2016 جىلى ءبىر جىگىت العاش رەت ۇلىتاۋعا اتتانىپ، ەكسپەديسياعا قاتىستى. بۇل ساپار ونىڭ ءومىرىن تۇبەگەيلى وزگەرتتى. نەگە؟ قالاي جانە ونىڭ اۋعانستانعا قانداي قاتىسى بار؟ اqshamnews.kz ءتىلشىسى بۇل تۋرالى Sayahat Time YouTube-ارناسىنىڭ اۆتورى، ساياحاتشى-بلوگەر ەرنار المابەكپەن سۇحباتتاستى. كەيىپكەر بيىل ۇلكەن ءىس تىندىردى – ول اۋعانستاندا تۋىپ-وسكەن قانداستىڭ اتامەكەنگە كەلۋىنە سەبەپكەر بولدى.
"اۋعان قازاق" دەرەكتى ءفيلمى
2023 جىلى كۇزدە Facebookء-تى قاراپ وتىرعان ەرنار المابەكتىڭ كوزى ءبىر سۋرەتكە تۇسەدى. سودان كەيىن كەيىپكەرگە بۇل ەلگە ساپار شەگۋ ارمانعا اينالادى. الايدا ول بۇل ەلگە تەك ءبىر جىلدان كەيىن جەتەدى.
"2023 جىلى كۇزدە Facebook الەۋمەتتىك جەلىسىندە "اۋعانستان قازاقتارىنىڭ توقىعان كىلەمى" دەگەن سۋرەتتى كورىپ قالدىم. بۇعان دەيىن ول ەلدە قازاقتار بارىن ەستىسەم دە، اسا ءمان بەرمەيتىنمىن. ال سول كۇنى "نەگە اۋعان قازاقتارى جايلى دەرەكتى فيلم تۇسىرمەسكە؟" دەگەن وي كەلدى. سۋرەتتىڭ اۆتورىنا حابارلاسىپ، اۋعانستانداعى قازاقتار جايلى اقپارات بەرۋىن ءوتىندىم. ول كىسى قۋانا كەلىستى. ماعان ءبىراز ادامنىڭ ءنومىرىن بەردى. ولارمەن بايلانىسىپ، اۋعانستانعا بارامىن دەپ شەشتىم. ءبىراق ول جوسپارىم سوزىلىپ، اۋعان جەرىنە تەك 2024 جىلعى تامىزدا جەتە الدىم"، - دەدى ول.
كەيىپكەر قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشىلىگىنە دە ءبىر حابارلاسىپ قويۋدى ءجون كورگەن. ول كابۋلعا، باميانعا، مازاري-شاريفكە بارىپ، دەرەك جيناپ، 10 كۇن ىشىندە ءبىر ەمەس، بىرنەشە ۆيدەو ءتۇسىرىپ قايتادى.
ەلگە ورالعان سوڭ ارنادا ءۇش ۆيدەو شىعادى. سونىڭ ءبىرى – "اۋعان قازاق" دەرەكتى ءفيلمى. ارنادا جاريالانعان سوڭ، كۇتپەگەن جەردەن ۇلكەن ىسكە تۇرتكى بولادى. ءفيلمدى كورگەن ساعادات قابيكەنوۆ ەسىمدى كاسىپكەر "وسى جاستاردى ەلگە كوشىرەمىن" دەپ شەشەدى.
"بۇل فيلم جاقسى قارالىم جينادى. ارادا تاعى بىرنەشە اي وتكەندە ەلشىلىك وكىلدەرى حابارلاسىپ، جاقسى جاڭالىق جەتكىزدى. مەنىڭ ءفيلمىمدى كورگەننەن كەيىن ساعادات كابيكەنوۆ ەسىمدى اعامىز اۋعانستانداعى قازاق جاستارىن ەلگە كوشىرۋگە نيەتتەنگەن. ونىڭ ەگىن كاسىبى بار. ول ەلگە ورالعان جاستارعا جۇمىس بەرۋگە دايىن ەكەنىن ايتقان"، - دەدى ول.
سابىردىڭ جولى: سوعىستان – ساعىنىشقا
جوسپار بويىنشا العاشىندا 5-6 جىگىت ەلگە كەلۋى كەرەك ەدى. ولار ەلگە ورنىققان سوڭ، وتباسىن كوشىرىپ الۋعا ارەكەتتەنەدى دەگەن وي بولعان. ءبىراق فيلمدە "قازاقستانعا بارعىمىز كەلەدى" دەگەن جاستار، ناقتى ۇسىنىس كەلگەندە باس تارتتى. ءبىرى باسقا جاققا جۇمىسقا كەتىپ قالعان، ءبىرى تۋعان-تۋىسسىز كوشپەيمىن دەگەن. تەك سابىر ەسىمدى جىگىت كەلىسىمىن بەردى.
سابىر – سوعىس ءورتى شارپىعان ولكەدە تۋعان، ۇشاققا دا، شەكارادان اسۋعا دا العاش رەت تاۋەكەل ەتكەن قانداس. ونىڭ قۇجاتتارىن جيناۋعا 6 اي ۋاقىت كەتكەن. ال قازاقستانعا جەتكىزۋ – مۇلدە باسقا دەڭگەي. مۇنداي جاۋاپتى ءىستى كىم موينىنا الادى؟ بۇل تۋرالى ەرنار المابەك تارقاتىپ ايتتى.
ەلشىلىك بۇل ويدى بىردەن قولداعان. كەيىپكەرلەردىڭ ءتىزىمىن دايىنداپ، ارقايسىمەن سۇحباتتاسىپ، قۇجاتتارىن جاساتىپ، ەلگە قايتقاندا قالاي ارەكەت ەتۋ كەرەك، قانداي قيىندىقتار بولاتىنىن تۇسىندىرگەن.
"سابىردىڭ قۇجاتتارىن ساعادات اعا مەن ەلشىلىك بىرلەسە جاسادى. مەن ول پروسەسكە ارالاسپادىم. قۇجاتتار دايىن بولعاننان كەيىن سابىردى اۋعانستاننان قازاقستانعا الىپ كەلەتىن ادام كەرەك بولدى. ويتكەنى ول ومىرىندە ۇشاققا وتىرىپ، شەتەلگە شىعىپ كورمەگەن. مەن كوش جايلى فيلم تۇسىرەمىن ءارى جانىندا سەرىك بولامىن دەپ، بۇل ءىستى ءوز موينىما الدىم"، - دەيدى ول.
وسىلايشا بلوگەر مامىردا اۋعانستانعا قايتا باردى.
"ادامدى كوشىرۋ – شابادان تاسۋ ەمەس"
سىرت كوزگە بۇل وڭاي نارسە بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق شىن مانىندە، شەكارادان ادام وتكىزۋ، ونى بەيىمدەۋ – جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەتىن ءىس. اۋعانستاندا قازاقپىن دەپ جالعان قۇجات جاساپ الاتىن ادام كوپ. سوندىقتان سابىردىڭ ءتۇپ-تامىرى ۇزاق تەكسەرىلدى.
"ال ول ادام 50 جىل سوعىس كورگەن جەردەن شىقسا، ماسەلە ءتىپتى كوبەيە تۇسەدى. سابىردى قازاقستانعا قايتارۋدىڭ دايىندىعى التى ايعا سوزىلعانى دا سول. بىرىنشىدەن، قۇجات جيناۋ، شاقىرتۋ جىبەرۋ وڭاي ەمەس. ەكىنشىدەن، اۋعانستاندا ءوزىن قازاقپىن دەپ جالعان كۋالىك جاساتىپ العان وزگە ۇلت وكىلى كوپ. سوندىقتان كوشەمىن دەگەن ءار ادام تەكسەرىستەن وتەدى. ۇشىنشىدەن، اۋعان قازاقتارىنىڭ بۇگىنگى تۇرمىسى بىزدەن بولەك. كيىمىنەن باستاپ، ءومىر سالتىنا دەيىن باسقا. قازاقستانعا بەيىمدەلۋى وڭاي ەمەس. سوندىقتان سابىر قايدا ورنالاساتىنىن، نە جۇمىس ىستەيتىنىن ەلگە كەلمەي تۇرىپ شەشىپ الۋ ماڭىزدى بولدى. مۇنىڭ ءبارىن قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشىلىگى اتقاردى"، - دەدى ەرنار المابەك.
ءقازىر سابىر قايدا؟
سابىر ءقازىر استانادان 160 شاقىرىم جەردەگى التىندى اۋىلىندا تۇرىپ جاتىر. ول ساعادات قابيكەنوۆتىڭ شارۋاشىلىعىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. ازىرگە ءارتۇرلى جۇمىس ىستەپ كورمەك – تراكتور ايداي ما، اسپاز بولا ما – ءبارى ءوز تاڭداۋىنا بايلانىستى.
"ارىپتەستەرىن دە كوردىم. ءبارى قۇشاق جايا قارسى الدى. كەلەدى دەگەندى ەستىگەن كۇننەن دايىندالىپ، كۇتىپ ءجۇر ەكەن. سول ورتاعا تەزىرەك ءسىڭىسىپ كەتسە، قۋانامىز. ايتپاقشى، كيريلل ءالىپبيىن ۇيرەتەتىن ءمۇعالىم جالداپ، وقىتۋ دا جوسپاردا بار"، - دەدى ەرنار المابەك.
دەرەكتى ءفيلمنىڭ كۇشى
ساياحاتپەن باستالعان ءومىر جولى ۇلت ءۇشىن پايدالى ىسكە ۇلاستى.
"بۇل وقيعاعا تاپ بولعانىما جانە ءبىر فيلم ارقىلى ءبىر وتباسىن اتامەكەنىنە قايتارۋ مۇمكىندىگى تۋعانىنا قاتتى قۋاندىم. ءبىر شەتىنەن، مەنىڭ دە ەلگە تيگىزگەن پايدام بولدى عوي دەپ تولقىدىم. ىشتە ماقتانىش سەزىمى دە جوق ەمەس. ارەكەت ەتسە، ادامنىڭ مۇمكىندىگى كوپ ەكەنىن دە ءتۇسىندىم"، - دەدى ول.
ەرنار المابەكتىڭ ايتۋىنشا، ءالى دە ۇلكەن ۋايىم بار.
"اسىرەسە، سابىردى اۋىلدا قالدىرىپ، ءوزىم الماتىعا كەتكەلى ۋايىم كۇشەيە ءتۇستى. ارينە، حابارلاسىپ تۇرامىز عوي. دەسە دە، ۋايىمداپ، قورقادى ەكەنسىڭ. ايتەۋىر، سابىر ءبىرىنشى كەزەكتە ءوزىنىڭ، اتا-اناسىنىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، ەلگە ءسىڭىسىپ، تەز ۇيرەنىپ، اياققا تۇرىپ كەتسە دەيمىن. ارى-بەرى جۇرسە، ادامدارمەن ارالاسىپ، تەزىرەك جەرگىلىكتى قازاق بولسا، مەنىڭ ۋايىمىم سول كەزدە عانا باسىلاتىن شىعار"، - دەپ تۇيىندەدى ول.
سابىر قازاقستانعا ازىرگە جالعىز ورالدى. ول اياققا تۇرعان سوڭ وتباسىن كوشىرىپ اكەلەتىنىن ايتتى. ال اۋعانستانداعى وتباسى جەتىستىككە جەتۋىن كۇتىپ، تاقىمىن قىسىپ وتىر.
