Balanyń tilin «ishekpen qylǵyndyryp» shyǵarý yrymyn bilesiz be? Odan qandaı qaýip bar? Aqshamnews.kz tilshisi anyqtap kórdi.
Áleýmettik jelide balanyń moınyn tý syrtynan kelip ishekpen orap, ony birneshe ret qylqyndyryp jatqan vıdeony kózimiz shalyp qaldy. Beınejazbada eresek adam jylap jatqan 3–4 jastaǵy balanyń moınyna qoı ishegin orap, «yrym» jasaǵany anyq kórinedi. Sóıtsek, kórer kózge oǵash kórinetin bul áreket balanyń tilin shyǵarý maqsatynda jasalǵan delinedi.
Bul vıdeoǵa qatysty áleýmettik jeli qoldanýshylarynyń pikiri ekige bólingen. Biri bul áreketti «qarańǵylyq», «jabaıylyq» dep sógip jatsa, ekinshi taraptaǵylar «Bul – eski yrym, biz de jasadyq, balamyz sóılep ketti» degen pikirler de bar. Degenmen kóptegen sarapshy mundaı rásimniń esh ǵylymı negizi joq ekenin aıtyp, balanyń psıhıkasyna zıan kelýi múmkin ekenin eskertedi.
Neıropsıholog: «Bul árekettiń balanyń sóılep ketýine esh qatysy joq»
Aınur Aldash, balalar neıropsıhology:
«Mundaı yrymdardyń qaıdan shyqqany belgisiz. Men bul týraly naqty ǵylymı zertteý ne derek kezdestirmedim. Biraq anyq aıta alatynym – balanyń sóıleýi mı qyzmetine tikeleı baılanysty. Sóıleý — psıhıkanyń joǵary fýnksıasy. Ony ishekpen qylqyndyrý arqyly sóıletý ǵylymı turǵydan túsindirilmeıdi», – deıdi maman.
Aınur hanym ata-analarǵa balanyń sóıleýinde kesheýildeý baıqalsa, bireýdiń «bizdiń bala da kesh sóıledi» degenine senip, ýaqyt joǵaltpaýǵa keńes beredi:
«Ýaqyt emdeıdi dep oılamańyzdar. Kerisinshe, bala ósken saıyn túzetý qıynǵa soǵady. Búginde árbir 6-shy otbasynda ZPR (psıhıkalyq damýdyń tejelýi) nemese ZRR (sóıleýdiń damýy tejelýi) dıagnozy bar bala ósip keledi. Bul kúrdeli problemaǵa aınalýda».
«Yrymmen sóılep ketedi dep oılaý» – jańsaq túsinik
Gúldana Nurbaqqyzy, defektolog-logoped, 7 jyldyq tájirıbesi bar maman:
«Maǵan osyndaı yrym jasap keldik, kómektespedi» dep kelgen ata-ana bolǵan emes. Biraq óz týystarymnan estidim. Bul yrymda mindetti túrde mal soıylyp, ishegimen naǵashylary balanyń moınyn baılaýy kerek eken. Ári bul rásimdi er adam jasaýy kerek deıdi. Biraq sol rásim bala úshin psıhologıalyq jan-jara salýy múmkin ekenin ata-analar oılamaıdy», – deıdi maman.
Mamannyń aıtýynsha, keıbir jaǵdaılarda balanyń sóılemeýi fızıologıalyq, nevrologıalyq sebepterden bolady. Ondaıda ony zerttep, keshendi dıagnoz qoıylýy qajet. Yrym arqyly balany qorqytý — kerisinshe, onyń sóıleý qabiletin nasharlatýy múmkin.
«Yrymy sondaı dep ishekpen balanyń moınyn birneshe ret baılap, kúshpen ustap turý – balanyń emosıasyna, senimine, psıhıkasyna úlken soqqy. Mundaı jaǵdaıda bala qorqyp qalyp, buryn aıtyp júrgen 5-6 sózin de aıtpaı qoıyp, motorly sóılemeý damyp ketýi múmkin».
Defektolog-logoped: «Sóılemeıtin bala bolmaıdy, sóılete almaıtyn orta bolady»
Balanyń sóıleýi – uzaq ári kúrdeli proses. Sóz shyǵarýy, dybys aıtýy, sóıleýdi túsinýi – bári mı men motorıkaǵa baılanysty damıdy. Bul rette anasynyń róli asa mańyzdy.
«Sóılemeıtin bala bolmaıdy. Sóılete almaıtyn orta bolady. Sábı týǵan kúnnen bastap ýildese, anasy onymen sóılesip, dybysqa jaýap berýin qadaǵalap otyrýy kerek. 6 aıdan bastap emosıasy baıqalmasa, mindetti túrde mamanǵa qaratý qajet», – deıdi maman.
Balany tek 5–6 jasqa kelgende mamanǵa aparyp, «sóıletip jiberedi» dep úmittený – qatelik. Sóıleý mashyǵyn qalyptastyrý úshin eń aldymen:
• Jalpy motorıka
• Usaq motorıka
• Koordınasıa
• Kórý jáne estý qabileti
• Psıhoemosıalyq baılanys retinde keshendi túrde damytý qajet.
«Kózi kóretin, qulaǵy estıtin bala qasyqty eki ret bir-birine ur degen qarapaıym tapsyrmany oryndaı almasa, bul – mı jumysyndaǵy kidiristiń belgisi. Sol sebepti mundaı balalarǵa yrym emes, júıeli neırokorreksıalyq jumys qajet», – deıdi mamandar.
Mamandar damýynda kedergi joq deni saý bala bir jasynda 10-15, eki jasynda 300 sózdi anyq aıtýy kerek ekenin eskertedi.