XX ǵasyrdyń alǵashqy jartysy men odan keıingi kezeńder qazaq tarıhynda kóshi-qonnyń aýyr kezeńderimen este qaldy. Sol tusta kóp otbasy Iranǵa qaraı qonys aýdardy. Belgili ırantanýshy Islam Jemeneıdiń derek-jańǵyrtýlaryn negizge ala otyryp, Iranǵa kóshken qazaq qaýymynyń qalyptasýy, turmysy jáne ulttyq sanany saqtap qalý joldary týraly aıtyp berdi, - dep habarlaıdy aqshamnews.kz tilshisi.
Mamannyń aıtýynsha, Iranǵa kóshken qazaqtar kóbi Mańǵystaý týmalary bolǵan.
"Asharshylyq pen qıynshylyqtar qazaqtardyń eki túrli baǵytqa kóshine sebep boldy. Bir toptary Túrkimenstan arqyly Qaraqalpaqstanǵa, ekinshileri Túrkimenstannyń ústinen Iran jaǵalaýyna ótti. Óıtkeni eń jaqyn jer shamamen 40 shaqyrymdaı ǵana bolǵan. Osy kósh birneshe aıdyń ishinde emes, 4–5 jyl kóleminde, top-top bolyp uıymdastyrylǵan", - dedi ol.
Islam Jemeneıdiń maldan aıyrylý, sharýashylyq shyǵyndary, din jaǵynan da áser qazaqtardyń qonys aýdarýyna ıtermelegen. Iran musylman el bolǵan soń, sonda kóshýge bel býǵan.
Qaýymnyń etnıkalyq quramy
"Iranǵa kóshkender negizinen kishi júzdiń toptary boldy: adaılar, álimder, naımandar; sondaı-aq bir jalaıyr áýleti de kezdesti. Áýelde olar ózderin negizinen "qazaqpyz" dep tanytty, al rý-taıpalyq belgi - rýlyq ataýlardyń mańyzy keıingi urpaqtar men táýelsizdik alǵannan keıin aıqyndala bastady", - dedi ol.
Islam Jemeneıdiń aıtýynsha, 1979 jylǵy Islam revolúsıasyna deıin Irandaǵy keı qaýymdar ózderin kóbine adaı retinde tanıtyn. Keıin táýelsizdik alǵannan keıin ǵana rýdy bile bastady. Áıtpese, olar tek qazaq dep bildi ózderin.
Qazir Iranda qansha qazaq bar?
"Qazir 3 qalada 6 qazaq aýyl qaldy. Buryn 6 bolyp, 1995 jyly 3 qaldy. Qazir 6-ǵa qaıta toldy", - dedi sarapshy.
Vıdeo kadry
Dinmuhamed Qonaevtyń yqpaly qandaı boldy?
Islam Jemeneıdiń aıtýynsha, 1968 jyly patsha Muhammed Reza Pehlıvı Qazaqstanǵa kelip, keterinde Dinmuhamed Qonaevpen kezdesedi.
"Qonaev "Iranda qazaqtar bar dep estidim" deıdi. Patsha uıalyp, bilmeıtinin aıtady. Sol kezde Qonaev "eger olardyń jaǵdaıyn jaqsartsańyz, sol meniń Iranda qonaq bolǵanym" degen eken. Sodan keıin patsha Iranǵa baryp, qazaqtar týraly aqparat jınaı bastaıdy. Sonyń arqasynda qujat retteý, jer berý, saıası kompleksten shyǵý, densaýlyq retteý degen máseleler sheshildi", - deıdi ol.