– قۇرمەتتى بەرىك ءۋالي ۇلى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ كەيىنگى شەشىمدەرى مەن ۇندەۋلەرى بويىنشا بلوگوسفەرادا ءارتۇرلى سيپاتتاعى تۇسىندىرمەلەر جاريالانىپ جاتىر. بۇگىن وسى ماسەلەگە قاتىستى مالىمدەمە جاسادىڭىز. تارقاتىپ ايتىپ بەرسەڭىز.
– ءيا، پرەزيدەنتتىڭ شەشىمدەرى مەن ۇندەۋلەرى بويىنشا بلوگوسفەرادا ءارتۇرلى سيپاتتاعى تۇسىندىرمەلەر كوبەيىپ كەتتى. وسىعان بايلانىستى بۇگىن ارنايى مالىمدەمە جاساۋ قاجەت دەپ سانادىم. سەبەبى قاسىم-جومارت توقايەۆ – مەملەكەتىمىزدەگى ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا جانە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسى دەربەس شەشىم قابىلدايدى. كونستيتۋسيالىق قۇرىلىمعا نۇقسان كەلتىرۋدى كوزدەگەن سودىرلاردىڭ قازاقستانعا شابۋىل جاساعان قايعىلى كۇندەرى دە سولاي بولعان. قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى وتانداستارىمىزعا ارناعان ءوزىنىڭ ۇندەۋلەرىن كەڭەسشىلەردىڭ كومەگىنسىز ادەتتەگىدەي ءوزى جازدى. وسى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ، تاعى دا ايتقىم كەلەدى: مەملەكەت باسشىسىنىڭ جۇمىسى تۋرالى اقپاراتتى تاراتىپ، تۇسىندىرۋگە پرەزيدەنتتىڭ باسپا ءسوز حاتشىسىنان باسقا ەشكىمنىڭ حاقىسى جوق. ياعني، مەن عانا اقپارات تاراتامىن.
– بىرنەشە كۇن بويى ەلىمىزدە بولعان توتەنشە وقيعالار مەن تەررورلىق ارەكەتتەر جاعدايىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ءاربىر شەشىمىن حالىق، ءتىپتى شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارى ءجىتى باقىلاپ وتىر. مۇنداي قيىن كەزدە جوعارعى باس قولباسشىعا دا وڭاي ەمەسى انىق. پرەزيدەنتتىڭ جۇمىسىن باسپا ءسوز قىزمەتى تاراتىپ جاتقان اقپاراتتاردان وقىپ، ءبىلىپ وتىرمىز. اقوردادان كۇنى-تۇنى اقپارات ءتۇسىپ جاتىر. وسى كۇندەرى باسپا ءسوز قىزمەتىن نەگىزگى نيۋسمەيكەر بولعانىن جاسىرا المايمىز. مەملەكەت باسشىسى قانداي جاعدايدا جۇمىس ىستەپ جاتىر؟
– پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ ماڭعىستاۋدا باستالىپ، 4 قاڭتاردا اۋقىمى كەڭەيىپ، سوڭى تەررورلىق شابۋىلعا ۇلاسقان ساتتەن باستاپ اقوردادا جۇمىس ىستەۋدە. مەملەكەت باسشىسى كۇنى-تۇنى نون-ستوپ رەجيمىندە جۇمىس ىستەپ، ەلدەگى جاعدايدى تولىق باقىلاۋىندا ۇستاپ وتىر. وزدەرىڭىز دە كورىپ وتىرسىزدار، جاعداي شيەلەنىسكەن تۇستا ەلدى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن دەر كەزىندە باتىل شەشىمدەر قابىلداپ، حالىققا ەفير ارقىلى ۇندەۋلەرىن جولداۋدا.
– ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعان 4 قاڭتار كۇنى كەشكە قاراي جاعداي كۇردەلەنىپ، ەلدى ۇرەي بيلەدى. ءدال سول ساتتە اقوردادا قانداي وقيعالار بولدى؟
– تۇنگى ساعات 11-لەردە پرەزيدەنت ەلدە قالىپتاسقان جاعدايدى حالىققا بايانداپ، ۇندەۋ ارنايتىنى بەلگىلى بولدى. جۇمىسقا 10 مينۋتتا شۇعىل جەتتىم. شىنىن ايتۋ كەرەك، مەملەكەت باسشىسى سول جەردە كومپيۋتەردە ءماتىن تەرىپ وتىرعان حاتشىسىنا سويلەيتىن ءسوزىن اۋىزشا ايتىپ تۇردى. باسپا ءسوز قىزمەتى كامەرالاردى قويىپ، دىبىسىن رەتتەپ جىلدام ۇيىمداستىرىپ، قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ مالىمدەمەسىن تاسپاعا تۇسىردىك. پرەزيدەنتتىڭ حالىققا ارناعان ءسوزىن بىردەن رەسپۋبليكالىق تەلەارنالارعا جولدادىق.
ءوزىنىڭ ءبىرىنشى ۇندەۋىندە مەملەكەت باسشىسى: «ازاماتتىق جانە اسكەري ماقساتتاعى قىزمەتتىك عيماراتتارعا شابۋىل جاساۋعا ۇندەيتىن ۇراندار مۇلدەم زاڭعا قايشى كەلەدى. بۇل – ورەسكەل قىلمىستىق ارەكەت. بيلىك قۇلامايدى!» - دەپ ناقتى شەگەلەپ ايتتى.
سول ساتتەن بەرى پرەزيدەنتتەن باستاپ ءبارىمىز ءالى جۇمىستا ءجۇرمىز. 5 كۇن بولدى. اقوردادا تۇنەپ، جۇمىس ىستەپ، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، سول جەردە اقپارات تاراتىپ جاتىرمىز. باسشىلىق رەزيدەنسيادا ەلدەگى جاعدايدى باقىلاپ، كۇنى-تۇنى شۇعىل شەشىمدەر قابىلداۋدا. مەملەكەت باسشىسى وسىنداي سىن ساعاتتا حالىقپەن بىرگە بولامىن دەدى. سوزىندە تۇردى.
– جاڭا 2022 جىلدىڭ العاشقى كۇندەرى تاريحىمىزداعى قيىن كۇندەر بوپ ەستە قالاتىنى انىق. پرەزيدەنتتىڭ قيىن شاقتا جىلدام ءارى باتىل تۇردە شەشىم قابىلداعانىن حالىق جاقسى قابىلداپ، قولداۋ ءبىلدىرىپ جاتىر. وسى كۇندەرى بولعان مەملەكەت باسشىسى جۇمىسىنىڭ حرونولوگياسىن تولىعىراق ايتىپ بەرسەڭىز.
– ءيا، دۇرىس ايتاسىز. بۇل كۇندەر – شىنىمەن دە ەستەن كەتپەيتىن تاريحي ساتتەر. ايتىپ وتكەنىمدەي، قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى بىردەن جاعدايدى تولىق باقىلاۋىنا الدى. 5 قاڭتار كۇنى شامامەن تۇنگى ساعات 2-دە ماڭعىستاۋ وبلىسى مەن الماتى قالاسىنا توتەنشە جاعداي ەنگىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. ساعات 5:30-دا مەنى پرەزيدەنت كابينەتىنە شاقىردى دا، ساعات 7:00-دە شۇعىل جيىن وتەتىنىن، ءوزى پرەمەر-مينيستر اسقار ءماميننىڭ وتستاۆكاسىن قابىلداعانىن ايتتى. مەملەكەت باسشىسى ماعان جيىن باستالعان ساتتە اقوردانىڭ رەسمي سايتىنا ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاسى تۋرالى بىردەن اقپارات شىعارۋىم كەرەكتىگىن تاپسىردى. ودان كەيىن 15 مينۋتتان كەيىن مەملەكەتتىك حاتشى ەرلان ءقاريندى تاعايىنداۋ، تاعى 15 مينۋتتان كەيىن ۇقك ءبىرىنشى ورىنباسارى مۇرات نۇرتىلەۋدى تاعايىنداۋ تۋرالى جارلىقتار ۋاقىتىلى جاريالانۋى كەرەك دەگەن تاپسىرما بەردى. سوسىن ماعان «ساعات ءقازىر 6 بولدى. ءبىر ساعاتىڭ بار، پرەسس-رەليزدەرىڭزدى ازىرلەي بەر»، - دەدى. سول تاپسىرماعا سايكەس، ءبىز سايتىمىز ارقىلى اقپاراتتاردى ۋاقىتىلى حالىققا تاراتتىق.
پرەزيدەنت ەلدەگى جاعداي ۋشىعىپ بارا جاتقاننان كەيىن سول كۇنى ءتۇس كەزىندە نۇر-سۇلتان قالاسى مەن الماتى وبلىسىنا توتەنشە جاعداي ەنگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.
سول 5 قاڭتار كۇنى ءتۇس اۋا قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى بولعانى بەلگىلى بولدى. ەفير ارقىلى حالىق الدىنا شىعىپ، ەكىنشى ۇندەۋىن جاريالايتىنىن ايتتى. سول ۇندەۋىندە پرەزيدەنت: «بۇزاقى توپتاردىڭ ارەكەتتەرى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن كورىپ وتىرمىز. بۇل قارجىلاندىرىلعان بۇلىكشىلەردىڭ جان-جاقتى ويلاستىرىلعان جوسپارى ەكەنىن دالەلدەيدى. بۇل – قاسكويلەردىڭ قيتۇرقى ارەكەتى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسى جانە بۇگىننەن باستاپ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە بارىنشا قاتاڭ ارەكەت ەتەمىن. بۇل – ءومىرىن قورعاپ قالۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن كوپتەگەن ازاماتىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماسەلە. بۇل – مەملەكەتىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە تىكەلەي قاتىستى. حالىق مەنى قولدايتىنىنا سەنىمدىمىن. قانداي جاعداي بولسا دا، مەن ەلوردادا بولامىن. حالىقپەن بىرگە بولۋ – مەنىڭ كونستيتۋسيالىق مىندەتىم»، - دەپ قاداپ ايتتى.
بۇل ۇندەۋ 5 قاڭتار كۇنى كەشكى 6 جارىمدا شىقتى.
وسى مالىمدەمەدەن كەيىن قازاقستان پرەزيدەنتى رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماعىنا توتەنشە جاعداي ەنگىزۋ تۋرالى جارلىقتارعا قول قويدى. كەشكە قاراي ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى.
ال تۇنگى 11 جارىمدا قاسىم-جومارت توقايەۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە العاشقى وتىرىسىن وتكىزدى. جيىندا پرەزيدەنت: «بۇل – ءقاۋىپ قانا ەمەc، بۇل – مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرۋ، ازاماتتارىمىزعا شابۋىل جاساۋ. ولار مەنەن مەملەكەت باسشىسى رەتىندە تەز ارادا وزدەرىن قورعاۋدى سۇرايدى. ازاماتتارىمىزدىڭ يگىلىگىن، قاۋىپسىزدىگى مەن تىنىشتىعىن ويلاۋ – مەنىڭ كونستيتۋسيالىق مىندەتىم. سوندىقتان ۇقشۇ-داعى ارىپتەستەرىمە بىلدىرىلگەن ءوتىنىش – ۋاقىتىلى ءارى تولىعىمەن دۇرىس قابىلدانعان شەشىم»، - دەپ مالىمدەدى.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنان كەيىن 1 ساعاتتان سوڭ پرەزيدەنت ءبىرقاتار اسا ماڭىزدى كادرلىق وزگەرىستەر جاسادى. اتاپ ايتقاندا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى بولعان كارىم ءماسىموۆتىڭ ورنىنا ەرمەك ساعىمبايەۆتى جانە مەملەكەتتىك كۇزەت قىزمەتىنىڭ باسشىسى ەتىپ ساكەن يسابەكوۆتى تاعايىندادى. 6 قاڭتار كۇنى ۇكىمەتكە 10 ناقتى ءارى شۇعىل تاپسىرما بەردى. سول جەردە ءبارى قامتىلعان.
ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار جونىندەگى اگەنتتىك پەن مەملەكەتتىك كۇزەت قىزمەتىنە جاڭا كادرلار تاعايىنداۋ جونىندە شەشىم قابىلدادى. سول كۇنى تۇستەن كەيىن تۇركيانىڭ پرەزيدەنتىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى.
7 قاڭتار كۇنى تاڭعى ساعات 7:00-دە قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى لاڭكەستىككە قارسى شتابتىڭ وتىرىسىن وتكىزدى. سول كۇنى تۇسكى ساعات 2 جارىمدا قازاقستان حالقىنا كەزەكتى ۇندەۋىن جاسادى. سول ۇندەۋىندە پرەزيدەنت: «تەرروريستەر مەملەكەتتىك جانە جەكە ازاماتتاردىڭ دۇنيە-مۇلكىنە ءالى دە زالالىن كەلتىرىپ، ازاماتتارعا قارسى قارۋ قولدانۋدا.
قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن ارمياعا ەسكەرتۋسىز وق اتۋعا بۇيرىق بەردىم. كۇشتىك قۇرىلىمدار بۇل مىندەتتى مورالدىق جانە تەحنيكالىق تۇرعىدان ورىنداۋعا دايىن»، - دەدى. حالىق وسىنداي باتىل مالىمدەمە كۇتىپ وتىرسا كەرەك، بىردەن قولداپ كەتتى. كوپشىلىك كۇتكەن شەشۋشى مالىمدەمە بولدى دەپ ويلايمىن.
8 قاڭتارعا قاراعان ءتۇنى مەملەكەت باسشىسى ءوزىنىڭ تۆيتتەردەگى پاراقشاسىنا ەلدەگى احۋالدى الەمدىك قاۋىمداستىققا جان-جاقتى تۇسىندىرەتىن اعىلشىن تىلىندەگى بىرنەشە تۆيت جاريا ەتتى. ال تاڭەرتەڭ ساعات 8 جارىمدا لاڭكەستىككە قارسى شتابتىڭ كەزەكتى وتىرىسىن وتكىزدى. كۇندىز توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى يۋريي ءيليندى قابىلدادى. تۇسكى ءۇزىلىس كەزىندە قاسىم-جومارت توقايەۆ رەسەي جانە بەلارۋس ەلدەرىنىڭ پرەزيدەنتتەرىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى. سول كۇنى «تەرروريستىك اكتىلەردىڭ سالدارىنان ادامداردىڭ قازا بولۋىنا بايلانىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2022 جىلعى 10 قاڭتاردا جالپىۇلتتىق ازا تۇتۋ جاريالانسىن»، - دەگەن وكىمگە قول قويدى. كەشكە قاراي ءبىرقاتار كادرلىق تاعايىنداۋلار جاسالدى.
كەلەسى كۇنى تاڭعى 8-دە مەملەكەت باسشىسى لاڭكەستىككە قارسى شتابتىڭ كەزەكتى وتىرىسىن وتكىزدى. وسى وتىرىستا تارتىپسىزدىكتەردىڭ سالدارىنان كەلگەن شىعىنداردى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرۋدى تاپسىردى.
بۇلاردىڭ اراسىندا كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىن قابىلداپ، ولاردىڭ اقپاراتىن، ەسەبىن تىڭداپ ءجۇر.
ءقازىر ەسەپتەپ قاراساق، مەملەكەت باسشىسى 4 قاڭتاردان بەرى 100-ساعاتتان استام دەمالىسسىز، ءۇزىلىسسىز جۇمىس ىستەپ جاتىر ەكەن. وزدەرىڭىز بايقاپ وتىرعانداي، سوڭعى اپتاداعى پرەزيدەنتتىڭ جۇمىس حرونولوگياسىن قاراساڭىز، بەرىلگەن تاپسىرمالار مەن قابىلدانعان شەشىمدەرى، وتكىزگەن جينالىستارى كۇندىزگى جۇمىس ۋاقىتىنا بايلانباي، كۇندە دە، تۇندە دە ۇزدىكسىز بولىپ جاتىر.
– وسىنداي قارقىنمەن ەڭبەك ەتىپ جاتقان پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ شىن مانىندە كۇنى-تۇنى ەلدەگى جاعدايدى ءوزى باقىلاپ وتىر. الدا بۇدان كوپ قىرۋار شارۋا كۇتىپ تۇر. مەملەكەت باسشىسى قاشان دەمالادى؟
– ەلدەگى احۋالدى كورىپ وتىرسىزدار. ەڭ اۋىر كەزەڭى ارتتا قالعان سياقتى. كونستيتۋسيالىق زاڭدىلىقتار بارلىق ايماقتا قالپىنا كەلىپ جاتقانىن مەملەكەت باسشىسى مالىمدەدى. ارينە، بۇل جاعداي پرەزيدەنتتىڭ ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىن كىرپىك قاقپاي قورعاعانىنىڭ ناتيجەسىندە وڭالىپ كەلەدى. ءوزىنىڭ ۇندەۋىندە وسى كەزدە قولداۋ بىلدىرگەن بارشا قازاقستاندىققا شىنايى العىسىن بىلدىرگەن بولاتىن. مەنىڭ بىلۋىمشە، وسى كۇردەلى كۇندەرى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى تاۋلىگىنە 1 نەمەسە 2 ساعات قانا كوز شىرىمىن الىپ قانا ەڭبەكتەنىپ ءجۇر. ءتىپتى بىر-ەكى كۇن بۇرىن تاڭعى جينالىستىڭ الدىندا: «بۇگىن 2 ساعات دەمالدىم، بۇنىڭ ءوزى جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى»، – دەگەنى بار.
– ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمى تۋرالى سۇراعىم كەلەدى. بىتىمگەرلىك كۇشتەردىڭ ميسسياسى قانداي بولماق؟
– ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىنىڭ بىتىمگەرلىك كۇشتەرىنىڭ نەگىزگى ميسسياسى – ستراتەگيالىق نىسانداردى كۇزەتۋ. ستراتەگيالىق نىسانداردى ودكب اسكەريلەرى قورعاعاندىقتان، ءبىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرىمىزگە تەرروريستەر كوپ شوعىرلانعان الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىندا ەركىن قيمىلداپ، ولاردىڭ كوزىن جويۋعا مۇمكىندىك بەردى. جاعداي تۇراقتالعان سوڭ ميسسياسى اياقتالادى. بىردەن ءوز ەلدەرىنە قايتادى. وسى ءساتتى پايدالانىپ ايتا كەتەيىن، كەشە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ۇسىنىسىمەن ودكب-نىڭ كەزەكتەن تىس سەسياسى ونلاين فورماتتا ءوتتى. سول جيىندا پرەزيدەنت ەلىمىزدەگى احۋال بويىنشا ارىپتەستەرىنە تولىققاندى مالىمەت بەردى. اقوردانىڭ رەسمي سايتىنان اقپارات كۇتىڭىزدەر. پرەزيدەنت ايتپاقشى، جالعان اقپاراتتارعا سەنبەي، تەك قانا رەسمي مالىمەت كوزدەرىنە سەنىڭىزدەر دەگىم كەلەدى.
"اقشام-اقپارات".