Búgin aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataevtyń týǵanyna 91 jyl toldy.
Osyǵan oraı baspasóz basylymdary aqynnyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna qatysty aqparattar berýde. Almaty-akshamy.kz saıty da aqynnyń ómirine qatysty derektermen bólisýdi jón kórdi.
1. Muqaǵalı Maqataevtyń balalyq shaǵy qazaqtyń basyna tóngen qaıǵy-qasirettiń birnesheýimen tuspa-tus keldi. 1932-33 jyldardaǵy asharshylyq kezinde aqyn nebári 1-2 jas shamasynda bolsa, 1937 jylǵy saıası qýǵyn-súrgin kezinde 6 jasta bolady. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys barysynda Muqaǵalı Maqataev 10 jastaǵy bala eken. Soǵystyń salqyn qabaǵy aqynnyń shańyraǵyna ońaı soqqan joq. Ákesi Súleımen qan maıdanda qaza tapty.
2. Bolashaq aqyn er minezdi ájesi Tıynnyń tárbıesin kórip, ańyz-ertegilermen sýsyndap ósedi. Ol óziniń anasy Naǵımandy jeńgesi sıaqty qabyldap, Naqa dep atap ketken. Muqaǵalıdiń azat oıly, ashyq pikirli bolýyna ájesiniń tárbıesi yqpal etti.
3. Muqaǵalı Maqataev 14-15 jasynda aqyn bolýǵa birjola bel baılap, qazaq ádebıetimen birge álemniń barlyq klasıkterin bir demmen oqyp shyǵady. Sonyń ishinde Geıne, Gete, Shekspır, Dante, Balzak, Draızer, Gúgo, Baıron, London sıaqty klasıkterdi joǵary baǵalaıdy.
4. Ol óziniń zamanyndaǵy barlyq adamnyń qoly jete bermeıtin birneshe oqý ornyna jeke izdenisiniń arqasynda qabyldanady. Alǵashynda QazMÝ-diń fılologıa fakúltetine, sodan keıin shet tilder ınstıtýtyna, artynsha QazMÝ-diń zań fakúltetine oqýǵa túsedi. Jazýshylar odaǵynyń joldamasymen 1973 jyly Máskeýdiń M.Gorkıı atyndaǵy Ádebıet ınstıtýtynyń stýdenti atanady.
5. Ómirdiń qaltarys-bultarysyn bala kúninen kórip ósken aqynnyń sana-sezimi, aqyl-oıy erte jetiledi. Ol óziniń ómirlik jary Lashynǵa 18 jasynda úılenedi. Aqynnyń alǵashqy lırıkalary osy kezde jazyla bastady.
6. Muqaǵalı Maqataev eńbek jolyn aýyldaǵy mektepte orys tili pániniń muǵalimi bolyp bastady. Onyń orys tiline jetik bolýy, álem ádebıetin oqýyna septik boldy. Keıin aýdandyq gazette tilshi bolyp qyzmet istedi. Aqyn-jazýshynyń basy qosylǵan rýhanı astanamyz Almatyǵa kelip, ádebı ortaǵa tap bolady. Úlken shaharda páterden páterge, qyzmetten qyzmetke aýysyp, turmys tapshylyǵymen betpe-bet keledi. Biraq, Muqaǵalı óziniń aqyndyq talantynyń paıdasyn kóp kórdi. Jyl saıyn kitaby shyǵyp, qalamaqyǵa qomaqty qarjy alyp otyratyn edi. Onyń talantty aqyn ekenin tanyp, búkil jurtqa «Qazaq ádebıeti» gazetinde Ábdildá Tájibaev alǵashqy bolyp jarıa etedi.
7. Aqynnyń taǵdyry ońaı bolmaǵan. Onyń tuńǵysh qyzy Lázzat qaıtys bolyp, keıinnen súıikti qyzy Maıgúl kólik apatynan qaza tabady. Onyń qyzdaryna arnaǵan óleńderi qazaq ádebıetiniń klasıkalyq týyndylarynyń qatarynda tur.
8. Muqaǵalı aýrýǵa shaldyǵyp, ómiriniń az bóligi qalǵanyn dárigerlerden bilip alady. Sodan bar múmkindigin óleń jazýǵa arnap, 12 jyldyń ishinde 8 jyr jınaǵy jaryq kóredi. Aqynnyń barlyq taǵdyry óziniń óleńderinde shynaıy kórinis beredi. Onyń «Asyǵý kerek, asyǵý kerek qalaıda! Ýaqyt saǵan qaraı ma?!» degen óleńi aýrýǵa shaldyqqan jyldary jazylǵan. Ómirge sonshalyqty ǵashyq bolǵan aqyn jaraly tánimen qazaqqa úlken mura qaldyrdy.
9. Ol jarty ǵasyrǵa jýyq ǵumyrynda 1000-nan astam óleń, «Ilıch», «Mavr», «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Raıymbek! Raıymbek!», «Mosart. Jan azasy» degen poemalar jazdy. «Qulpytas», «Marýsányń taýy», «Ózgermepti», «Áje» áńgimeleri men «Qos qarlyǵash», «Jyl qustary» povesterin, «Qosh, mahabbat!» pesasyn jaryqqa shyǵardy. Aýdarma salasynda da baq synap, Danteniń «Qudiretti komedıasynyń» «Tamuq» degen bólimin, Shekspırdiń «Sonetterin», Ýolt Ýıtmenniń óleńderin aýdardy.
10. Muqaǵalı Maqatevty óz ortasy moıyndasa da, onyń óleńderi «Qazaq ádebıeti» gazetinde jıi synaldy. Bir kezderi onyń óleńderin ádiletsiz synaǵandar da boldy. Aqynnyń ózi de syn janrynda qalam qozǵap, birneshe ádebı shyǵarmalarǵa taldaý jasaǵan.