وتىرىستى اشقان قازاقستان پرەزيدەنتى شيكىزاتتىڭ ۇزاققا سوزىلعان سۋپەرسيكلى اياقتالىپ كەلە جاتقانىن ايتتى.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ 33ء-شى پلەنارلىق وتىرىسى ونلاين فورماتتا ءوتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Akorda.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
«قازاقستان ەكونوميكالىق جۇيە رەتىندە تەك ىشكى ينۆەستيسياعا، ىشكى سۇرانىس پەن شيكىزات ەكسپورتىنا عانا سۇيەنە المايدى. ەلىمىز ساپالى شەتەلدىك ينۆەستيسيا تارتۋ ءۇشىن مەيلىنشە قولايلى جاعداي جاساۋ ساياساتىن جالعاستىرا بەرەدى. ءبىز وڭىردەگى جانە تمد-داعى كوشباسشىلىق ورنىمىزدى ساقتاۋعا مۇددەلىمىز»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن وڭدەلگەن ءونىمنىڭ ەكسپورتىن دامىتۋ قاجەت ەكەنىنە اۋداردى. بۇل شيكىزاتتىڭ قۇبىلمالى باعاسىنان ساقتانۋدىڭ كەپىلى جانە ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ساپالى ءارى سۇرانىسقا يە تاۋار ءوندىرۋ، سونداي-اق، قىزمەت كورسەتۋ قابىلەتىنىڭ كورسەتكىشى بولىپ تابىلادى.
مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە الەمدىك ساۋدانىڭ قۇلدىراۋى قازاقستاندى دا اينالىپ وتپەگەنىن اتاپ ءوتتى. بىلتىر ەلىمىزدىڭ سىرتقى تاۋار اينالىمى 85 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرادى. بۇل كورسەتكىش، 2019 جىلمەن سالىستىرعاندا، 13 پايىزعا تومەن.
«قازاقستاننىڭ شيكىزاتتىق ەمەس تاۋارلارىنىڭ ەكسپورتى 2،8 پايىزعا عانا تومەندەپ، 15 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. بيىلعى داعدارىس كەزىندە ءبىز شەتەلدەن 18 ميلليارد دوللاردان استام تىكەلەي ينۆەستيسيا تارتا الدىق. بىلتىر شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن جالپى قۇنى 1،6 ميلليارد دوللار بولاتىن 41 ينۆەستيسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلدى. 7 مىڭنان استام جۇمىس ورنى اشىلدى. بۇگىندە الەمدىك ەكونوميكانىڭ قايتا قالپىنا كەلۋىنە وراي قازاقستان دا ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ قارقىنىن ۇدەتەدى. ۇكىمەتتىڭ بولجامى بويىنشا 3،5 پايىزعا دەيىن ءوسىم بولۋى كەرەك، ءبىز ودان دا جوعارى كورسەتكىش كۇتەمىز»، – دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق مودەلى ەكسپورتتى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى رەتىندە قاراستىرادى. ەلىمىزدىڭ وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ قوسىمشا ەكسپورتتىق الەۋەتى 10 ميلليارد دوللارعا، سونداي-اق، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنداعى ەكسپورتتىق الەۋەتى دە 10 ميلليارد دوللارعا باعالانادى. شيكىزاتتىق ەمەس تاۋارلار ەكسپورتىنىڭ كولەمىن 2025 جىلعا قاراي 41 ميلليارد دوللارعا دەيىن ارتتىرۋ ورتا مەرزىمدەگى ماقسات سانالادى.
«ەكسپورتتى قولداۋ ءۇشىن 1،2 ميلليارد دوللارعا جۋىق قارجى ءبولىندى. وسى رەتتە ەكسپورتتى دامىتۋ جونىندەگى جوسپارىمىز ينستيتۋسيونالدى تۇرعىدان دا، قارجىلىق جاعىنان دا قولداۋعا يە بولدى. سونىمەن قاتار تاۋار ەكسپورتتاۋشىلاردى قولداۋ جۇيەسىن جاقسارتۋعا بايلانىستى ۇسىنىستارىڭىزدى ەستىگىم كەلەدى. ازيا دامۋ بانكىنىڭ ەكسپورتتى قولداۋ ارحيتەكتۋراسىن رەفورمالاۋ جونىندەگى ۇسىنىسى ەرەكشە نازار اۋدارۋعا لايىقتى. سيفرلىق ترانسفورماسيا، ەڭ الدىمەن، شاعىن جانە ورتا بيزنەس ءۇشىن ساۋدا شىعىندارىن قىسقارتادى دەگەن ويمەن كەلىسەمىن. وسىعان بايلانىستى ساۋدا جانە سيفرلىق دامۋ مينيسترلىگىنە ازيا دامۋ بانكىمەن بىرلەسىپ، ەكسپورتتى قولداۋ جۇيەسىن سيفرلاندىرۋ جونىندە ناقتى ۇسىنىستار ازىرلەۋدى تاپسىرامىن»، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنت الەمدە كەڭ قولدانىلاتىن ەكسپورتتىق نەسيەلەردى سۋبسيديالاۋ تەتىگىنىڭ قازاقستاندا ءالى دە قولعا الىنباي وتىرعانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، اقشانىڭ تاۋار ەكسپورتتاۋشىلارعا ەشقانداي كەدەرگىسىز، جەدەل جەتۋى جانە اقىلمەن، ەسەپپەن جۇمسالۋى ماڭىزدى.
«بىلتىر قازاقستان العاش رەت 100-گە جۋىق وتاندىق تاۋار ەكسپورتتاۋشىنى Alibaba حالىقارالىق ەلەكتروندى پلاتفورماسىنا شىعاردى. 4 مىڭنان استام قازاقستاندىق تاۋار تۇرلەرىن الەمدىك نارىققا شىعارۋ مۇمكىن بولدى. شەكارالار جابىق بولعان كەزدە ەكسپورتتار لەگىن جابىلىپ قالعان ءداستۇرلى باعىتتاردان جاڭا نارىقتارعا شىعارۋعا باعىتتاي الدىق»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ ساپالى ءارى ەكولوگيالىق تازا مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتى باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى بولۋعا ءتيىس دەپ سانايدى. بۇدان بولەك مەملەكەت باسشىسى بىلتىر ترانزيتتىك تەمىرجول تاسىمالى 17 پايىزعا ارتقانىن جەتكىزدى. كونتەينەرلىك تاسىمالدار ءوسىمنىڭ نەگىزگى فاكتورى بولدى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ تەمىرجول الەۋەتىن ساقتاۋدى جانە كۇشەيتۋدى مىندەتتەدى.
«بىلتىر شامامەن 900 مىڭ كونتەينەر تاسىمالدانعان. ونىڭ 91 پايىزعا جۋىعى جۇڭگو – ەۋروپا – جۇڭگو باعىتىنا تيەسىلى. قازاقستان ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى قۇرلىقتاعى تاسىمالدا نەگىزگى ءرول اتقاراتىنىن سەنىممەن ايتۋعا بولادى. قازاقستان – قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» جاھاندىق جوباسىن ىسكە اسىرۋدا ماڭىزدى ءارى سەنىمدى سەرىكتەسى. ءبىز ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋعا مۇددەلىمىز. كەڭەستىڭ كوپتەگەن مۇشەلەرى، اتاپ ايتقاندا «General Electric»، «مارۋبەني»، PWC كومپانيالارى، دۇنيەجۇزىلىك بانك كولىك-لوگيستيكالىق قىزمەتتەردىڭ، ونىڭ ىشىندە، «قورعاس» شەكارا ماڭى ىنتىماقتاستىعىنىڭ حالىقارالىق ورتالىعى قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ ماسەلەسىنە نازار اۋداردى. بۇل، شىن مانىندە، شەشىمىن كۇتكەن كۇردەلى ماسەلە. ۇكىمەتكە شەكارادا، ناقتى ايتقاندا، قورعاستا كونتەينەرلەر قوزعالىسىنىڭ ناقتى ورنالاسقان جەرى، جول ءجۇرۋ ۋاقىتى، كىدىرۋ سەبەپتەرى كورسەتىلگەن وتپەلى ترەكينگ ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. اقپاراتتىق جۇيە وزبەكستان، قىرعىزستان جانە باسقا دا كورشىلەرىمىزدىڭ اراسىندا قۇرىلاتىن بارلىق ەركىن ساۋدا ورتالىقتارىندا قىزمەت ەتۋى ءتيىس. قازىرگى ۋاقىتتا كولىك قاتىناسى ۇكىمەت ساياساتىنىڭ باسىم باعىتى بولىپ تابىلادى»، – دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ الدىندا سويلەگەن سوزىندە Kaspi.kz كومپانياسىنىڭ جەتىستىگىنە نازار اۋداردى. ول لوندون قارجى بيرجاسىندا IPO وتكىزىپ، قازاقستانداعى ەڭ قىمبات جاريا كومپانيا بولدى. پرەزيدەنت وتاندىق قارجى تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ سەكتورىنىڭ زور الەۋەتى تۋرالى ايتا كەلىپ، وزىق تەحنولوگياسى بار حالىقارالىق كومپانيالاردا جۇمىس ىستەگەن، تاجىريبەلى قازاقستاندىقتاردى تارتۋ باعدارلاماسىن ىسكە قوسۋ جونىندەگى «KPMG» كومپانياسىنىڭ باستاماسىن قولداۋعا شاقىردى. بۇدان بولەك، ۇلتتىق بانككە، قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە جانە استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنا «دويچە بانكتىڭ» ۇسىنىسىن زەرتتەپ، قازاقستاندا «جاسىل ينۆەستيسيالار» نارىعىن كەڭەيتۋ بويىنشا ناقتى ۇسىنىس ەنگىزۋ جۇكتەلدى.
مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋ ەكسپورتى سالاسىندا ۇكىمەت جەكە مەديسينانى جانە مەديسينالىق ءتۋريزمدى ەنگىزۋ ءىسىن دامىتۋ جونىندەگى «General Electric» كومپانياسىنىڭ ۇسىنىسىن قاراستىرادى.
«قازاقستان – ءوزىنىڭ عىلىمي الەۋەتىنىڭ ارقاسىندا كوروناۆيرۋسقا قارسى QazVac وتاندىق ۆاكسيناسىن ازىرلەپ شىعارعان از عانا ەلدەردىڭ ءبىرى. وتكەن اپتادا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باس ديرەكتورىمەن كەزدەسۋ وتكىزدىم. بۇل ددسۇ QazVac ۆاكسيناسىن توتەنشە جاعدايلاردا پايدالانۋعا كەڭەس بەرەتىن دارى-دارمەكتەردىڭ تىزىمىنە ەنگىزۋدى قاراستىرىپ جاتىر. ءبىز ۆاكسينا كولەمىن ارتتىرۋعا جانە ونى شەتەلگە ەكسپورتتاۋعا دايىن ەكەنىمىزدى اتاپ وتكىم كەلەدى»، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
شەتەلدىك ينۆەستورلار ءوز سوزدەرىندە تاڭدالعان تاقىرىپتىڭ ماڭىزى مەن وزەكتىلىگىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستاندا شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتتى دامىتۋ جانە ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىقتى ارتتىرۋ جونىندەگى ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى.
پرەزيدەنت جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ قازاقستانداعى سالىق جۇيەسىن ودان ءارى رەفورمالاۋ جونىندەگى ۇسىنىستارىنا جاۋاپ بەردى.
«ۇكىمەتكە اتالعان ماسەلەنى مۇقيات پىسىقتاۋدى تاپسىردىم. بۇل جەردە قاراما-قايشىلىقتار بولماۋى كەرەك. تۇتاستاي سالىق سالۋ جۇيەسىن قۇرىپ، الەمدىك ۇردىستەر مەن جەتەكشى ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن مۇقيات زەردەلەۋىمىز قاجەت»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ قالدىقسىز جاسىل تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جونىندەگى ۇسىنىستارى ءوزىنىڭ وسى سالادا بەرگەن تاپسىرمالارىمەن ۇندەسەتىنىن ايتتى.
«Ernst&Young» كومپانياسىنىڭ سۋتەگى ءوندىرىسى جونىندەگى ۇسىنىسىن نازارعا الدىم. بۇل، شىن مانىندە، «بولاشاقتىڭ جانارمايى». قازاقستان ەنەرگەتيكالىق دەرجاۆا رەتىندە ونى ءوندىرۋ، پايدالانۋ جانە ەكسپورتتاۋ تەحنولوگياسىن يگەرۋگە مىندەتتى. بۇل باعىتتا جۇمىستار باستالىپ كەتتى. مەن ونى ۇنەمى باقىلاۋدا ۇستايمىن. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسىنا جاڭادان قۇرىلعان جاڭا تەحنولوگيالارداعى قۇزىرەت ورتالىعى قىزمەتىنىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە سۋتەگى قۋاتىن ايقىنداۋدى تاپسىرامىن»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ ءسوز سوڭىندا قازاقستان ينۆەستيسيا تارتۋ جونىندەگى بەلسەندى جۇمىستاردى جالعاستىرا بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى. بۇل باعىتتا جوعارى تەحنولوگيالى تاۋارلاردىڭ جانە قىزمەتتەردىڭ وندىرۋشىلەرى مەن ەكسپورتتاۋشىلارى ءۇشىن بارىنشا ءتيىمدى ءارى قولايلى جاعداي جاسالادى.
وتىرىس بارىسىندا ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ پرەزيدەنتى وديل رەنو-باسسو، پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى – سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى، ساۋدا جانە ينتەگراسيا ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆ، «شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قازاقستاندىق كەڭەسى» اسسوسياسياسىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى ەرلان دوسىمبەكوۆ، ازيا دامۋ بانكىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى اشوك لاۆاسا، «EY» جاھاندىق ۇيىمىنىڭ كليەنتتەرگە قىزمەت كورسەتۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى باسقارۋشى پارتنەرى ەندي بولدۋين، «بەيكەر ماكەنزي» جاھاندىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، «بەيكەر ماكەنزي ينتەرنەشنل» كومپانياسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى كونستانس ۋلمەر-ايلفورت، كامەكو كورپوراسياسىنىڭ پرەزيدەنتى جانە باس اتقارۋشى ديرەكتورى تيم گيتسەل، «دويچە بانكتىڭ» سولتۇستىك جانە شىعىس ەۋروپا بويىنشا ايماقتىق باسقارماسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى يورگ بونگارتس، ەۋرازيالىق دامۋ بانكى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى نيكولاي پودگۋزوۆ، «ERG» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى الەكساندر ماشكيەۆيچ، «دجەنەرال ەلەكتريك» كومپانياسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى، «دجەنەرال ەلەكتريك» كومپانياسىنىڭ رەسەيدەگى جانە تمد-داعى پرەزيدەنتى جانە باس اتقارۋشى ديرەكتورى رونالد دجەيمس پوللەتت، «لۋكويل» جاق پرەزيدەنتى ۆاگيت الەكپەروۆ، «Marubeni Corporation» كومپانياسىنىڭ ۆيسە-توراعاسى، ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى يچيرو تاكاحارا، ورتالىق جانە شىعىس ەۋروپا ەلدەرىندەگى «PWC» كومپانياسىنىڭ پارتنەرى، باس اتقارۋشى ديرەكتورى نيك كوش، ەۋروپا جانە ورتالىق ازيا ءوڭىرى بويىنشا دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ وڭىرلىك ۆيسە-پرەزيدەنتى اننا بەردە، تمد-داعى «KPMG» باس وپەراسيالىق ديرەكتورى، باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى شون مايكل تيرنان ءسوز سويلەدى.