دالا ءشوبى قاتايىپ، دارىگە اينالادى. دانىشپان حالقىمىزدىڭ «ەم ىزدەسەڭ، تارازىنىڭ شوبىنەن ىزدە، جەم ىزدەسەڭ، تارازىنىڭ ءشوبىن كۇزە» دەگەن قاناتتى ءسوزى بار
ءقازىر سارتامىز امالى ءجۇرىپ جاتىر.تامىزدىڭ 25-ىنە دەيىن جالعاسادى. سارتامىز ءسوزى تامىزدىڭ سوڭى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ءشوپ ساباعىنىڭ سارعايۋىنا قاراتىلىپ ايتىلعان سىڭايلى. ەلىمىزدىڭ كەيبىر الىس ايماعىندا «سارشا تامىز»، «اڭشى امالى» دەپ اتالادى.
امال كەزىندە اۋا رايى وتە ىستىق بولعاندىقتان، مالدىڭ كۇيى كەتەدى، مالشىلار ورتا جايلاۋدان ءتور جايلاۋعا كوشەدى. وسى مەزگىلدە مال شەلدەنىپ، تويىنىپ ۇلگەرمەسە، قىستا قار قالىڭ بولىپ، قازاقتىڭ «قايىڭ ساۋعان» دەيتىن جۇتىنا ۇشىراۋى مۇمكىن. امال ۋاقىتىندا بۇعىلار بۇزاۋلاپ، جاس ءتولىن ەرتىپ جايىلادى، وسىنى پايدالانىپ، اڭشىلار اڭ اۋلايدى.
اۋا رايى سالقىن تارتىپ، كوك ءجۇزىن قىسىر بۇلتتار بۇركەپ، كۇز نىشانى سەزىلە باستادى. بۇل – كۇزدىڭ العاشقى بەلگىسى. قازاق ەسەپشىلەرى بۇل جۇلدىزدىڭ شىعۋىنا قاراپ «تارازى تۋسا، تاڭ سالقىن، بيداي، تارى پىسەدى» دەپ تۇجىرىمداعان. وسى كەزەڭدى تارازىنىڭ تۋۋى دەپ اتايدى. قازىرگى كەزدە عالىمداردىڭ عىلىمدا «وريون جۇلدىزى» دەپ جۇرگەنى - وسى تارازى جۇلدىزى.
قازاق ەسەپشىلەرى جاز ورتاسى اۋا باستاعاننان اسپان جۇلدىزدارىنا كوز تىگە باستايدى. قاي كۇنى اسپاننان جارق ەتىپ تارازى جۇلدىزى تۋا قالسا، كۇزدىك جيىن-تەرىمگە كىرىسەدى. مالداردى قىردىڭ اق وتىنا قاراي ايداپ باعادى. ءبىر جۇما ويدىڭ كوك وتىنا، ءبىر جۇما قىردىڭ اق وتىنا باققان مالدىڭ ەتى مەن سورپاسى دارىگە اينالاتىنىن، ەمدىك قۋاتى جوعارىلايتىنىن قازەكەڭە ءومىردىڭ ءوزى ۇيرەتكەن.
قازاق انالارى بۇل كەزدەگى ايران، ءسۇت، قۇرت، ىرىمشىك، ىركىت، شۇباتتى ءدارى رەتىندە بالالارىنا مەيلىنشە ىشكىزىپ، جەگىزەدى. اسىرەسە، «قىمىزدىڭ ءدامى كەلدى، تارازى تۋدى، قىمىز ءدارى، سارى قىمىز – اۋرۋعا ەم ءدارى قىمىز» دەپ ۇعىنعان.
قازاقتا تارازى جۇلدىزدى «كۇز جۇلدىزى»، «سالقىن جۇلدىز» دەپ اتايتىنى دا سودان. تارازى جۇلدىزى جاز بەن قىستىڭ، كوكتەم مەن كۇزدىڭ، ىستىق پەن سۋىقتىڭ، سالقىن مەن جىلىنىڭ اراسىن تارازىلاپ تۇرادى. سوندىقتان بۇل جۇلدىزدى قازاق «تارازى جۇلدىزى» نەمەسە «قازى جۇلدىز» دەپ اتاپ كەتكەن. تارازى جۇلدىزى تۋعان كۇننەن باستاپ كۇزدىڭ العاشقى ۇساق مارجان، سالقىن جاڭبىرى باستالادى. قىردىڭ قارا وتى تارازى جاڭبىرىمەن قايتا جايقالىپ ءوسىپ تولادى. ارتىنان تەز سىرگە اينالادى. جايىلىم مالعا ەرەكشە جۇعىمدى بولا باستايدى. ءتورت تۇلىك مال تەز قوڭدانادى، شىلدەنەدى. تويىنىپ، جۇپ- جۇمىر بولىپ سەمىرەدى...تارازى جۇلدىزى اراعا اي سالىپ «تارازى امالى» بولىپ ورالادى.
شىلدە وتكەسىن شولپان جۇلدىز تاڭ الدىندا شىعىستان جارقىراپ تۋسا، كۇز جيىن-تەرىمگە قولايلى، قىس شارۋاعا جايلى بولادى دەگەن بۇرىننان كەلە جاتقان بولجامى بار. ۇيقىسىن قيىپ، تاڭنان بۇرىن شىعىسقا كوز سالعان ادامنىڭ شولپان جۇلدىزىن اڭعارارى انىق.
تاڭ الدىندا ساپ-سارى التىنداي بولىپ كۇنشىعىس جاقتان جارقىراپ تۋعان جۇلدىزدى شولپان جۇلدىزى دەپ اتايدى دا، ونىمەن جارىسا ارتىنان تۋعان ءسال كىشىلەۋ جارىق جۇلدىزدى «تاڭشولپان» دەپ اتاعان. قازاقتا شولپان جۇلدىزى مەن تاڭشولپان جۇلدىزىنىڭ قاتار تۋعانىن كورگەن ادام ءومىر بويى، ءتىپتى جەتى اتاسىمەن باقىتتى بولادى، مول ريزىقتى، تاۋسىلماس داۋلەتتى بولىپ وتەدى، ۇزاق ءومىر سۇرەدى دەپ ىرىمداعان. بۇل ەكى جۇلدىزدى تاڭمەن تالاسا ويانعان قىز بەن جىگىت قاتار كورسە، ەكى دۇنيەدە بىر-بىرىنە عاشىق بولىپ، ارالارىنا جاماندىق كىرمەي، ۇرپاقتى، عۇمىرلى بولادى دەپ ۇعىنعان.
بۇگىن قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، تامىزدىڭ 18ء-ى، اي جۇيەسىمەن تامىزدىڭ 20-سى، قازاقشا ەسەپكە سۇيەنسەك، تامىزدىڭ بەسىنشى كۇنى. دەمەك، اپتا ايدى تۇگەل قامتىپ تۇر. بۇل اپتانىڭ قۇبىلمالى بولاتىنىن بىلدىرسە كەرەك... كۇن سايىن از دا بولسا سالقىندىق سەزىلىپ تۇرادى.