كەيىنگى كەزدە ەلىمىزدە ەلەكتروندى ساۋدا ەرەكشە قارقىن الىپ كەلەدى. نارىق بارىسىن باعامدايتىن حالىقارالىق ۇيىمدار مالىمەتىنە سۇيەنسەك، سوڭعى 1-2 جىل بەدەرىندە ول 20، 2 %-عا ارتقان. بۇل دەمەك قازاقستانداعى ەلەكتروندى ساۋدا كولەمى ونىڭ الدىنداعى جىلعا قاراعاندا 220،1 ملرد تەڭگەگە ۇلعايعان دەگەن ءسوز.
ءىرى تاۋار توپتارىن قاراستىرعاندار بىردە-بىر اتالىمنىڭ تەرىس ديناميكا كورسەتپەگەنىن بايقاعان. وتانداستارىمىز ينتەرنەت ارقىلى ساۋدا جاساۋعا مەيلىنشە بەت بۇرعان. بۇل رەتتە، كيىم-كەشەك، اياق كيىم جانە ءتۇرلى اكسەسسۋارلاردىڭ ونلاين-ساتىلىمداعى ۇلەس سالماعى باسىم بولعانى سونشا، بۇل تاراپتا 423،9 ملرد تەڭگە جۇمسالعان. ساتىلىمدار كولەمى بويىنشا 2-ورىنعا تۇرمىستىق تەحنيكا مەن ەلەكترونيكا شىققان جانە جوعارى تەحنولوگيالىق تاۋارلار 355 ملرد تەنگەگە ساتىلىپ، ءوسىمى 11،6%-دى قۇراعان.
مۇنىڭ سىرتىندا ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ دە ونلاين-ساتىلىمى قارقىن الىپ، 35،4 ملرد-تان 45،5 ملرد تەڭگەگە ارتقان. سۋسىندار مەن تەمەكىگە ينتەرنەت ارقىلى تاپسىرىس بەرۋ كولەمى دە ايتارلىقتاي ۇلعايىپ، ونىڭ پايىزدىق كورسەتكىشى بۇدان ءبىر جىل بۇرىنعىعا قاراعاندا 23،3%-عا وسكەن.
جالپى، ساراپشىلاردىڭ مالىمەتىنشە، وسىدان 5 جىل بۇرىن ونلاين-ساۋدا جالپى ساتىلىمنىڭ نەبارى 2،9 %-ىن قۇراعان كورىنەدى. الدىڭعى جىلى بۇل كورسەتكىش 9.9 % بولسا، بىلتىر 12%-عا جەتكەن. ال ەندى بىر-ەكى جىلدا ونلاين-ساتىلىم بولشەك ساۋدانىڭ 15 %-ىن ەنشىلەيدى دەگەن بولجام بار.
الەمدىك دەڭگەيدە الىپ قاراعاندا دا، ينتەرنەتتەگى ساۋدا قارقىنى كۇشەيمەسە، باسەڭدەمەيتىنى بايقالادى. ياعني، جاڭا تەندەنسيالار پايدا بولاتىنى، ەكونوميكالىق دامۋعا وراي، تۇتىنۋشىلاردىڭ ونلاين-ساۋداداعى بەلسەندىلىگى ارتا تۇسەتىنى داۋسىز. ەلەكتروندى ساۋدادا الداعى ۋاقىتتا قانداي ترەندتەر وزەكتى بولۋى مۇمكىن دەگەندە، ماماندار نەگىزگى 5 باعىتتى ايقىنداعان. وسى ورايداعى ماڭىزدى جاعدايدىڭ ءبىرى: تۇتىنۋشىلاردى ونلاين-ساۋدادا تاۋاردى ارزانىراق الۋعا بولاتىنى قىزىقتىرادى. وسى ارقىلى جۇرتتار شىعىندى ازايتۋ جولىن ىزدەيدى. سونىمەن قاتار، تۇتىنۋشىنىڭ قانداي دا ءبىر كيىم-كەشەكتى ۆيرتۋالدى تۇردە ولشەپ كورۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن ءتۇرلى قوسىمشالار مەن باعدارلامالاردىڭ ءباسى ارتادى. ال ەلەكتروندى ساۋدانى دامىتۋ ونلاين تولەمدەر جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە، كولەڭكەلى اينالىمدى قىسقارتۋعا، حالىقارالىق ساۋداعا ينتەگراسيالانۋ الەۋەتىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار مامانداندىرىلعان ەلەكتروندى الاڭداردى قۇرۋ ارقىلى وتاندىق تاۋارلاردى سىرتقى نارىققا شىعارۋعا قولايلى جاعداي تۋادى. سول سەبەپتى دە، ەلەكتروندى ساۋدانى دامىتۋ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋدىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.
وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس، ەلىمىزدەگى ەلەكتروندى ساۋدا كوشىن Kaspi.kz پەن Wildberries باستاعانى داۋسىز. بۇل رەتتە ولاردىڭ اقشالاي ءوسىمى، اقش دوللارىمەن ەسەپتەگەندە، الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا 25% جانە 30% پايىزعا ارتقان. سول سياقتى، Ozon-داعى تاۋار اينالىمى دا جىلما-جىل ءوسىپ، وعان تىركەلگەن ساتۋشىلار مەن اسسورتيمەنت قاتارى ۇستى-ۇستىنە قوسىلىپ جاتقانى ايتىلۋدا.
ەلىمىزدەگى ونلاين-ساتىلىم بويىنشا تاعى ءبىر تانىمال كومپانيا – Satu.kz-تەگى جاڭا كاسىپكەرلەر قاتارى دا وتكەن جىلدارعا قاراعاندا مولايا تۇسكەن. بۇعان «دوسىڭدى الىپ كەل» اتتى تۇراقتى اكسيا مەن بىرلەسكەن ارىپتەستىك جوبالاردىڭ دا اسەرى بولعانى ايان. سونداي-اق كومپانيا وكىلدەرى پاندەميانى وسىمگە اسەر ەتكەن نەگىزگى فاكتورلار قاتارىندا اتايدى. ول كەزدە ازىق-تۇلىك پەن دارى-دارمەكتى جۇرت جاپپاي ونلاين-تاپسىرىس ارقىلى الدىرۋعا ءماجبۇر بولعانى جانە بۇل ونلاين-ساۋداعا دەگەن سەنىمسىزدىكتەن تۋىندايتىن كەدەرگىنى ءىس جۇزىندە جەڭۋگە سەپتىگىن تيگىزگەنى راس تا. ءسويتىپ، بۇل تاجىريبە ارى قاراي باسقا تاۋارلارعا قاتىستى دا جەمىستى جالعاستى. ينتەرنەت پەن سمارتفونداردىڭ قولجەتىمدىلىگى، ونلاين-تولەم ينفراقۇرىلىمىنىڭ دامۋى سياقتى باسقا دا ماڭىزدى فاكتورلار پروسەستى جەدەلدەتە ءتۇستى.
بۇل سالاداعى دامۋ قارقىنىنا ەلىمىزدەگى سيفرلاندىرۋ دەڭگەيى دە نەگىز بولعانى انىق. سەبەبى، 2022 جىلى بۇۇ مونيتورينگ جۇرگىزگەن 193 مەملەكەتتىڭ ىشىنەن اتالعان كورسەتكىش بويىنشا قازاقستان 28-ورىن يەلەنگەن. بۇل، ارينە، جاقسى جەتىستىك. كەزىندە اپتالاپ، ايلاپ، تابانىنان توزىپ ءجۇرىپ ارەڭ الاتىن ءتۇرلى رەسمي قۇجاتتارعا ءقازىر حالىق ۇيىندە وتىرىپ-اق قاس-قاعىم ساتتە قول جەتكىزە الادى. حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورىندارى سياقتى مەملەكەتتىك ورگاندار جۇمىسىنىڭ سيفرلاندىرىلۋى دا جۇرتتىڭ ونلاين قىزمەتكە دەگەن سەنىمىن ارتتىردى.
دەگەنمەن بۇل ارادا حالىقتىڭ سيفرلىق تۇرعىداعى ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ دە وتە وزەكتى. ويتكەنى ەلەكتروندى-cاۋدا ينتەرنەت-الاياقتاردىڭ دا قولايىنا جاققانى سونشا، ولاردىڭ كەي جاعدايدا قاراپايىم جۇرتتى سازعا وتىرعىزۋىنا جول اشىپ جۇرگەنى ءمالىم. جانە بۇل كوبىنە تاۋارلار مەن قىزمەتتەرگە الدىن الا تولەم جاساۋ بارىسىندا تۋىنداپ ءجۇر. وسىنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ەلەكتروندى ساۋدا الاڭىنا قوسىلۋعا ىقىلاستى ساتۋشىنى مەملەكەتتىك پورتالداردا ەرىكتى تۇردە تىركەۋ مەحانيزمى ۇسىنىلۋدا. «ءسويتىپ، ساتىپ الۋشى تاۋارعا تاپسىرىس بەرمەس بۇرىن ساتۋشى تۋرالى اقپاراتتى مەملەكەتتىك پورتالدان تەكسەرە الاتىن بولادى. تۇتىنۋشى قۇقىن قورعاۋدىڭ ءتيىمدى جولى – وسى» دەيدى ماماندار.
ەلەكتروندى ساۋدا ەلىمىزدە ەندى-ەندى تامىرلانىپ كەلە جاتقاندىقتان، قاراپايىم حالىقتىڭ عانا ەمەس، وسى سالاعا جاڭا ماماندانىپ جۇرگەندەر مەن ماماندانعىسى كەلەتىندەردىڭ دە ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ اسا ماڭىزدى. سوندىقتان ە-سommerce نەگىزدەرىنە وقىتۋ ماقساتىندا jumysbar.kz سايتىندا ءبىلىم بەرۋ ءمودۋلى ىسكە قوسىلعان. اتالعان كۋرس ونلاين رەجيمدە اقشا تابۋعا، ونلاين ساتۋ داعدىلارىن دامىتۋعا باعىتتالعان.
ونلاين-ساتىلىم الاڭدارىنىڭ كوبەيۋى تاپسىرىستاردى جەتكىزۋ ماسەلەسىن دە كۇن تارتىبىنە شىعارۋدا. حالىقتىڭ ەلەكتروندى ساۋدا ساپاسىنا قاناعاتتانۋ-قاناعاتتانباۋى تاپسىرىستىڭ ۋاقىتىندا جانە جاقسى كۇيدە جەتكىزىلۋىنە دە بايلانىستى. سونى اڭعارعان ماركەتپلەيستەردىڭ كوپشىلىگى لوگيستيكا ماسەلەسىن شىنداپ ويلانۋعا كوشتى. ءبىرازى ساتىپ الۋشىنىڭ تاۋار تاڭداۋى مەن تاۋار قولىنا تيگەنگە دەيىنگى ارالىقتاعى جۇمىستى كەشەندى تۇردە اتقارۋدىڭ وڭتايلى ادىستەرىن ويلاستىرسا، ەندى ءبىرازى تاپسىرىستى بەرۋ پۋنكتتەرىن جەر-جەردەن اشا باستادى. وسى تۇرعىداعى ينفراقۇرىلىم بارىنشا جەتىلدىرىلگەن بويدا ەلەكتروندى ساۋدا بۇرىنعىدان بەتەر جاندانا تۇسەرى داۋسىز.