ايازى مول «اقىراپ»

جەلتوقساننىڭ ىزعارلى ءارى قۇبىلمالى امالدارىنىڭ ءبىرى. وسى كەزدە قار قيىرشىقتالىپ، قاتتى ءارى نىعىز بولىپ جاۋعان. بۇرىنعىلار بۇل امالدى «سارى قار» دەپ تە اتاعان.

بۇگىن قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، جەلتوقساننىڭ 8ء-ى. اي جۇيەسى ايدىڭ 14ء-ىن كورسەتىپ تۇر. ال قازاقى ەسەپكە سۇيەنسەك، بۇگىنگى كۇندى قوسپاعاندا، ەندى 5 كۇننەن كەيىن جەلدى ايى باستالادى. اپتا ايدى تۇگەل قامتىعان. دەمەك، بۇل كورىنىس اۋا رايىندا ايتارلىقتاي وزگەرىس: قار، جاڭبىر، جەل، بوران ورىن الاتىنىن بىلدىرسە كەرەك. ءبىراق بۇل قۇبىلىس شارۋاعا اسا قولايسىز جاعداي تۋعىزباۋعا ءتيىس.

قىستىڭ باستاۋى بولعان، سوڭعى توقساننىڭ كوشىن باستاعان «قىرباستىڭ قىزىلى» امالى ءالى ءجۇرىپ جاتىر. اپتانىڭ سوڭىنا دەيىن سوزىلادى. پايىم بويىنشا، قار جاۋۋى، كۇن سۋىتۋى ءتيىس. سولاي بولىپ تا تۇر. الماتىلىقتاردىڭ بەتىن ءۇسىتىپ، قۇلاعىن تۇسىرەتىندەي اياز بولماعانىمەن، امال كەزىندە تۇمان، كوكتايعاق، ىزعار بوي كورسەتىپ، قالا تۇرعىندارىن شاراسىز حالگە ءتۇسىردى. «قىرباستىڭ قىزىلى» امالىنىڭ اسەرى بولسا كەرەك بۇل كورىنىس.

وتكەن جولعى حابارىمىزدا «اقىرىپ كەلەتىن، قارلى بورانىن شاقىرىپ كەلەتىن» «اقىراپ» امالى كەلە جاتقانىن جازعانبىز. بۇل امال وسى جەلدى ايىنىڭ 10-ى كۇنى باستالىپ، 15- ىنە دەيىن سوزىلادى.

بۇل امالدى بۇرىنعىلار «سارى قار» دەپ تە اتاعان. ويتكەنى، وسى كەزدە قار قيىرشىقتالىپ، قاتتى ءارى نىعىز بولىپ جاۋعان. امال كەزىندە كۇزەۋلىككە قالىڭ قار ءتۇسىپ، سۇرەڭسىز تىرشىلىك باستالاتىن بولعان، اتا-بابالارىمىز سوعىمدىق مالداردى شىعىنعا ۇشىراتپاۋ ءۇشىن الدىن الا قىستاۋلىققا جىبەرىپ وتىرعان.

دەمەك، الداعى اپتانىڭ اۋا رايى اسا جايلى بولا قويماۋى عاجاپ ەمەس. الماتىدا اناۋ ايتقان اياز نەمەسە بوران بولماعانىمەن، ءبىر كۇن قار، ءبىر كۇن جاڭبىر ىزعارلى جەلمەن الماسىپ كەيدە ۇيتقي سوعىپ، كەيدە جاياۋ بوراسىنداتىپ وتىراتىن سىڭايلى.

جەلتوقسان ايىنىڭ امالى كوپ، جەل مەن ىزعارعا مول اي ەكەنىن وتكەن پايىمىمىزدا ەسكەرتكەنبىز. «قىرباستىڭ قىزىلى»، «اقىراپ»، «تەكە بۇرقىل»، «كيىكتىڭ ماتاۋى»، «سىرنە»، «ايۋ جاتقان» امالدارى وسى ايدىڭ ەنشىسىندە.

اسپان دەنەلەرىنىڭ قازىرگى قوزعالىسىنا، بىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناسىنا، قۇس جولىنىڭ انىق كورىنبەۋىنە قاراعاندا، كۇن ارالاتىپ قار، جاڭبىر جانە ىزعار سوعىپ تۇراتىنعا سايادى. وتكەن اپتامەن سالىستىرعاندا الداعى اپتادا (8 – 14 جەلتوقسان ارالىعى) اۋا رايىندا سۋىقتىق اڭعارىلادى.

امالعا قاتىستى ايتىلعان «اقىراپ» اقىرىپ كەلەدى، قارلى بورانىن شاقىرىپ كەلەدى» دەگەن ماقالدىڭ شىن مانىندە زاتىنا ساي ايتىلعانىن ۇعىنعانداي بولامىز. قار دا (كوبىنەسە)، جاڭبىر دا جاۋۋى عاجاپ ەمەس. «اقىراپتان» كەيىن تەنتەك امال «تەكە بۇرقىل» امالىنىڭ كەزەك كۇتىپ تۇرعان دا ۇمىتپاعانىمىز ءجون...