Táýelsizdik alǵannan keıingi alǵashqy qabyldanǵan zańda zańnamalyq baptardyń bári ashyq jazylǵanymen, alǵashqy Prezıdenttiń laýazymy, mindeti, quzyrettiligi ol jerde kórsetilmegen edi. 1995 jylǵy Ata Zańmen salystyrǵanda úlken aıyrmashylyq bar. Mańyzy – sonda. Bıyl referendým ótkeni belgili. Talqylaý ótti dep esepteýge bolady. Sol talqylaý barysynda 22 ózgeris engizilip, mańyzdysy – alǵashqy Prezıdenttiń quzyretin alyp tastaý amaldary qarastyryldy. Sebebi, basqa memleketterde mundaı baptar kórsetilmegen. Zańgerler qatysyp, ózderiniń usynystaryn bildirdi. Zańnyń keıbir túsiniksiz tustary referendýmda ashyq aıtylyp, ózgerister engizilgenine tolyq kóńilim tolady. Biraq aıta ketetin bir jaıt bar. Ata Zańda áli kúnge deıin burynǵy prezıdenttiń qoly tur. Túbegeıli ózgerýi úshin Prezıdenttiń qoly da ózgerýge tıis dep esepteımin. Iaǵnı qazirgi Prezıdent Q.J.Toqaevtyń qoly turýy kerek.
Konstıtýsıanyń táýelsizdik úshin mańyzyn eń birinshi memlekettik tilden bastaýymyz kerek. Ulttyq máni óte joǵary. Tarıhı maǵynasy bar. Táýelsizdik bizdiń ulttyq bostandyǵymyz. Ol – saıası, sharýashylyq, áleýmettik jaǵynan memlekettik úrdisti saqtap qalý. Jalpylama tilde Konstıtýsıa dep atalǵanymen, biz «Ata Zań» dep ataýymyz kerek. Sebebi, ol jerde ulttyq maǵyna bar. Bizdiń uranymyz ekenin bildirip turady. Halyqtyń ar-ujdany, namysy men abyroıy jatyr.
Maman retinde zertteýimshe, Táýelsizdik alǵan sońǵy 30 jyl ishinde halyqtyń quqyqtyq saýaty óte tómen deńgeıde jáne olar zańdy bilýge talpynbaıdy. Nege? Oǵan halyqty kinálaýǵa bolmaıdy. Birinshiden, bizde zań jerge jekemenshik quqyq berilgendikten azamattar pendeshilikpen óz basyn ǵana oılap ketti. Kópshiligi zańnyń halyq úshin ǵana ekenine kóńil bólmeıdi. Tek basyna is túskende, sheshimin tabatyn basqa jol joq kezde ǵana zańdy bilýge amal jasaıdy. Ol – úlken qatelik. Ekinshiden, zań baptarynyń qazaqsha nusqasy túsiniksiz jazylǵan. Tipti zańgerlerdiń ózine qıynǵa soǵyp jatady. Bizde zań birinshi oryssha jazylady da, sodan keıin baryp qazaqshaǵa aýdarǵanda negizgi baptardyń mán-maǵynasy, qurylymy ózgerip ketedi. Halyqtyń quqyqtyq saýatyn ashý úshin osy baǵytta tez arada áreket jasaýymyz kerek. Osyndaı quqyqtyq taqyryptaǵy suhbattar kóp bolý kerek dep esepteımin. Jalpy, zańgerler halyqpen jumys istemeıdi. Qyzmet kórsetedi. Telearnalar men gazetterde ashyq suhbat retinde arnaıy baǵdarlamalar kóp bolý kerek. Onyń bári halyqtyń quqyqtyq sanasynyń qalyptasýyna kerek nárse. Zańsyzdyq bolmaı turyp halyq zań quzyretin bilgen jón. Ókinishtisi sol, bul baǵytta eshqandaı quqyq qorǵaý organdary aınalysyp jatqan joq. Bári bolary bolyp, boıaýy sińgennen keıin baryp áreket jasaıdy. Jazalaýǵa umtylady. Qurtý, joıý, sottaý jaǵyna ǵana bas qatyramyz.
Quqyqtyq máselelerdi zertteýge jáne ony retteýge, durys qoldanylýyna birden-bir jaýapty tulǵalar – quqyq qorǵaý organdary. Búginde olardyń halyqpen jumys isteýi óte tómen deńgeıde. Prezıdent Q.J.Toqaev halyqqa bet burý ekenin aıtyp ótti. Quqyq qorǵaý organdarynyń keıbiri – bilimsiz. Tipti ol nárse sot júıesinde de bar. Qoǵamdyq qatynasty retteıtin qoǵamdyq birlestikterdegi zańdy tulǵalardyń zańnamasyn bilmeıtin sottar da bar. Referendýmda Konstıtýsıalyq sot qurý týraly usynys aıtylyp, bekitilip, qabyldandy. Onyń quzyreti óte úlken. Konstıtýsıalyq sot – halyqty qorǵaıtyn sot.
1993 jylǵy zańda Konstıtýsıalyq sot týraly jazylǵan, al 1995 jylǵy zańda ol joq. Biraq referendým týraly aıtylady. Sonda referendýmnyń qorytyndysyn kim qaraıdy? 1993 jylǵy zańda Konstıtýsıalyq sot, joǵary sottardyń quzyreti jáne sot júıesiniń, quqyq qorǵaý organdarynyń, prokýratýranyń, basqa da memlekettik mekemelerdiń quzyreti jáne olar halyqqa qalaı qyzmet etý kerektigi jaqsy jazylǵan. Al 1995 jylǵy zańda joq ekenin baıqadyq. Konstıtýsıalyq sot bolmasa, Joǵary sotqa deıin jetken sottyń úkimderi men sheshimderi ashyq qalady. Konstıtýsıalyq sot bolǵany óte tıimdi. 1 jeltoqsan qurylady delingen. Múmkin jańa jyldan bastap Konstıtýsıalyq sot qurylyp qalar degen oıdamyz. Kelesi jyly bizdiń sot júıemizde óte kóp ózgerister bolady.