اقپاراتتىق جانە ساياسي قىسىمدارعا قاراماستان، جەكسەنبى كۇنى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى قىتايعا ساپارلاي باردى. ەتنوني بلينكەن مەن جۇڭگو سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سين گان اراسىنداعى كەزدەسۋ 7 جارىم ساعاتقا سوزىلدى. بۇل اقش–جۇڭگو ورتاسىنداعى از دا بولسا ديپلوماتيالىق ىلگەرىلەۋ بولدى. ەكى ەلدىڭ رەسمي اقپارات قۇرالدارى كەزدەسۋدى «اشىق» جانە «شىنايى» بولدى دەپ باعالاپ جاتىر. ۆاشينگتون مەن بەيجىڭ شيەلەنىس كۇشەيگەن قازىرگى جاعدايدا ەكىجاقتى قاتىناستى تۇراقتاندىرۋعا كۇش سالۋدا.
بلينكەننىڭ ساياسي تاۋەكەلى
شەت جۇرت بلينكەننىڭ كەزەكتى ساپارىنا نەگە نازار اۋداردى؟ سەبەبى، الەمنىڭ الدىڭعى ەكى ەكونوميكاسى اراسىنداعى قايشىلىقتى قارىم-قاتىناس بۇگىنگى جاھان كەلبەتىنە ەلەۋلى اسەر ەتىپ تۇر. كوپتەگەن حالىقارالىق جاعدايلار ءۇشىن ۆاشينگتون مەن بەيجىڭ قاتىناسىنىڭ قاي باعىتقا داميتىنى ماڭىزدى. ونىڭ ۇستىنە، سوڭعى بەس جىل ىشىندە اقش-تىڭ بىردە-بىر مەملەكەتتىك حاتشىسى قىتايعا ساپارلاپ بارماعان ەدى.
امەريكالىق باس ديپلوماتتىڭ جۇڭگو ساپارىنا كەدەرگىلەر دە از بولماعان ەدى. اقپان ايىندا جوسپارلانعان ساپار كەزىندە «شار وقيعاسى» دەيتىن شۋ شىعىپ، ساپار كەيىنگە شەگەرىلگەن. ال كەزەكتى ساپارعا دايىندالىپ جاتقاندا قاۋىپسىزدىككە قاتىستى تاعى ءبىر ماسەلە شىققان ەدى. ءىرى اقپارات قۇرالدارىندا جۇڭگو كۋبا جەرىندە قۇراما شتاتتارعا قارسى بارلاۋ جۇرگىزەتىن ستانسيا سالعالى جاتىر دەگەن اقپارات تاراعان-تۇعىن. بۇل اقپاراتتىڭ تولقىنى اق ءۇيدى كۇشتى ەكپىنىمەن سوعىپ، بلينكەن ساپارىنان باس تارتۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار دا ايتىلدى.
سوعان قاراماستان، بلينكەن ۇلكەن ساياسي ماقسات پەن تاۋەكەلدى ارقالاپ بەيجىڭگە باردى. كەشە ول ەكى كۇندىك ساپارىن اياقتاپ قايتتى.
بارىس-كەلىس قايتا جاندانا باستايتىنداي
جۇڭگو ءسىم-نىڭ باسشىسى سين گان امەريكالىق باس ديپلوماتتى جەكسەنبىدە (18 ماۋىم) بەيجىڭدەگى دياويۋيتاي مەملەكەتتىك قوناقۇيىندە كۇتىپ الدى.
اقش جوعارى لاۋازىمدىلارىنىڭ ايتۋىنشا، بلينكەن مەن سين گان كەزدەسۋى ۆاشينگتون مەن بەيجىڭنىڭ كەزەكتى تاپ بولىپ وتىرعان ديپلوماتيالىق قيىنشىلىقتارىن نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن. جەتى ساعاتتان اسا جەكە كەزدەسۋدە بلينكەن ايماقتىق قاۋىپسىزدىك، ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس، كليماتتىڭ وزگەرۋى، جاھاندىق ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىق، قىتايدا زاڭسىز قاماۋعا الىنعان امەريكالىقتاردى الماسۋ جانە امەريكا قۇراما شتاتتارى مەن جۇڭگو حالىقتارى اراسىنداعى قارىم- قاتىناستاردى دامىتۋ سەكىلدى ماسەلەلەردى ءوز تاراپىنان العا قويعان. بۇلار ونىڭ جۇڭگو ساپارىندا جەتسەم دەگەن نەگىزگى ديپلوماتيالىق ماقساتتارى ەدى.
اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ وكىلى مەتتيۋ ميللەر كەزدەسۋگە قاتىستى رەسمي مالىمدەمەسىندە: «مەملەكەتتىك حاتشى ديالوگ بارىسىندا امەريكا قۇراما شتاتتارى ءارقاشان امەريكالىقتاردىڭ مۇددەلەرى مەن قۇندىلىقتارىن قورعايتىنىن باسا بەلگىلە- ءدى»، – دەپ مالىمدەپتى. ونىڭ ايتۋىنشا، بلينكەن سين گانعا قۇراما شتات ءوز وداقتاستارى مەن سەرىكتەرىنىڭ مۇددەسىن دە باتىل قورعايتىنىن، سوعان قوسا اشىق ءارى ەركىن، حالىقارالىق ەرەجەلەرگە نەگىزدەلگەن الەم تۋرالى كوزقاراسىن دا جەتكىزگەن.
بلينكەن قىتايلىق ارىپتەسىن ءوز ەلىنە شاقىردى. سين گان بۇل ۇسىنىستى قابىل الدى. دەمەك، بەيجىڭ – ۆاشينگتون اراسىندا ديپلوماتيالىق بارىس-كەلىس قايتا جاندانا باستاعانداي.
ۆان يمەن كەزدەسۋ نە بەردى؟
دۇيسەنبىدە بلينكەن بۇرىنعى ارىپتەسى، ءارى قىتايدىڭ سىرتقى ىستەر جونىندەگى جوعارى لاۋازىمدى تۇلعاسى، قكپ وك ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، ورتالىق سىرتقى ىستەر كوميسسياسى كەڭسەسىنىڭ ديرەكتورى ۆان يمەن كەزدەستى. ەكى ديپلومات بۇعان دەيىن دە تالاي مارتە ديدارلاسقان سىرالعىلار. سوندىقتان ەكەۋىنىڭ كەزدەسۋى ءبىرشاما اۋقىمدى تاقىرىپتارعا ويىسقان. كەزدەسۋدىڭ مازمۇنىنا قاتىستى مالىمەت تەك تۇستەن كەيىن شىعا باستادى. سينحۋا اقپارات اگەنتتىگىنىڭ حابارىندا ۆان ي بلينكەنگە جۇڭگو–اقش قايشىلىعىنىڭ تۇپكى سەبەبى اقش-تىڭ قىتايعا قاتىستى قاتە تۇسىنىگى جانە قىتايعا قاتىستى قاتە ساياسات جۇرگىزۋى دەگەن. ول سونداي-اق، اقش تاراپىنان «جۇڭگو ءقاۋپى تەورياسىنان» باس تارتىپ، قىتايدىڭ تەحنولوگيالىق دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋدى، ىشكى ىستەرىنە ورىنسىز ارالاسپاۋدى سۇراعان. بۇعان قوسا، تايۆان ماسەلەسىندە جۇڭگو ىمىراعا كەلە المايدى دەگەن سىڭايدا ۇستانىمدارىن جەتكىزگەن.
ساراپشىلار بلينكەن مەن ۆان ءيدىڭ كەزدەسۋى جۇڭگو باسشىسى سي ءسزينپيننىڭ اقش وكىلدەرىن قابىلداۋىنا جول اشتى دەپ سانايدى. بىلايشا ايتقاندا، بلينكەن ۆان يمەن اسا ماڭىزدى تاقىرىپتاردى تالقىلاپ، پىكىر ايىرماشىلىعىنىڭ قاي دەڭگەيدە ەكەنى انىقتالعاننان كەيىن عانا قكپ باس حاتشىسىمەن بەتپە-بەت جولىعۋعا مۇمكىندىك تۋادى.
ءاۋ باستا بلينكەننىڭ جۇڭگو باسشىسىمەن كەزدە سەتىنى تۋرالى ەشقانداي مالىمەت بەرىلمەگەن بولاتىن. سي ءسزينپيننىڭ بلينكەندى قابىلدايتىنى تۋرالى رەسمي مالىمەت تەك كەزدەسۋدەن ءبىر ساعات بۇرىن عانا شىقتى. ءسويتىپ، 19 ماۋسىمدا تۇستەن كەيىن قحر ءتوراعاسى اقش مەم. حاتشىسىن بۋمەن كونفەرەنس-زالىندا قارسى الدى. كەزدەسۋ ۇستەلىندەگى گۇلدەر، شاي داستارحانى، ادام اتتارى جازىلعان تاقتايشالار سەكىلدى دەتالدارعا قاراعاندا جۇڭگو تاراپى كەزدەسۋگە الدىن الا دايىندالعانى دا بايقالادى. بۇنىڭ ءوزى كوپ تۇيتكىلگە جاۋاپ بەرەتىن مەسسەدج.
ەگەر، جۇڭگو باسشىسى امەريكالىق باس ديپلوماتپەن قول الىسسا، بۇل تاراپتاردىڭ اشىق ديپلوماتيالىق جىلىمىققا قاراي بەت بۇرا باستاعانىن كورسەتەدى. سەبەبى، ەكى ەلدىڭ اراقاتىناسى سۋىماي تۇرىپ، جۇڭگو باسشىسى تيللەرسوندى، پومپەونى جانە مەتتيس سەكىلدى ءتۇرلى لاۋازىمدى تۇلعالارىن قابىلداي بەرەتىن.
ءار ەلدىڭ ءوز ايتارى بار
تەكەتىرەس كەزىندە ەكى ەل ديپلوماتيالىق تۇلعالارىنىڭ كەزدە ءسىپ جاتۋىنىڭ ءوزى جەتكىلىكتى ناتيجە. كەزدەسۋ كەزىندەگى ساياسي جانە اقپاراتتىق قىسىمداردىڭ ىقپالىن ەسكەرگەندە، ءتىپتى بۇل كوپ ىلگەرىلەۋشىلىك دەسەك تە ارتىق ەمەس. ءبىراق كەزدەسۋلەردەن كەيىن قوس تاراپتىڭ رەسمي مالىمدەمەلەرىندە ازداعان ايىرماشىلىقتار بايقالدى. ءار تاراپ وزىنە ماڭىزدى دەگەن ماسەلەلەردى باسىمدىققا شىعاردى. سوندىقتان بلينكەن ساپارىنىڭ ديپلوماتيالىق جەتىستىگى 100 پايىزبەن باعالانباي تۇر.
كوپتەگەن باقىلاۋشىلار بلينكەننىڭ ۆان يمەن، سين گانمەن كەزدەسۋى اقش پەن جۇڭگو پرەزيدەنتتەرىنىڭ كەزدەسۋىنە جول اشادى دەپ تە ۇمىتتەنگەن ەدى. ءبىراق بۇل ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن ءالى دە ءبىراز قادام جاسالۋى قاجەت سياقتى. دەمەك، اقش پەن جۇڭگو اراسىنداعى توڭ ماۋسىم–شىلدە ايلارىندا ءجىبي قويمايدى.