«Gazet – halyqtyń kózi, qulaǵy hám tili».
Ahmet Baıtursynulynyń 1872 jyldyń 5 qyrkúıeginde qazirgi Qostanaı oblysynyń Jangeldi aýdany Aqkól aýylynda ult reformatory Ahmet Baıtursynuly dúnıege kelgen, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
Baq.kz aqparat agenttiginde jazylǵan málimetterge nazar aýdarsaq. 1917 jylǵy sanaqtan keıin «Álhamdýlılla, 6 mıllıon qazaqpyz» dep súıinshileıtin alashtyń adal perzenti, álippeniń atasy Ahmet Baıtursynulynyń týǵanyna búgin 149 jyl toldy. Ult reformatory degen at Ahańa ǵana jarasatyndaı. Bul sıpatty onyń ardaqty esimine esh qymsynýsyz, esh qomsynýsyz, esh pafossyz, esh jasandylyqsyz qosyp aıtýǵa bolady. HH ǵasyrdyń basynda tarıh sahnasyna Ahmet Baıtursynuly men Álıhan Bókeıhan sıaqty pasıonarlar shyqpaǵanda búgingi kezeńge qandaı keıipte jetetinimizdi elestetýdiń ózi qıyn... Ahmet Baıtursynuly qazaq tilin ultsyzdandyrýdyń surapyl daýylyna erte bastan daıyndap, artynda óshpes iz qaldyrǵany úshin ár qazaqtyń kóńilinde aıaýly esim bolyp saqtalǵan. Onyń 1910 jyldan bastap daıyndaǵan álipbıi búginge deıin Qytaı qazaqtarynyń ulttyq grafıkasyna negiz bolyp otyr. Arab grafıkasynyń negizinde túzgen sol álipbı Ybyraı Altynsarın kezeńinen qalǵan «mısıonerlik álipbıdegi» qazaq áýezine jat áripterdi shyǵaryp, búkil grafıkany úndestik zańyna baǵyndyrǵany tarıhtan belgili. Onyń kóz maıyn taýysyp jazǵan «Oqý quraly» men «Til quralyn» tiltanýshylar, al «Ádebıet tanytqyshyn» ádebıetshiler áli kúnge deıin temirqazyq etip keledi desek, artyq aıtpaspyz. Ahmet Baıtursynulynyń esimine tuńǵysh degen tirkesti jalǵaı otyryp, ult úshin istegen eńbegin tizsek, eki qoldyń saýsaǵy jetpes. Tól álippeniń tuńǵysh avtory, tuńǵysh termınolog, tuńǵysh fonetık, tuńǵysh leksıkolog, tuńǵysh ádebıettanýshy, tuńǵysh pýblısıs dep kete beredi. Ol oılap tapqan termınder arada ǵasyrdan astam ýaqyt ótse de, jańa mazmunǵa ıe bolyp, qazaq tilin shubarlanýdan saqtap keledi. Tek sony paıdaǵa jaratyp, utymdy qoldanýǵa talǵamymyz ben yjdahatymyz jetpeı jatady. «Gazet – halyqtyń kózi, qulaǵy hám tili». Osy bir sózi onyń qazaq jýrnalısıkasyna qaldyrǵan ósıeti ispetti. Ol redaktorlyq etken 4 jylda «Qazaq» gazeti qazaq dalasyna órkenıettiń sáýlesin shashqan shamshyraq boldy. Ózinen shırek ǵasyr buryn týyp, bir dáýirde jasaǵan Abaı Qunanbaıulynyń tarıhı ólshemdegi áleýetin dál baǵalap, «Qazaqtyń bas aqyny» degen maqala jazǵan da osy Ahmet Baıtursynuly bolatyn. Ult reformatorynyń aǵartý isindegi dańqty joly 1882 jyly aýyl mektebinen bastalǵan edi. 1890 jyly Torǵaıdaǵy eki klastyq orys-qazaq ýchılıshesin, 1895 jyly Orynbordaǵy muǵalimder mektebin bitirgen. 1895-1909 jyldarda Aqtóbe, Qostanaı, Qarqaraly ýezerinde muǵalimdik qyzmet atqaryp, 1909 jyly saıası kózqarasy úshin Semeı túrmesine jabylyp, jer aýdarylady. 1913 jyly Orynborda «Qazaq» gazetin uıymdastyryp, 1917 jyldyń aıaǵyna deıin onyń redaktory boldy. 1918-19 jyldary Alash Orda qatarynda Álıhan Bókeıhanmen tize qosyp, qazaqty órkenıet kóshine súıredi. 1919 jyly Qazaq ólkesin basqaratyn Áskerı-revolúsıalyq komıtettiń músheligine taǵaıyndalyp, 1922-25 jyldary Qazaqstan Halyq aǵartý komısarıaty janyndaǵy ǵylymı-ádebı komısıanyń tóraǵasy, Halyq aǵartý komısary, Búkilreseılik OAK-nyń, QR OAK-niń múshesi retinde qyzmet istedi. 1925-29 jyldary Qazaq halyq aǵartý ınstıtýtynda (Tashkent) jáne QazPI-de oqytýshy boldy. 1929 jyldyń maýsymynda qamaýǵa alynyp, Arhangelsk oblysyna jer aýdaryldy. 1934 jyly Maksım Gorkııdiń zaıyby Ekaterına Peshkovanyń qoldaýhatymen bosatylyp, Tomskide aıdaýda júrgen jubaıy Badrısafamen birge Almatyǵa qaıta oralady. 1937 jyly tamyz aıynda qaıta qamaýǵa alynyp, 8 jeltoqsanda «Halyq jaýy» degen jalamen atyldy. Onyń ardaqty esimi tek 1988 jyly ǵana aqtaldy. Abaı, Ybyraı, Shoqan sıaqty tulǵalardan qalǵan pasıonarlyq joldy jalǵaǵan Ahmet Baıtursynulynyń kózindeı bir ǵımarat Reseı Federasıasyna qarasty Orynbor qalasynyń Chıcherın kóshesinde tur. Byltyr jazda sol ǵımarat saýdaǵa qoıyldy degen aqparat tarap, keıin Májilis depýtaty Maqpal Mysa birneshe quzyrly organǵa depýtattyq saýal joldaǵan bolatyn. Syrtqy ister mınıstrligi men «Otandastar qory» komersıalyq emes aksıonerlik qoǵamy taratqan málimetke súıensek, bul ǵımarat qazir reseılik azamattyń ıeleginde. Astrahandaǵy Qazaqstan konsýldyǵy men Orynbordaǵy «Báıterek» qaıyrymdylyq qory sol ǵımaratty satyp alyp, Ahmet Baıtursynulynyń murajaıy etýge kúsh salýda. Bul is 2022 jylǵa deıin sheshimin tapsa, Ahańnyń 150 jyldyǵyna taptyrmas syı bolar edi.