جاسىراتىنى جوق، كوبىمىز باس اۋىرىپ، بالتىرىمىز سىزداي قالسا، ۇيدە قوبديشادا تۇرعان ءدارىنى ىشە سالۋعا اسىعامىز، مەرزىمىنە قاراپ جاتپايمىز. سەبەبى، ءدال سول ساتتە اۋىرىپ تۇرعان جەرىمىزگە شيپاسى تيسە بولدى، سونى عانا ويلايمىز. ال نەگىزىندە، جارامدىلىق مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن پرەپاراتتاردىڭ اعزاعا زيانى تيەدى.
دارىلىك زاتتاردىڭ قۇرامىندا حيميالىق قوسپالار بولادى. سوندىقتان سىرتىندا كورسەتىلگەن ۋاقىتى اياقتالعاننان كەيىن ول ءقاۋىپتى ونىمگە اينالىپ شىعا كەلۋى مۇمكىن. جالپى، جارامدىلىق مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن پرەپارات ەڭ الدىمەن ەمدىك قاسيەتتەرىن جوعالتادى. ياعني، ولار ءسىزدى ەمدەمەيدى، ءتىپتى اۋرۋىڭىزدى ودان ءارى قوزدىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ءسويتىپ دەرتىڭىزدى اسقىندىرۋى دا ىقتيمال. سونداي-اق، ۋلانىپ قالۋىڭىز دا مۇمكىن. سوندىقتان ۇيدەگى دارى-دارمەكتەردىڭ سىرتىندا كورسەتىلەتىن جارامدىلىق مەرزىمىن تەكسەرىپ تۇرۋدى ادەتكە اينالدىرعان ابزال. ساقتاۋ شارتتارىنا ەرەكشە نازار اۋدارعان ءجون دەيدى ماماندار. كەيبىر دارى-دارمەكتەر نۇسقاۋلىعىندا كورسەتىلگەندەي دۇرىس ساقتالماسا، جارامدىلىق مەرزىمى دە قىسقارا تۇسەتىن كورىنەدى.
بۇل اسىرەسە، سوزىلمالى اۋرۋلاردى ەمدەۋگە ارنالعان دارى-دارمەكتەرگە قاتىستى. سوندىقتان ونداي پرەپاراتتاردى بۋماسىمەن الماعان دۇرىس. ەم-دوم قابىلدايتىن كەزەڭدەردە عانا ساتىپ العان ءجون.
ايتپاقشى، ەلىمىزدە دارىلىك زاتتار مەن مەديسينالىق بۇيىمدار ايىرباستاۋعا جانە قايتارۋعا جاتپايدى. الايدا، ءونىمدى قايتارۋعا نەمەسە ايىرباستاۋعا بولاتىن جاعدايلار بار. ولار: ءدارىحانادان ساتىپ العان پرەپاراتىڭىزدىڭ جارامدىلىق مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن بولسا جانە قاپتاماسىنان قاندايدا ءبىر اقاۋدى بايقاساڭىز. ءبىراق ءدارىحانا بەرگەن تۇبىرتەكتى ساقتاپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز.
وسى ورايدا تاعى ءبىر ماسەلە تۋىندايدى. ول تۋرالى دا توقتالايىق. جارامدىلىق مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن دارى-دارمەكتەردى قوقىسقا، كورىنگەن جەرگە تاستاۋعا بولمايدى. ويتكەنى ولار – توپىراق پەن سۋدى لاستايتىن حيميالىق زاتتار.
جۋىردا مەگاپوليستە «الماتى – ورتاق ءۇيىمىز» ناۋقانى اياسىندا قالا ەمحانالارىنا تۇرعىنداردىڭ مەرزىمى وتكەن پرەپاراتتاردى اكەلىپ سالۋىنا بولاتىن جاشىكتەر ورناتىلدى. ءبىز وسى ءىس-شارانىڭ قالاي جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن ءبىلۋ ءۇشىن №8 قالالىق ەمحانا ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ۇلبولسىن مالعارايەۆامەن سۇحباتتاسقان بولاتىنبىز.
– سۇيىق دارى-دارمەكتەر (ەرىتىندىلەر، سۋسپەنزيالار) قاتتى تۇردەگى پرەپاراتتارعا (تابلەتكالار، ۇنتاقتار، كاپسۋلالار) قاراعاندا كوپ ۋاقىتقا جارامايدى دەيدى. سەبەبىن ايتا وتىرساڭىز.
– ول راس. اسىرەسە، وفتالمولوگيالىق بارلىق ءدارى قۇتىسىندا كورسەتىلگەن جارامدىلىق مەرزىمى اياقتالعاننان كەيىن مىندەتتى تۇردە جويىلۋ قاجەت. ويتكەنى ولار ادەتتە كونسەرۆانتتىڭ اسەرىن توقتاتادى جانە تامشىلاردا باكتەريالار كوبەيە باستايدى. قۇتىنى اشىلعان ساتتەن باستاپ ءبىر جىلدان اسپايتىن ۋاقىتقا ساقتاۋ ۇسىنىلادى. ايتپەسە اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ پروبلەمالارىن تۋدىرۋ ءقاۋپى ارتادى. سونىمەن قاتار، كەيبىر كاپسۋلالار/تابلەتكالار، ولاردىڭ قاسيەتتەرىنە بايلانىستى، اۋادان سۋ بۋىن ءسىڭىرۋى مۇمكىن، سول ءۇشىن ەمدىك شارالارىنا اسەر ەتۋى ىقتيمال.
جارامدىلىق مەرزىمى وتكەن ينەكسيالىق ەرىتىندىلەردى دە قولدانۋعا بولمايدى. ويتكەنى ولاردا ۋلى زاتتار پايدا بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق، ينەكسياعا ارنالعان ەرىتىندىلەردى دە قولدانۋعا بولمايدى. ەگەر ولار ءتۇسىن وزگەرتكەن بولسا نەمەسە ولاردا تۇنبا پايدا بولسا، ءتىپتى جارامدىلىق مەرزىمى وتپەگەن بولسا دا، بۇل وتە ءقاۋىپتى بولۋى مۇمكىن.
ۆيتاميندەر تۋرالى بولەك ايتۋ كەرەك. سەبەبى،بۇل شاعىن مولەكۋلالى ورگانيكالىق قوسىلىستار جوعارى جىلدامدىقپەن ىدىرايدى جانە جارامدىلىق مەرزىمى اياقتالعان كەزدە ولاردا تەراپيالىق اسەر ەتەتىن بەلسەندى زاتتار وتە تومەن بولادى. نيتروگليسەرين، ينسۋلين جانە سۇيىق تۇردەگى انتيبيوتيكتەر سياقتى دارى-دارمەكتەردى دە جارامدىلىق مەرزىمى اياقتالعاننان كەيىن قولدانباعان دۇرىس.
– جاشىككە سالىنعان دارى-دارمەكتەردى ەمحانادا قالاي ساقتايسىزدار؟
– ەمحانالاردا مەرزىمى وتكەن پرەپاراتتاردى قابىلداۋ قر-نىڭ «جارامسىز بولىپ قالعان، جارامدىلىق مەرزىمى وتكەن دارىلىك زاتتار مەن مەديسينالىق بۇيىمداردى، جالعان جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭناماسىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلمەيتىن باسقا دا دارىلىك زاتتار مەن مەديسينالىق بۇيىمداردى جويۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» زاڭى شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلادى.
جارامدىلىق مەرزىمى وتكەن دارى-دارمەكتەردى جاۋاپتى قىزمەتكەر ساقتاۋ ورىندارىنان دەرەۋ الىپ، مورلەنگەن تۇردە انىقتالعان جالعان، ساپاسىز، كونترافاكتىلىك دارىلىك پرەپاراتتاردى ارنايى بولىنگەن جانە بەلگىلەنگەن ساقتاۋ ايماعىنا كوشىرەدى. ولاردى ماتەريالدىق جاۋاپتى قىزمەتكەرگە، مىسالى، بولىمشەنىڭ اعا مەدبيكەسىنە بەرەدى. بۇل جۇيە ەسەپتەن شىعارۋعا رۇقسات العانعا دەيىن جالعاسادى.
– دارى-دارمەكتەردى جويۋ قالاي جۇزەگە اسىرىلادى؟
– جارامدىلىق مەرزىمى وتكەن دارى-دارمەكتەر زياندىلىعىنا قاراي كلاستارعا بولىنەدى. ولاردىڭ توكسيكولوگيالىق ءقاۋپى بار قالدىقتاردىڭ زيانى مەن مازمۇنىن سيپاتتاي وتىرىپ، بىررەتتىك قارا كونتەينەرلەرگە جينالادى. زاڭ تالابىنا سايكەس انىقتاما جازىلىپ، قاجەتتى مەكەمەلەرگە جەتكىزىلەدى.
ءيا، الماتى ەمحانالارىندا مەرزىمى وتكەن دارى-دارمەكتى قابىلداۋ ناۋقانى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل باستاما تۇتىنۋ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن ءدارىنى دۇرىس كادەگە جاراتۋ جانە ونىڭ قورشاعان ورتاعا تيگىزەتىن اسەرى تۋرالى حالىقتى حاباردار ەتۋگە باعىتتالعان. ايتپاقشى، بەتپەردە، قولعاپ، اياققاپ، شپريس جانە ينەسى بار ينەكسيالىق جۇيەلەر، پايدالانىلعان تاڭعىشتار (جابىسقاق پلاستىر، داكە، ماقتا) قابىلدانبايدى.