الاياقتاردىڭ ءسىزدى الداپ، كونفيدەنسيالدى دەرەكتەرىڭىزدى يەمدەنۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن كيبەرگيگيەنانى ساقتاۋ قاجەت
بىرنەشە سۇراققا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، 100 مىڭ تەڭگە الىڭىز. الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەردە قازاقستاننىڭ ەكى تانىمال بانكىنىڭ اتىنان ۇتىس ويىنى بار پىكىرتەرىمگە سىلتەمەلەر «كەزىپ ءجۇر». اقشالاي سىياقى العان جانە پىكىرتەرىمدەردىڭ استىندا كورسەتىلگەن پايدالانۋشىلاردىڭ ريزا بولعان پىكىرلەرى قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرىپ، وعان قاتىسۋعا ىنتالاندىرادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz
الايدا، پىكىرتەرىمنەن وتكەن ادامنىڭ الاياقتاردىڭ قۇربانى بولۋ ءقاۋپى بار. Fingramota.kz قۇيتىرقى جاعدايدىڭ نەدە ەكەنى تۋرالى ايتىپ بەرەدى.
الاياقتىق پىكىرتەرىمدەر قانداي بولادى؟
ادەتتە الاياقتار مۇنداي فيشينگتىك بەتتەردىڭ ديزاينى مەن مازمۇنىنا ەرەكشە ءمان بەرمەيدى. ولار اسىعىس جاسالعان سياقتى، اقپاراتى قايتالانادى، تەك ۇيىمنىڭ اتاۋى عانا ەرەكشەلەنەدى، ءبىزدىڭ مىسالدا – اقشا پىكىرتەرىمدەرى جۇرگىزىلەتىن بانك، سونىمەن قاتار ولاردىڭ برەندىنىڭ ءتۇسى مەن لوگوتيپى قولدانىلادى.
مۇقيات پايدالانۋشىلار ساۋالنامالاردىڭ بانكتەردىڭ رەسمي ينتەرنەت-رەسۋرستارىندا وتكىزىلمەيتىنىن، دومەننىڭ تۇسىنىكسىز ساندار مەن ارىپتەردەن تۇراتىنىن بايقايدى.
سونداي-اق، بىردەن كوزگە تۇسەتىن نارسە – بۇل بانكتەردىڭ قۇرىلعان كۇنىنە ارنالعان مەرەيتوي كۇندەرى-مىس، ونىڭ قۇرمەتىنە ۇتىس ويىندارى وتكىزىلەدى، بۇل دا جالعان اقپارات.
پايدالانۋشىلاردىڭ، كوپ جاعدايدا شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ ريزا بولعان پىكىرلەرى ساتتىلىك قۇسىن قولىنا قوندىرعىسى كەلەتىندەردى ويلاندىرۋى كەرەك. الايدا، مۇنداي جالعان پىكىرتەرىمدەر بولسا، دالىرەك ايتساق، ەگەر ۇسىنىس بولسا، وندا سۇرانىس تا بار دەگەن ءسوز.
ەگەر ءسىز بارلىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرسەڭىز نە بولادى؟
الاياقتىق سايتتاردا ۇسىنىلاتىن سۇراقتار ادەتتە وڭاي. بۇل الداعىسى كەلەتىن پايدالانۋشىلاردى تارتۋ ءۇشىن جاسالادى.
ەكراندا اقشا قوبديشالارى پايدا بولادى، ولاردىڭ بىرىندە قاستەرلى اقشالاي سىيلىق جاسىرىلعان. ۇتىس وينىن ۇيىمداستىرۋشىلار تەك ءۇش ارەكەت بەرىلەتىنى تۋرالى ەسكەرتەدى. ارينە، ولاردىڭ بىرەۋى مىندەتتى تۇردە ءساتتى بولادى، سودان كەيىن ەكراندا اقشا جانە ءسىزدىڭ 100 مىڭ تەڭگە ۇتىپ العانىڭىز تۋرالى جازبا پايدا بولادى.
الايدا، اقشالاي سىيلىعىڭىزدى الۋ ءۇشىن ءبىرقاتار تالاپتاردى ورىنداۋ قاجەت – بۇل الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جانە مەسسەندجەرلەردەگى 20 دوسىڭىزعا نەمەسە بەس توپقا سىلتەمە جىبەرۋ، سونداي-اق تىركەۋدى اياقتاۋ ءۇشىن ەلەكتروندىق پوشتا مەكەنجايىن ەنگىزۋ. كەيبىر فيشينگتىك بەتتەردە كەيدە ءوزىڭىزدىڭ باسقا دا جەكە دەرەكتەرىڭىزدى ەنگىزۋ تالاپ ەتىلەدى. ايتا كەتۋ كەرەك، مۇنداي سايتتار ءسىزدىڭ IP-مەكەنجايىڭىزدى ساقتايدى - بۇل ءسىزدىڭ قۇرىلعىڭىزدىڭ دا، جەلى ءتۇيىنىنىڭ دە بىرەگەي جەلىلىك ادرەسى. ادەتتە ول ەشقاشان قايتالانبايتىن ساندار جيىنتىعىنان تۇرادى. الاياقتار IP-مەكەنجايدى پايدالانا وتىرىپ، ءسىزدىڭ قاي ەلدەن ەكەنىڭىزدى، قاي قالادا تۇراتىنىڭىزدى، پروۆايدەرىڭىزدىڭ كىم ەكەنىن انىقتاي الادى جانە ەگەر ونىڭ جۇيەسىن بۇزا الاتىن بولسا، وندا ءسىزدىڭ ەلەكتروندىق ءامياندارىڭىزعا، ءموبيلدى بانك قوسىمشالارىنا، الەۋمەتتىك جەلىلەرگە، ەلەكتروندىق پوشتاعا لوگيندەر مەن پارولدەرگە قول جەتكىزە الادى. سىرتقى IP-مەكەنجاي ارقىلى بىلىكتى كيبەرقىلمىسكەرلەر ءسىزدىڭ گادجەتىڭىزگە ينتەرنەتتەن قوسىلا الادى نە ءجيى كىرەتىن كەيبىر سايتتارىڭىزدى فيشينگتىك كوشىرمەلەرگە اۋىستىرۋ ارقىلى جەلىگە كىرۋ ولشەمدەرىن وزگەرتە الادى. جالپى، قاسكۇنەمدەر ءسىز تۋرالى مۇمكىندىگىنشە كوپ اقپارات الۋ ءۇشىن ينتەرنەتتەگى ارەكەتتەرىڭىزدى باقىلاي الادى.
ەگەر فيشينگتىك بەتتە، ماسەلەن، ءوز ءموبيلدى ءنومىرىڭىزدى ەنگىزسەڭىز، وندا بۇل اقپاراتتى كەيىننەن تەلەفون الاياقتارى وڭاي پايدالانا الادى. وزدەرىن بانكتىڭ نەمەسە قانداي دا ءبىر بەدەلدى ۇيىمنىڭ مەنەدجەرى رەتىندە تانىستىرىپ، الەۋمەتتىك ينجەنەريا ادىستەرىن ەپتى پايدالانعان ولار ءسىزدى شاتاستىرىپ، كونفيدەنسيالدى دەرەكتەرىڭىزدى جەكە اڭگىمە بارىسىندا ءبىلىپ الۋعا تىرىسادى.
پايدالانۋشىلاردىڭ كەيبىر پىكىرتەرىمدەرىندە جەڭىمپازدىڭ كارتاسىنا سىياقى سالۋ ءۇشىن كارتاڭىزدىڭ دەرەكتەرىن ەنگىزۋدى سۇرايدى. الايدا ول دەرەكتەردى بەرە وتىرىپ، ءسىز بارلىق قاراجاتىڭىزدان ايىرىلۋىڭىز مۇمكىن. كارتاڭىزعا قول جەتكىزگەن الاياقتار ونلاين-بانكينگ جۇيەسىندە بارلىق اقشانى وپ-وڭاي اۋدارىپ جىبەرەدى نە اتىڭىزعا كرەديت رەسىمدەي سالادى.
مۇنداي الاياقتىق پىكىرتەرىمدەر كىمدەرگە ارنالعان؟
ادەتتە مۇنداي انىق الداۋعا قاشىقتان وتىرىپ-اق كونفيدەنسيالدى دەرەكتەردى يەلەنە نەمەسە قاراجاتتى الداۋ ارقىلى الاتىن الاياقتار جايىندا تۇسىنىگى جوق ەگدە جاستاعى ادامدار، زەينەتكەرلەر، سونداي-اق مەكتەپ وقۋشىلارى ءتۇسىپ قالادى.
ولار اقشانى وڭاي ءارى جەڭىل تابۋعا بولاتىنىنا سەنەدى، الاياقتاردىڭ ارباۋىنا ءبىر رەت تۇسكەن ولار جاڭا ايلا-شارعىعا بارۋى مۇمكىن. بالالار – كيبەرالاياقتار ءۇشىن جەڭىل ولجا، سولار ارقىلى الاياقتار اتا-انالارىنىڭ جەكە اقپاراتىن جانە كارتوچكالىق شوتتارىنىڭ دەرەكتەرىن الۋعا تىرىسادى.
سوندىقتان دا بالالارىڭىزعا، اتا-انالارىڭىزعا، اتا-اجەلەرىڭىزگە قارجىلىق الاياقتىقتىڭ كەڭىنەن تاراعان تاسىلدەرى تۋرالى ايتۋ، جەلىدە قۇرىلعان تۇزاقتارعا تۇسپەۋ جولدارىن تۇسىندىرگەن ماڭىزدى.
ءوزىڭىزدى جانە جاقىندارىڭىزدى الاياقتىقتان قالاي قورعاۋعا بولادى؟
ەگەر ءسىز نەمەسە ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىز ساۋالنامانى سوڭىنا دەيىن وتكىزىپ، فيشينگ سايتىندا سۇرالعان اقپاراتتى قالدىرسا نە ىستەۋ كەرەك؟
بارلىق بەتتى جابۋ كەرەك، كەشتى، ياعني ءوزىڭىز كىرگەن بەتتەردەن قۇرىلعىڭىزدا ساقتالعان ۋاقىتشا فايلداردى تازارتۋ قاجەت.
انتيۆيرۋستى قوسۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى، ەگەر سىزدە بۇل باعدارلامالىق قامتىلىم بولماسا، ونى ساتىپ الىپ، گادجەتكە ورناتۋ كەرەك. ونى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جاڭارتىپ وتىرۋدى ۇمىتپاڭىز.
ەگەر ءسىز فيشينگتىك سايتتا ەلەكتروندىق پوشتاڭىزدى كورسەتكەن بولساڭىز، وندا ارىپتەردەن، سانداردان جانە ءارتۇرلى سيمۆولداردان تۇراتىن ءپارولدى وتە كۇردەلى ەتىپ وزگەرتۋ كەرەك.
ەگەر الاياقتار ءسىزدىڭ IP-مەكەنجايىڭىزدى وقىسا، ال بۇل ادەتتە ەكراندا پايدا بولاتىن حابارلامادان بايقالسا، وندا ءوز پروۆايدەرىڭىزدەن مەكەنجايدى وزگەرتۋدى سۇراپ، وعان جۇگىنۋ قاجەت. مۇمكىن، ءسىزدىڭ پروۆايدەرىڭىز سىزگە جەلىگە كىرگەن سايىن وزگەرەتىن سەرپىندى IP-مەكەنجايىن بەرە الادى. ينتەرنەتتى پايدالانۋ كەزىندە مەكەنجايدى سونداي-اق، VPN نەمەسە پروكسي-سەرۆەردى پايدالانا وتىرىپ وزگەرتۋگە نەمەسە ونى جاسىرۋعا بولادى، ءبىراق بۇل رەتتە ءسىزدىڭ وسى سالادا ارنايى ءبىلىمىڭىز بولۋ كەرەك نەمەسە دوستارىڭىزدان – ءسىز سەنەتىن وزىق پايدالانۋشىلاردان سۇراڭىز.
ەگەر دە ءسىز الاياقتارعا كارتوچكا دەرەكتەرىن بەرگەن بولساڭىز، ءتىپتى ساۋالنامادان وتكەننەن كەيىن ءوزىڭىزدىڭ اقشالاي سىياقىڭىزدى الۋ ءۇشىن ولارعا اقشا اۋدارساڭىز، وندا ءوز كارتاڭىزدى شۇعىل بۇعاتتاڭىز، ءموبيلدى بانكتىك قوسىمشاداعى پارولدەردى وزگەرتىڭىز جانە بانككە، سونداي-اق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا قوڭىراۋ شالىڭىز.
الاياقتاردىڭ ءسىزدى الداپ، كونفيدەنسيالدى دەرەكتەرىڭىزدى يەمدەنۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن كيبەرگيگيەنانى ساقتاۋ قاجەت.
تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – ءارتۇرلى اقشالاي تولەمدەرمەن، ۇتىس ويىندارىمەن، جۇلدەسى بار پىكىرتەرىمدەرمەن بايلانىستى كەز كەلگەن اقپاراتتى سىني تۇرعىدان باعالاڭىز جانە بوس قىزىعۋشىلىق بولسا دا، كۇماندى سىلتەمەلەرگە وتپەڭىز.
اتا-انالارىڭىزعا جانە بالالارىڭىزعا الاياقتىقتىڭ وسى ءادىسى تۋرالى ايتىپ بەرىڭىز، Fingramota.kz-پەن بىرگە قارجىلىق ساۋاتتىلىعىڭىزدى ارتتىرىڭىز!