1993 جىلدىڭ قازان-قاراشا ايلارىندا قازاقستان رۋبل ايماعىنان تولىقتاي شىعىپ، 15 قاراشا كۇنى تەڭگە رەسمي اينالىمعا ەندى
بۇگىن ۇلتتىق ۆاليۋتا – تەڭگەنىڭ اينالىمعا ەنگەن كۇنى جانە ق ر قارجى سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz قازاقپاراتقا سىلتەمە جاساپ.
ءتول ۆاليۋتامىزدى دايىنداۋ جۇمىستارى 1992 جىلى قولعا الىنىپ، سول جىلدىڭ 27 تامىزىندا ۇلتتىق بانك تەڭگە كۋپيۋراسىنىڭ ۇلگىلەرىن بەكىتكەن ەدى. سودان كەيىن قازاق ۆاليۋتاسىن سالعان سۋرەتشىلەر تيمۋر سۇلەيمەنوۆ، مەڭدىباي الين، اعىمسالى دۇزەلحانوۆ، قايروللا ابجالەلوۆتەر انگلياعا اتتاندى.
ۇلتتىق ۆاليۋتانى «تەڭگە» دەپ اتاۋدى ۇسىنعان حالىقارالىق ينجەنەرلەر اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، قازاقستاننىڭ بەلگىلى عالىمى، كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى ساۋىق تاكەجانوۆ ەدى. «تەڭگە» ءسوزى – تۇركى حالقىنىڭ ورتا عاسىردا ەسەپ ايىرىسقان كۇمىس مونەتالارىنىڭ اتىنان پايدا بولعان. وسىلايشا تەڭگە اتاۋىنىڭ قايتا ورالۋى – XIII عاسىردا ءوز مونەتالارى سوعىلا باستاعان ەلىمىزدىڭ وتىرار مەن تاراز سياقتى ءىرى قالاسىنىڭ ءداستۇرىن جالعاستىردى.
1992 جىلى تەڭگە ديزاينىنداعى پورترەتتەر بەكىتىلدى. ال 1993 جىلى العاشقى تەڭگە پارتياسى انگليانىڭ ەڭ كونە جانە ايگىلى «حارريسون جانە ۇلدارى» فابريكاسىندا باسىلىپ شىقتى. بۇل جايىندا ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بىلاي دەپ ەسكە العان ەدى: «يل-76» ءتورت ۇشاعىن جالداپ الىپ، اقشامىزدىڭ 60 پايىزىن تاسىپ اكەلدىك. بۇل وتە قۇپيا وپەراسيا ەدى. قۇجاتتارعا: «مەملەكەت باسشىسىنىڭ سالىنىپ جاتقان رەزيدەنسياسىنا كەرەكتى مۇلىك» دەپ جازىلدى. وعان دەيىن وبلىستاردا جەراستى قويما جاساتىپ قويدىق. 4 ۇشاق اپتاسىنا لوندون-ورال، ودان وبلىستارعا دەيىن ارلى-بەرلى 18 رەيس جاساپ تۇردى. 12 قاراشانى مەن اقشانى ەنگىزۋ كۇنى دەپ جاريالادىم. 20 كۇنگە جەتەر جەتپەس ۋاقىت قالدى. ۇقك باسشىلارىنىڭ ءبارىن وپەراسيانى وتكىزۋگە جۇمىلدىردىم. ەڭ قيىنى اقشانى بارلىق اۋداندارعا، بارلىق بانكىلەرگە جەتكىزۋ. ول 8 كۇننىڭ ىشىندە اتقارىلىپ شىقتى. بالكىم دۇنيەجۇزىندە جاڭا اقشانى ەنگىزۋ تاپ وسىنداي تەز ءارى تابىستى جۇزەگە اسىرىلعان جوق شىعار»...
1993 جىلدىڭ قازان-قاراشا ايلارىندا قازاقستان رۋبل ايماعىنان تولىقتاي شىعىپ، 15 قاراشا كۇنى تەڭگە رەسمي اينالىمعا ەندى. ەسكى اقشانى قازاقستاندىق تەڭگەگە ايىرباستاۋ سول جىلدىڭ 15 قاراشاسى تاڭعى 8.00-دە باستالىپ، 20 قاراشا كۇنى 20.00-دە اياقتالعان ەدى.
1994 جىلى قاعاز تيىنداردىڭ ورنىنا جەزدەن جاسالىنعان 2،5،10، 20 جانە 50 نومينالدى مونەتالار شىقتى. 2006 جىلى 15 قاراشادا 200، 500، 1000، 2000، 5000 جانە 10000 تەڭگەلىك بانكنوتتار جاڭا ديزايندا جارىققا شىقتى. قازىرگى ۋاقىتتا بانكنوتتار ۇلتتىق بانكتىڭ الماتى قالاسىنداعى بانكنوت فابريكاسىندا، ال مونەتا – وسكەمەندەگى مونەتا سارايىندا شىعارىلادى.
تەڭگەنىڭ العاشقى بانكنوتتارىندا ءسۇيىنباي ارون ۇلى، قۇرمانعازى، اباي، شوقان ءۋاليحانوۆ، ءابىلقايىر حان، ابىلاي حان، ءال-فارابي سىندى بەلگىلى تاريحي تۇلعالاردىڭ پورترەتتەرى، الاتاۋ مەن كوكشەتاۋ كورىنىستەرى، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىنىڭ بەينەسى، ماڭعىستاۋدان تابىلعان تاستاعى تاڭبالار پايدالانىلدى. 1 تەڭگەلىك بانكنوتقا ءابۋ ناسىر ءال-فارابي، 3 تەڭگەلىكتە ءسۇيىنباي، بەس تەڭگەلىكتە قۇرمانعازى، 10 تەڭگەلىكتە شوقان، 20 تەڭگەلىكتە اباي، 50 تەڭگەلىكتە ءابىلقايىر حان، 100 تەڭگەلىكتە ابىلاي حان بەينەسى سومدالدى.
كەيىننەن تەڭگەدەگى تاريحي تۇلعالاردىڭ بەينەلەرى الىنىپ تاستالدى، ديزايندارى وزگەرتىلدى. ءبىراق قازاقستان تەڭگەسى ءوز تاريحىندا ءۇش جىل قاتارىنان «ۇزدىك بانكنوت» اتاعىن العان ۆاليۋتا رەتىندە تاريحتا قالدى.
جىل سايىن حالىقارالىق بانكنوت قوعامداستىعى ينتەرنەت-داۋىس بەرۋ ارقىلى جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك بانكنوتىن انىقتايدى. ءدال وسى قوعامداستىق «2011 جىلعى ەڭ ۇزدىك بانكنوت» اتاعىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان 10 000 تەڭگەلىك ەستەلىك بانكنوتىنا بەرگەن بولاتىن. كەلەسى جىلى دا ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ «قازاق ەلى» سەرياسىنان 5 000 تەڭگەلىك بانكنوتى ەكىنشى رەت «2012 جىلعى ەڭ ۇزدىك بانكنوت» اتاعىن يەلەندى. ال تۇركى جازبا ەسكەرتكىشىنە ارنالعان، 1 000 تەڭگەلىك «Kۇلتەگىن» ەسكەرتكىش بانكنوتىنا ءۇشىنشى «2013 جىلعى ەڭ ۇزدىك بانكنوت» اتاعى بەرىلگەن.
ۇلتتىق بانك العاشقىدا 1 تەڭگەنى سول كەزدەگى 1000 رۋبلگە باعالاعان بولاتىن. الايدا، كەيىن ەلىمىزدىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك، مەملەكەتارالىق قاتىناستارى ەسكەرىلىپ، 1 تەڭگە 500 رۋبل باعامىندا بەلگىلەندى. سونداي-اق تەڭگە ءبىرىنشى اينالىمعا كىرگەن كۇنى 1 دوللار 4،75 تەڭگە بولىپ بەكىتىلدى.
قازىرگى ۋاقىتتا – 1 رۋبل – 5،96 تەڭگە، 1 اقش دوللارى – 429،59 تەڭگە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن 1997 جىلدان بەرى 15 قاراشا – ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ تۋعان كۇنى ءارى قارجىگەرلەر كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.