بۇلىنگەن تاريحي سانانى قالپىنا كەلتىرەتىن ۋاقىت جەتتى

جوشى ۇلىسىنا 800 جىل

بيلىك بۋىنى جاڭارىپ، ءوز تاريحىنىڭ بەتبۇرىستى كەزەڭىن باستان كەشىپ جاتقان مەملەكەتىمىزدىڭ الدىندا ءبىرقاتار ماڭىزدى مىندەت تۇر. كادۋىلگى ساياسي-ەكونوميكالىق تۇبەگەيلى رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋدان تىس، ۇلتتىق سانانى جاڭعىرتىپ، جاڭا ۇلتتىق ساپاعا كوتەرىلۋ سىندى ماڭىزدى مىندەتتەر دە بار. ول ءۇشىن وتارلىق كەزەڭدە ۇلت ساناسىنا كۇشتەپ تاڭىلعان تاريحي سانانى جاڭارتۋعا تۋرا كەلەدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قاڭتاردىڭ باسىندا «ەگەمەن قازاقستان» باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا بۇل تۋرالى ءسوز قوزعاعان بولاتىن. ايتالىق، بيىل ەلىمىزدە اتقارىلۋى ءتيىس ماڭىزدى ىستەردىڭ قاتارىندا جوشى ۇلىسىنا قاتىستى اۋقىمدى عىلىمي زەرتتەۋلەر قولعا الىناتىنىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى. مەملەكەتتىلىك پەن ۇلتتىق يدەنتيفيكاسيامىزدىڭ تامىرىن تەرەڭگە بويلاتاتىن مۇنداي ماڭىزدى ءىس قوعام تاراپىنان، اسىرەسە اقپارات كەڭىستىگى جاعىنان ەلەۋسىز قالماۋى ءتيىس. سوندىقتان دا جوشى ۇلىسى، التىن وردا سىندى داڭقتى تاريح پاراقتارى مەن قازىرگى قازاق ەلىنىڭ زاڭدى بايلانىسى اقپارات قۇرالدارى ارقىلى قوعام وكىلدەرىنە ۇدايى جەتكىزىلۋى قاجەت. بۇگىن ءبىز قوزعايتىن ءسوز وسى باعىتتا بولماق.

ۇمىتىلعان ۇلىلىق نەمەسە بۇلىنگەن تاريحي سانا

وكىنىشكە وراي، ءبىز وتارلىق تاريحتى باستان وتكەرگەن حالىقپىز. بۇل وتارلاۋ حالقىمىزعا تيەسىلى تەرريتوريا مەن رەسۋرستاردان تىس، سانامىزعا دا باعىتتالدى. وتارلىق قامىتىنان قۇتىلىپ، جەرىمىز بەن بايلىعىمىزدى باسقارۋدىڭ "ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىرىن" ءوز قولىمىزعا الدىق. الايدا ساناعا باعىتتالعان وتارلاۋدىڭ زارداپتارىنان ءالى كۇنگە دەيىن ارىلا الماي كەلەمىز. بۇل ءبىزدىڭ سانا سىرقاتىمىزدىڭ قانشالىقتى اۋىر ەكەنىن، وتارلىق تاڭبانىڭ قانشالىق تەرەڭ ەكەنىن اڭعارتادى.

ءبىر حالىقتى تۇبەگەيلى وتارلاۋ، البەتتە، ونىڭ تاريحي ساناسىن بۇلدىرمەي جۇزەگە اسپايتىنى بەلگىلى. سوندىقتان وتكەن عاسىردا حالقىمىزعا ءوز تاريحىمىزعا قاتىستى تەك بۇرمالانعان، وزگەرتىلگەن نەمەسە جارتىلاي مالىمەتتەر عانا بەرىلدى. جالپىعا ورتاق ءبىلىمدى كەڭ تاراتۋمەن بىرگە جەتكىزىلگەن بۇل تەرىس مالىمەتتەر حالىقتىڭ ءوز تاريحىنا قاتىستى بۇرىس تۇسىنىكتەر قالىپتاستىرۋىنا ىقپال ەتتى.

تاريحي ساناسى بۇلىنبەگەن حالىقتى بيلەپ-توستەۋ مۇمكىن ەمەس. سەبەبى، ۇلتتى جالپى ۇلكەن تۇلعا رەتىندە قاراستىراتىن تەوريالار بار. بۇل تەوريا بويىنشا ۇلتتىڭ دا بيولوگيالىق جانە پسيحولوگيالىق ساۋلىعى نەمەسە سىرقاتى بولادى. تاريحي ساناسى بۇلىنگەن ۇلت ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن تولىق تاني المايدى، ءوزىن قۇرمەتتەۋدەن، ەڭ باستىسى سەنىمنەن ايىرىلادى. ۇلتتىڭ ىشكى «مەن»ء-ى بۇزىلعان كەزدە ول قابىلەتسىز، دارمەنسىز كۇيگە تۇسەدى. وسىلايشا، ۇلتتىق ماقتانىش پەن سەنىم السىرەيدى، جاتقا جالتاقشىل، بوتەنگە تاۋەلدى بولۋعا بەيىم بولادى.

جوشى ۇلىسىن زەرتتەۋدىڭ ماڭىزى

بۇلىنگەن تاريحي سانانى قالپىنا كەلتىرۋ – تاريحي اقتاڭداقتاردى انىقتاپ، بۇرمالانعان تاريحتى تۇزەتۋدەن باستالادى. حالقىمىزدىڭ تاۋەلسىز ويلايتىن، تاۋەلسىز ءىس جۇرگىزەتىن ءارى باسەكەگە قابىلەتتى جاڭا ساپاداعى ۇلت بولۋى ءۇشىن ونىڭ مەملەكەتتىلىك تامىرلارىن زەرتتەۋ وتە ماڭىزدى. اسىرەسە، دالامىزدا سالتانات قۇرعان، ءوز بابالارىمىز نەگىزىن قالاعان مەملەكەتتەر مەن سارايلاردىڭ تاريحىن زەرتتەۋدىڭ ورىنى بولەك.

شىڭعىس حان، التىن وردا دەسە، بۇرىنعى ءداۋىر تاريحنامالارى ولاردى "موڭعولدار"، "موڭعول شاپقىنشىلىعى" دەپ كورسەتكەن بولاتىن. شىندىعىندا، بۇل تاريح ولاي ەمەس. جوشى ۇلىسى مەن كەيىنگى التىن وردا قازىرگى قازاق ەلىمەن تىكەلەي تاريحي ساباقتاستىعى بار مەملەكەتتەر بولىپ تابىلادى. سوندىقتان جوشى ۇلىسىنىڭ تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ جانە ونى كەڭىنەن زەرتتەۋ – ۇلتتىق سانانى نىعايتىپ، ۇلتتىق «مەن»ء-نىڭ شىڭدالۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى.