Bıyl Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, qala ákiminiń qoldaýymen 1 qyrkúıekten bastap Almatydaǵy memlekettik mektepterde oqıtyn barlyq bastaýysh synyp oqýshylary (1-4- synyptar) áleýmettik mártebesine qaramastan, tegin ystyq tamaqpen qamtamasyz etile bastady. Balalar jylynyń tartýy retinde qolǵa alynǵan bul bastama balalardy ǵana emes, olardyń ata-analaryn da qýanyshqa keneltip otyr. Sonymen mektep oqýshylaryn bir rettik ystyq tamaqpen qamtýdyń da ózindik erejesi men tártibi bar ekeni belgili. Bul másele qalalyq ákimshilik tarapynan bir emes, birneshe márte talqylaýǵa tústi. Balalardyń sapaly tamaqtanýyn uıymdastyrý úshin bilim basqarmasy teńgerimdi jáne ártúrli rasıondy qurý máselesin áldenshe ret pysyqtady. Sonymen qatar, mektepterdegi tegin ystyq tamaqty qarjylandyrý máselesi jergilikti búdjetti naqtylaý sheńberinde aǵymdaǵy jyldyń 4 naýryzynda ótken máslıhat jıynynda qaralǵan edi.
As usynýdyń da, as ishýdiń de óz ádebi bar
Qala mektepterine bas suǵa qalsańyz, aldymen dýyldaǵan oqýshylardyń ortasyna tap bolasyz. Osyndaıda «Táýliginiń tórtten birin mektep qabyrǵasynda ótkizetin oqýshylarymyz qalaı tamaqtanady eken?» degen saýal mazalaıdy. Osy rette biz qalamyzdaǵy M.Maqataev atyndaǵy №140 gımnazıaǵa arnaıy baryp, mektep oqýshylarynyń as mázirimen, asqananyń jáı-kúıimen jaqynyraq tanysyp qaıtqan edik. Halqymyzda «Aýrý – astan», «Aǵzanyń myqtylyǵy astan bolar», «Aıaǵyna qarap asyn ish» degen danalyq sózder bar. Bul áste tegin aıtylmasa kerek. Munyń astaryna úńilsek, denniń saýlyǵy, aǵzanyń tazalyǵy, ómirdiń máni durys tamaqtanýda jatyr eken. Adamnyń boıyna qýat berip, odan ári tirshilik etýi ishken as-sýǵa baılanysty desek, sol asty jas aǵzaǵa, ıaǵnı bizdiń balalarymyzǵa ázirlep jatqan mektep asqanasynyń jaıy qalaı eken?
Sodan da bolar, qala ákiminiń qoldaýymen 1-4-synyp oqýshylaryna tegin ystyq tamaqtyń berile bastaýy kúndelikti kúıbeń tirlikten qoly bosamaıtyn ata-ana úshin eleýli oqıǵaǵa aınalǵany ras. Bul, eń aldymen, balanyń ýaqytyly tamaqtanýy men aǵzanyń qundy taǵamdarmen qorektenýine áser etedi.
Ótken jyly ǵana gımnazıanyń asqanasyna kúrdeli jóndeý jumysy júrgizilgen eken. Terezesinen kún sáýlesi quıylǵan keń de jaryq asqana kishigirim meıramhanadan esh kem emes. Asqana da, mekteptiń býfeti de birinshi qabatta ornalasqan. Munyń da ózindik sebebi bar, erejege sáıkes, asqana negizinen kún jaryǵy jaqsy túsetin jaqqa ornalasýy kerek. Asqananyń ishki dızaıny da ádemi, qabyrǵalar da adamnyń tamaqtanýyna baılanysty túrli sýretter beınelengen, naqyl sózder men maqal-mátelder keltirilgen. Ashyq tústi boıaýlarmen bezendirilgendikten, asqananyń kórki kelisip-aq tur. Tazalyq saltanat qurǵan asqana ishine jańa jıhazdar talǵammen qoıylǵan. Máselen, mundaǵy oryndyqtar otyrýǵa da, balanyń ornynan qozǵalýyna da yńǵaıly. Asqananyń as máziri kún saıyn jańaryp otyrady. Asqanadaǵy tamaqtar bilim basqarmasy bekitken arnaıy mázirge saı daıyndalady. Eń bastysy, taǵam quramynda qunarly dárýmenderdiń baı ári paıdaly ónimderdiń kóbirek bolýy qatań qadaǵalanady. Oqýshylarǵa adam aǵzasyna paıdaly dárýmenderge toly, jemis-jıdek, túrli tosaptar turaqty túrde berilip otyrady.
Durys tamaqtanýmen qosa, ondaǵy tutynylatyn barlyq zattar, ydys-aıaqtar da sanıtarlyq-gıgıenalyq talaptarǵa saı bolýy basty nazarda. As ázirleýge paıdalanylatyn tolyp jatqan asqananyń asaı-múseıi, kerek- jaraǵy jetkilikti. Buǵan qosa, qyzmet kórsetýshi barmaǵynan bal tamǵan aspazshylar S.Rodjapova, Ý.Masharıopova, N.Rodjapova óz jumystaryn jaqsy atqarýda. Jalpy, munda as ishýdiń de, as berýdiń de ózindik erejeleri bar. Mektep oqýshylaryna ystyq tamaqtyń ózi jáı berile salmaıdy. Ystyq astyń da oqýshyǵa jetkenshe júrip ótetin kezeńderi bar. Máselen, astyń ázirlenýi men oqýshynyń tamaqtanýyn qadaǵalaıtyn mektep medbıkesi, áleýmettik pedagog, gımnazıa ákimshiligi men ata-analardan qurylǵan arnaıy komısıa bar. Bul top kez kelgen ýaqytta as mázirin, tamaqtyń quramyn baqylap, kezi kelse, tekserýge de quqyly.
Sonymen, úzilis sátinde asqanaǵa kelgen oqýshylardyń júıeli tártipke baǵynatyny baıqaldy. Olar kezektese qoldaryn jýyp, aspazshylarmen amandasyp, árqaısysy óz oryndaryna jaıǵasyp jatty. Isi muryndy jarǵan aǵzaǵa paıdaly sorpa, ettartqyshtan ótkizilgen jas et (kotlet), kókónisterden jasalyp, záıtún maıyna shylanǵan salat, úı jaǵdaıynda daıyndalǵan kompot, alma berilipti. Dámdi asty iship bolǵan soń, barlyq oqýshynyń ádeppen rahmet aıtýy da erekshe. As usynýshylardyń da, balalardy asqanaǵa bastap kelgen ustazdar men kezekshi muǵalimderdiń jyly qabaq tanytýynyń ózi tárbıe mektebi. Oqýshylardyń synyp bolyp, bir mezgilde tamaqtanýy nege úıretedi? Bul tek tamaqtanýdy ǵana emes, ujymdyq mádenıettiń de qalyptasýyna yqpal etedi. Tamaq ishýge qolaıly orta, taza ydys-aıaq, ádemi asqana, kúlimdegen bala, jyly júzdi qyzmetkerler – osynyń ózi ishken astyń aǵzada qorytylýyna oń áser etedi. Osyndaı uıymdastyrý sharalaryna tek asqanashylar ǵana emes, kezekshi muǵalimderdi jumyldyrýdyń ózi balanyń durys tamaqtanýyna jasalyp jatqan jaǵdaı emes pe?
Mektep qabyrǵasyndaǵy oqýshy qaı ýaqytta sapaly bilim alady? Oǵan áser etetin faktordyń kóp ekeni belgili. Degenmen, eń aldymen, durys jaǵdaıdyń jasalýy aýadaı qajet. Árıne, oǵan sóz joq, oqýshylardyń mekteptegi durys tamaqtanýyn uıymdastyrý da jatady. Dál qazir, mektep ata-analary 1-4-synyp oqýshylarynyń tegin ári qunarly tamaqtanýyna múmkindik jasap otyrǵan Almaty qalasy ákimine, qalalyq bilim basqarmasyna, sonymen qatar gımnazıada oqyp jatqan eki jarym myń bala men eki júzge tarta muǵalimniń ýaqytyly tamaqtanýyna uıytqy bolyp otyrǵan asqana qyzmetkerlerine degen alǵystary sheksiz.
PS:
Ekinshi toqsannan bastap qala mektepteriniń asqanalaryndaǵy as mázirlerine taǵy da tolyqtyrýlar engizildi. Oqýshylarǵa beriletin taǵam túrleri sapaly, paıdaly ónimdermen tolyǵa tústi.
Taqyrypqa oraı
Móldir BAIBOSYNOVA, ata-ana:
– Bıyldan bastap bastaýysh synyp oqýshylaryna ystyq tamaqtyń berile bastaǵany bizdi, ata-analardy, qýanyshqa keneltip otyr. Osy mektepte meniń úsh birdeı balam oqıdy. Bir mezettik ystyq astyń berilgeni otbasymyzǵa úlken kómek boldy. Onyń ústine balalardyń ishetin astary da úı jaǵdaıyndaǵydaı dámdi daıyndalady. Qazir balalarym mektepke bara jatqanda aqsha suramaıtyn bolǵan. Óıtkeni, mektep asqanasynan ishetin astary sińimdi ári dámdi. Sondyqtan artyq aqshany qajetsinbeıtin de boldy.
Saǵat KELDİBEKQYZY, ata-ana:
– Men kóp balaly anamyn. Mekteptiń bıyldan bastap tamaq bere bastaýy bizge, basqa da áleýmettik az qamtylǵan otbasylarǵa úlken kómek boldy. Shynyn aıtý kerek, asqana qyzmetkerleri tamaqty óte dámdi daıyndaıdy.