ءار قازاق - باتىر
حالقىمىز «باتىرلىق - بىلەكتە ەمەس، جۇرەكتە» دەپتى. قازاق دالاسى باتىرعا دا، اقىنعا دا، داناعا دا كەندە ەمەس. دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا ءبىزدىڭ توپىراقتان تالاي ءدۇلدىل اتتاعان. ارىسى ازيا تۇبەگى، ەندىگى شەتى ەۋروپاعا تابان تىرەدى. اراب تۇبەگى مەن مىسىردى بيلەگەن سۇلتان بەيبارىستىڭ ءجونى ءبىر بولەك. جەر جۇزىندە نايزاعايداي ويناپ وتكەن اقساق تەمىردىڭ داڭقىنا ءسوز جەتپەيدى. جارتى الەمدى جاۋلاعان، اتىنان ات ۇركەتىن شىڭعىسحاننىڭ اتاعى مەن ايبىنى كۇللى دۇنيەنىڭ ازىندا الىگە دەيىن ايتىلادى. كەشەگى 1941-1942 جىلعى قان مايداندا كەۋدەسىن وققا توسقان قاھارماندار از بولمادى. باۋىرجان اتامىز تەكتى ەلدىڭ جالعاسى ەكەنىن دالەلدەدى. راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ رەيحستاگقا تۋ تىككەن ەرلىگى اڭىزعا بەرگىسىز بولىپ ساقتالدى. سول سوعىستا كىشى باۋىرجان مومىش ۇلى اتانعان، گۆارديا مايورى، 20 جاسىندا كومبات باسقارعان راتاي سۇلتانبەكوۆتىڭ قايسارلىعى، ايبىندىلىعى ءبىر توبە. وسىعان بايلانىستى باتىردىڭ ءومىر تاريحىن كەڭىرەك بىلمەك ماقساتتا جاس ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ جولىندا تۋىسى كەنىشبەك اقساقالدى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.
– كەنىشبەك پارىمبەك ۇلى، راتاي قانداي ادام بولعان. ءالقيسسانى وسىدان باستاساق؟
– ەە، قاراعىم. سۇراقتى توتەسىنەن قويدىڭ. ورىندى-اق. اكەمىزدەن ەستۋىمىز بويىنشا، وتە وجەت قايراتتى كىسى بولىپتى. جاستايىنان تارشىلىق، اشارشىلىقتى كوپ كورىپتى. ءوزى بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن. قيىن كەزدە دۇنيە ەسىگىن اشتى. ۇلكەندەردەن ەستۋىمىز بويىنشا، الگىندە ايتقانىمداي، جانارى جانىپ تۇرعان جان ەكەن. دىنمۇحامەد قونايەۆ اتامىز ايتقانداي، «رۋحتى ادام» ەكەن. العىر ءبىلىمدى. ەكى تىلگە دە جۇيرىك. اينالاسىنا شۋاعىن شاشىپ ءجۇرىپتى. ەندى بىلاي قاراساڭىز، ەشقانداي دەمەۋشىسى جوق، قاراپايىم اۋىل بالاسى اسكەري وقۋدى وقىپ، سونداي بيىك دارەجەگە جەتىپتى. بۇل اناۋ-مىناۋ ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى.
– قاھارمان ۇعىمىن قالاي تۇسىنەسىز؟
– بۇل وتە فيلوسوفيالىق ساۋال. ءبىزدىڭ ۇعىمدا ەلىنە، حالقىنا پايداسى تيگەن، ادال ازاماتتى قاھارمان دەپ سانايمىز. بۇل دۇنيەگە كەلگەننەن سوڭ، قۇر جۇرمەي ءبىر ادامنىڭ كادەسىنە جاراسا، وزعانى. ال اعامىز راتاي سونداي ادام. ول قانشاما جاننىڭ ءومىرىن ساقتادى. ەرلىك كورسەتتى. ەلىن شەكسىز ءسۇيدى. بۇل تۋراسىندا جازۋشى ءابۋ سارسەنبايەۆ اقساقال جازىپ قالدىرعان. ول كىسىنىڭ ۇيىندە ءۇش رەت قوناقتا بولدىم. سول كەزدە وسى اڭگىمەلەردى ەرەكشە ىقىلاسپەن ايتاتىن. مىنە، وسىنىڭ ءبارى - ءبىر تاريح، مىڭ دەرەكتىڭ ءبىر پاراسى.
– ءسىز اتقارىلىپ جاتقان شارۋانى اعا الدىنداعى پارىز دەپ بىلەسىز بە؟
– پارىز با الدە بورىش پا، ارىسىن ويلانباعان ەكەنمىن. دەسە دە، ءبىر نارسە انىق. ول – ەرلىك. اعامىز نەبارى 24 جىل عۇمىر كەشتى. سوعىس بىتكەن سوڭ، اسكەري سالانى جالعاستىرماق بولىپتى. ءوزى ازداپ انگە اۋەستەنىپتى. بىلايشا ايتقاندا، ونەردەن قۇر الاقان ەمەس. مەنى كەيدە اعامىزدىڭ ارۋاعى قىسادى. بۇل دەگەنىمىز، تەك جاقسى جاعىنان. بالكىم، ىستەپ جاتقان شارۋالارىمىزعا رازى دا بولىپ جاتقان شىعار دەپ تەبىرەنىپ قويامىن.
– ءقازىر ناسيحاتتاۋ جولىندا نەندەي شارۋالار اتقارۋداسىز؟
– بۇل جولدا ءبىرشاما جۇمىستار جۇرۋدە. اۋىلدا اس بەردىك. قاراتاۋدا كوشە بار. باسپا ءسوز بەتىندە جازىلىپ جاتىر. وتكەندە مەكتەپ وقۋشىلارىمەن كەزدەسۋ ءوتتى. ول جەردە دە پاتريوتتىق كەشتىڭ كۋاسى بولدىق. قىسقاشا ايتقاندا، ءبىرقاتار تىرلىكتەر جاسالۋدا. ەندىگى ماقسات - وسى جولدان تايماۋ. وسكەلەڭ ۇرپاق ءبىلۋى كەرەك. قانشاما باتىرلارىمىز بار. بىزدەر بولاشاقتى وزدەرىڭە تابىستاپ بارا جاتقاندايمىز. بۇرىنعىلار «كەلەشەككە قادام باسامىن دەسەڭ، ارتىڭا بۇرىلىپ قارا» دەپتى. ءسوز سوڭىندا ايتارىم، ەرلىك ەشقاشان وشپەيدى!
– سۇحباتىڭىزعا ۇلكەن راقمەت!