فورماتىندا جۇمىس جاسايتىن سhatGPT مودەلى ءقازىر جوعارى سۇرانىسقا يە بولىپ وتىر.
OpenAI كومپانياسى – سالاداعى كوشباسشى
امەريكالىق OpenAI كومپانياسى 2022 جىلعى 30 قاراشادا، العاش رەت جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن، ديالوگ فورماتىندا جۇمىس جاسايتىن ChatGPT پلاتفورماسىن تانىستىردى. باستى ەرەكشەلىگى – ماتىنمەن جۇمىس جاسايتىن، قاراپايىم ءبىراق بىرەگەي جوبا بولۋىندا ەدى. العاشقى بەس كۇننىڭ وزىندە ونى ءبىر ميلليوننان اسا قولدانۋشى قولدادى. ءقازىر OpenAI كومپانياسى، 3.0، 3.5. جانە 4.0 cىندى باعدارلامالارىن جاريالادى. ءاربىر نۇسقاسى جاڭا تولىقتىرۋلارمەن جانە اۋقىمدى فۋنكسيالارىن قوسقاندىعىمەن ەرەكشەلەنىپ، ۆيدەو جاساۋ، فوتو، مۋزىكا جازۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىنە جەتىپ وتىر. سونىمەن قاتار، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىندا اۋقىمدى نارىق قالىپتاسىپ، باسقا دا Google، Microsoft جانە ت.ب كومپانيالار جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن پلاتفورمالارىن جاريالاۋدا. الايدا، قولدانۋشىلار سانى بويىنشا OpenAI كومپانياسى كوش الدا.
OpenAI كومپانياسى 16 قاڭتاردا ءوزىنىڭ ماركەتپلەيسىن جاريالادى. ءقازىردىڭ وزىندە 100-دەن استام ءتۇرلى سالاعا قاجەتتى باعدارلامالار بار. عىلىمي-زەرتتەۋلەر سالاسىندا سوڭعى التى ايدا ەلۋدەن اسا جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن پلاتفورمالار جاريالاندى. TechIndustry بولعاندىقتان، ءبىرى ەكىنشىسىنەن اسىپ تۇسكىسى كەلەدى. اراسىندا وتە كەرەمەت تە، نەگىزسىز ناشار باعدارلامالار دا بار. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە عانا ەمەس، الەمدە قولدانۋشىلار اياسىندا جاساندى ينتەللەكت پلاتفورمالارىن جۇمىس، وقۋ، زەرتتەۋ بويىنشا قولدانۋدا ەتيكالىق نەگىزدەرى، فيلوسوفيالىق ەرەكشەلىكتەرى سىندى كوپتەگەن سۇراقتار قالىپتاسۋدا. بۇل تۇرعىدا كەلەسىدەي ماڭىزدى شارتتارعا نازار اۋدارعانىمىز ءجون.
بىرىنشىدەن، ChatGPT نەمەسە باسقا دا باعدارلامالار ءسىز ءۇشىن ەشقاشان ماقالا، ديسسەرتاسيا، كىتاپ جازىپ بەرمەيدى. «ەندى عىلىممەن اينالىسپاۋعا بولادى، كىتاپتى دا، زەرتتەۋدى دە ارنايى باعدارلامالار جازا بەرەدى» دەگەن وي نەگىزسىز، جالعان. قانداي دا ءماتىن جازىپ بەرگەنمەن، انتيپلاگيات باعدارلامالارى ارقىلى وڭاي انىقتالىنادى؛
ەكىنشىدەن، جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن ءتيىمدى قولدانۋ ءۇشىن تانىمدىق تۇرعىدا كەلەسىدەي تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرعان ءجون:
- – جاساندى ينتەللەكت «جەتەكشى»، «قۇپيا پروفەسسور» رەتىندە قولدانۋعا بولمايدى. ءبىراق ونى «اسسيستەنت»، «كومەكشى» رەتىندە ۇقىپتى جاردەمشى رەتىندە قولدانۋعا بولادى. سايكەسىنشە، كومەكشىمىز جاساعان جۇمىس ەكى رەت تەكسەرۋدى تالاپ ەتەدى.
- – جاساندى ينتەللەكتكە ەشقاشان زياتكەرلىك، ينتەللەكتۋالدىق جۇمىستى سەنىپ تاپسىرۋعا، بەرۋگە بولمايدى. ءبىراق قانداي دا اۋقىمدى جۇمىستى ءمانى بويىنشا قۇرىلىمدىق تالداۋعا نەمەسە بەلگىلى ءبىر تاقىرىپ اياسىندا برەينشتورمينگ جاساۋدا، فيزيكالىق، تاپسىرمانىڭ ءمانىن وزگەرتپەيتىن جۇمىستى بەرۋگە بولادى. قۇرىلىم جاساۋعا بولادى، كونتەنت جاساتۋعا بولمايدى.
ۇشىنشىدەن، ءححى عاسىردا عىلىمدا اقپاراتتىڭ، داتانىڭ جوق بولۋىنان ەمەس، تىم كوپ بولۋىنان كەدەرگىلەر تۋىنداۋدا. مىسالى، گۋگلعا قانداي دا ءبىر تۇجىرىمداما جازساڭىز، ءبىر سەكۋندتا ءجۇز مىڭداعان اقپارات تاۋىپ بەرەدى. كوپ. تىم كوپ. بۇل تۇرعىدا جاساندى ينتەللەكت نەگىزىندە جۇمىس جاسايتىن باعدارلامالار ( مىسالى، literal، litmaps، researchrabbit، etc)، شارتتى تۇردە ەكى مىڭ بەتتىك قۇجاتتان ءسىزدىڭ تاقىربىڭىزعا بايلانىستى اقپارات جازىلعان 1324 بەتتى ناقتى تاۋىپ بەرە الۋىمەن، كوپ شارۋانى از ۋاقىتتا بىتىرۋگە مۇمكىندىك الاسىز. مىسالى، 12 قاڭتار كۇنى اقپاراتتىق گيگانت، Elsevior كومپانياسى ءوزىنىڭ SCOPUS AI باعدارلاماسىن جاريالادى. بۇل قىزمەت ارقىلى سكوپۋس بازاسىنان جۋرنال، ماقالا تابۋ بىرنەشە ەسەگە جەڭىلدەيدى.
الايدا، جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالار تەك اقپاراتتىق تالداۋ، عىلىمي زەرتتەۋ سالاسىندا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اسكەري، قاۋىپسىزدىك، مەديسينا، قارجى سالالارىنا دا بەلسەندى ءتۇردى كىرىگۋدە. حالىق اراسىندا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىنىڭ ىقپالىن اسىرا باعالاۋشىلار دا وتە كوپ. ءبىرى روبوتتار جۇمىسىمىزدى تارتىپ الادى دەسە، ەكىنشىسى ءتىپتى مەملەكەتتەر اراسىنداعى سوعىستار روبوتتار اراسىندا بولادى دەگەن سىڭايداعى پىكىردە. الايدا، مويىندايتىن ءبىر فاكت بار، جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن تەحنولوگيالار ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزدى تارتىپ الماۋى مۇمكىن، ءبىراق سوڭعى تەحنولوگيانى مەڭگەرگەن كەلەسى ءبىر ماماننىڭ جۇمىسىڭىزدى تارتىپ الۋ مۇمكىندىگى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان جاڭا تەحنولوگيانى مەڭگەرۋ ەشقاشان كەش ەمەس.