بۇگىن، 14 ناۋرىز امال مەرەكەسى كەلىپ جەتتى. بۇل ۇلى دالانىڭ ءتول كۇنتىزبەسىندەگى كوكتەمنىڭ العاشقى امالى، ءارى ءاز-ناۋرىز بەن كوكتەمنىڭ حابارشىسى. وسىعان وراي «Alatau-Aqparat» مەدياحولدينگى «ۇلى دالا ءدامى» ۇلتتىق جوباسىن ۇيىمداستىردى. امال مەن ناۋرىز سىندى ءتول مەرەكەلەرگە جاڭا مازمۇن بەرەتىن مۇنداي جوبا ەلىمىزدە العاش رەت وتكىزىلىپ وتىر.
جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋدىڭ سيمۆولى بولعان ناۋرىز سىندى ءتول مەرەكەمىزدى مازمۇنىن بايىتا وتىرىپ جاڭاشا اتاپ ءوتۋ تۋرالى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ تا ايرىقشا اتاپ وتكەن بولاتىن. «Alatau-Aqparat» مەدياحولدينگى ۇيىمداستىرعان جوبا دا ۇلتتىق مەرەكەنىڭ مازمۇنىن بايىتىپ، جۇرت اسىعا كۇتەتىن جالپىۇلتتىق مەرەكەگە اينالدىرۋدى كوزدەيدى.
جوبا باستاماشىسى - «Alatau-Aqparat» مەدياحولدينگى. ونىڭ باس ديرەكتورى ەرجان قالىمباي ۇلى: «نەگىزگى ماقساتىمىز — ءاز ناۋرىزدى اسىرەسە، بالالار اسىعا كۇتەتىن باستى مەرەكەگە اينالدىرۋ. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن ايرىقشا اتاپ وتۋدە جاڭا قۇندىلىقتار مەن ءداستۇر قالىپتاستىرۋعا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسقىمىز كەلەدى»، – دەيدى.
«ناۋرىز قورجىنى» – ىزگىلىك سالەمى
«ۇلى دالا ءدامى» جوباسى اياسىندا ارنايى دايىندالعان «ناۋرىز قورجىندارى» – «سىباعا» جانە «تارتۋ» قورجىندارى بولىپ بولىنەدى. مەرەكەلىك كادە ەل اعاسى اقساقالدارعا، ءاز اجەلەرگە، كوپبالالى جانە ەرەكشە بالاسى بار انالارعا، سونداي-اق، بالالار ۇيىنە تارتۋ ەتىلدى.
«ناۋرىز قورجىنى» ۇلتتىق ناقىشتا بەزەندىرىلىپ، قازاقى كيىز ءۇي پىشىنىندە تىگىلگەن. ولارعا ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنەن (شىعىس، باتىس، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتەن) اكەلىنگەن جەتى ءتۇرى ۇلتتىق تاعام سالىنعان. ولاردىڭ قاتارىنا شۇبات، قىمىز، قۇرت، ىرىمشىك، جەنت، باۋىرساق پەن تالقان كىرەدى.
ۇيىمداستىرۋشىلار ءار ءوڭىر دامدەرىن ءبىر قورجىنعا سالۋ ارقىلى ەلدىك بىرلىك پەن تۇتاستىقتىڭ سيمۆولىن جەتكىزگىسى كەلگەن. ءارى، دەنساۋلىققا پايدالى، دارۋمەنگە باي ۇلتتىق تاعامداردى، وتاندىق ونىمدەردى ءناسيحاتتاۋدى كوزدەگەن.
بالالارعا دايىندالعان «تارتۋ» قورجىندارىنا جەتى دامنەن بولەك، الماتىنىڭ الماسى، شىعىستىڭ بالى، ۇلتتىق كادەسىيلار مەن ويىنشىقتار دا بار. سونداي-اق، سىيلىقتار اراسىندا رۋھاني ازىق رەتىندە كىتاپتار دا سالىنىپ، بالالاردى عىلىم-بىلىمگە شاقىرۋدى ماقسات ەتكەن.
ۇلكەندەرگە بەرىلگەن «سىباعا» قورجىنىندا جەتى ءدامنىڭ سىرتىندا جىلى-جۇمساق سىباعاسى رەتىندە قازى-قارتا نەمەسە جال-جايا مەن جامباس سالىنعان. سىباعا – حالقىمىزدىڭ تاتۋلىق پەن بەرەكەگە شاقىراتىن ءداستۇرىنىڭ ءبىرى. ۇلكەن كىسىلەرگە، سىيلى جاقىن ادامدارىنا قىستىڭ دامىنەن سىباعاسىن ۇسىنىپ، كوڭىلىندەگى قۇرمەتىن جەتكىزگەن. وسى ءداستۇردى جاڭىرتا وتىرىپ، ۇيىمداستىرۋشىلار ءاسانالى ءاشىموۆ، اسىلى وسمان، تورەگەلدى شارمانوۆ پەن قارلىعاش ابدىكارىموۆا سىندى ەل اعالارىنا، قوعام قايراتكەرلەرىنە سونداي-اق، قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنا دا سالەم بەرە باردى. «سىباعا» قورجىندارىن ۇسىنىپ، يىقتارىنا شاپان جاۋىپ سىي-قۇرمەتىن ءبىلدىردى.
ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت
امال كۇنىنە وراي اتا داستۇرمەن سالەم بەرە كەلگەن ۇيىمداستىرۋشىلارعا ەل اعاسى اقساقالدار مەن ۇلكەندەر دە رازىلىعىن ءبىلدىرىپ باتاسىن بەردى. قازاقستان جانە كەڭەس وداعى حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى ءاسانالى ءاشىموۆ ناۋرىزدىڭ جىل باسى ءارى ەڭ ۇلكەن مەرەكە رەتىندە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە اتالىپ ءوتۋ كەرەك دەگەن پىكىرىمەن ءبولىستى. ءسوزىنىڭ سوڭىندا:
«قىدىر دارىپ، ب ا ق قونسىن،
بىلىمدەرىڭ كوپ بولىپ،
حالىققا بەرەرلەرىڭ مول بولسىن!» - دەپ، اق باتاسىن ارنادى.
قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تورەگەلدى شارمانوۆ جوبانىڭ ۇلتتىق تاعامداردى ءناسيحاتتاپ جاتقانىنا ايرىقشا رازىلىعىن جەتكىزدى.
قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرى اسىلى وسمان حانىم كونەنى جاڭعىرتقان، ءداستۇردى اسپەتتەگەن شارالاردىڭ كوپ بولۋىن، ۇزاعىنان جالعاسۋىن ءۇمىت ەتتى. «ءداستۇرلى جاڭاشا جاڭعىرتۋىمىز كەرەك، جاندارىم. قازاق ايتادى عوي “وتكەنگە توپىراق شاشساڭ، كەلەشەك ساعان تاس لاقتىرادى” دەپ، ۇرپاقتارىمىزعا اتا-بابامىزدان كەلە جاتقان ءسالت-داستۇردى وسىلاي كورسەتۋىمىز كەرەك. بۇرىنعىنى بۇگىنگە جاڭعىرتىپ جاتقان قادامدارىڭ قۇتتى بولسىن! وسى يگى ءىس ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن!»، – دەگەن تىلەگىن ءبىلدىردى اسىلى الي قىزى.
ناۋرىز قورجىن بەرىلگەندەر اراسىندا قاراپايىم كوشە سىپىرۋشى، «التىن القا» يەگەرى مەن ەرەكشە بالانى جالعىز تاربيەلەپ وتىرعان انا دا بار.
«قىدىر دارىپ، ب ا ق قونسىن»
«ۇلى دالا ءدامى» جوباسىنىڭ «تارتۋ» قورجىنى الماتى وبلىستىق № 1 بالالار ۇيىندەگى جاس جەتكىنشەكتەرگە دە ۇلەستىرىلدى. بالالارعا تارتۋدى «قىدىر اتا» جەتكىزدى. اق بوز اتقا ءمىنىپ قولىنا اسا تاياعىن العان، قانجىعاسىنا «ناۋرىز قورجىنىن» بوكتەرىپ، جانىنا تايعا مىنگەن نەمەرەسى «باق-بالانى» ەرتىپ كەلگەن «قىدىر اتا» بالالارعا ايرىقشا اسەر قالدىردى. ولار قىدىر اتانى وزدەرىنىڭ ان-كۇيىمەن، ناۋرىز بەن كوكتەمگە ارناعان ولەڭ-جىرلارىمەن قارسى الدى.
ۇيىمداستىرۋشىلار «قىدىر اتا» مەن ونىڭ نەمەرەسى «باق-بالا» وبرازدارىن حالقىمىزدىڭ «قىدىر دارىپ، ب ا ق قونسىن» دەيتىن ىزگى تىلەگىن بىلدىرەتىنىن جەتكىزدى. ال، ەتنوگراف بولات بوپاي ۇلىنىڭ سوزىنشە، ناۋرىزدى جاڭاشا دارىپتەۋدە بالالارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنۋى كەرەك. قىدىر اتانىڭ نەمەرەسىمەن ءجۇرۋى ۇرپاقتار ساباقتاستىعى مەن ۇلتتىق تاربيەنىڭ ءمانىن كورسەتەدى. قازاق ۇعىمىندا اتاسى ۇل نەمەرەلەرىن، ال اجەلەر قىز نەمەرەلەرىن تاربيەلەگەن. سوندىقتان قىدىر اتا مەن باق-بالانى ناۋرىزدىڭ بالالار اسىعا كۇتەتىن باستى كەيىپكەرلەرىنە اينالدىرۋ كەرەك.
«بۇل قىدىر اتا، اياز اتا قايتىس بولىپ كەتكەن...»
بالالاردىڭ اق ساقالدى «قىدىر اتا» جانە نەمەرەسى «باق-بالامەن» كەزدەسۋى اسا ءماندى مەرەكەلىك كوڭىل-كۇيدە ءوتتى. كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەردىڭ تاڭعالىسى مەن قىزۋ ىنتاسى بال تىلدەرىنەن جانە كوزدەرىنەن شىعىپ تۇردى. قايىرىمدىلىق ءىس-شاراسىنىڭ ورتاسىندا 4-5 جاسار بۇلدىرشىندەردىڭ ءوزارا ديالوگى ونداعى قاتىسۋشىلارعا تەرەڭ وي سالعانداي. قىدىر اتانى اياز اتامەن شاتاستىرىپ العان ءبىر بالانى جانىنداعى تاعى ءبىرى تۇزەتىپ جاتىر: «بۇل قىدىر اتا، اياز اتا قايتىس بولىپ كەتكەن...»، – دەپ. بالانىڭ ءسابي ساناسىنان تۋعان بۇل ءسوز وسى شارانىڭ ءوز ءمانىن ءتۇسىندىرىپ تۇرعانداي ەدى.
ءار وڭىردەن دەمەۋشىلەر اتسالىستى
العاش رەت ۇيىمداستىرىلعان ۇلتتىق جوباعا ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندەگى ۇلتتىق تاعام وندىرۋشىلەر، وزگە دە دەمەۋشىلەر جابىلا ات سالىستى. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىنە وراي ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ۇلتتىق تاعامداردى، وتاندىق ونىمدەردى ءناسيحاتتاپ، قوعامعا ىزگىلىك پەن تاتۋلىقتى دارىپتەيتىن جوباعا بارلىق دەمەۋشى تاراپتار اسا جوعارى قىزىعۋشىلىق ءبىلدىردى.
«ناۋرىز قورجىندارىنا» سالىنعان جەتى ءدامنىڭ سىرتىندا الماتىنىڭ الماسى، التايدىڭ بالى، اباي وبلىسىنان باۋىرساق، اقتوبەدەن جەنت پەن تارى-تالقان، اقمولا مەن ۇلىتاۋدىڭ اق ونىمدەرى، تۇركىستاننان ءتۇرلى ىرىمشىكتەر مەن نان ونىمدەرى، سونداي-اق، استانا، الماتى مەن شىمكەنت قالالارىندا جانە الماتى وبلىسىندا وندىرىلەتىن ءتۇرلى تاعامدار بولدى.
باستى دەمەۋشىلەرى رەتىندە «Asiakoz» تۇرىك كوز كلينيكاسى، «ەركە-نۇر»، «ادەمى-اي» مەن «ادال اس» سىندى تانىمال كومپانيالار ۇلتتىق جوباعا زور كومەكتەرىن كورسەتتى. جوبا بارىسىندا «Asiakoz» كومپانياسىنىڭ باسشىسى ءساتجان توقتارباي الماتى وبلىستىق № 1 بالالار ۇيىندەگى بۇلدىرشىندەر مەن جاس جەتكىنشەكتەرگە تەگىن كوز تەكسەرۋ قىزمەتىن كورسەتىپ، ونداعى كوزى ناشار كورەتىن بالالارعا تەگىن وتا جاساۋعا كەلىسىم بەردى.
ەلىمىزدەگى ۇلتتىق كادەسىيلار ءوندىرۋشى تانىمال كومپانيا «ادەمى-اي» ناۋرىز قورجىندارىنا ءوزىنىڭ ۇزدىك ونىمدەرىن قوسقان. ۇلتتىق كيىمدەردىڭ بەدەلدى برەندتى «ەركە-نۇر» ءسان ءۇيىنىڭ ديرەكتورى فاريدا مەرحاميت قىزى ءوزى دە شاراعا قاتىسىپ، اقساقالدار مەن قوعام قايراتكەرلەرىنە زەرلى ۇلتتىق شاپاندارىن جاپتى. بالالارعا «تارتۋ» قورجىنىنا «Steppe&World Publishing» باسپا ءۇيى وزدەرىنىڭ «شۇعىلالى ەرتەگىلەر» اتتى كىتاپتار توپتاماسىن ۇسىندى. ال جوباداعى «قىدىر اتا» مەن «باق-بالاعا» «ات مىنگىزىپ» الىپ ءجۇرۋدى قازاق مەملەكەتتىك سيركى ءوز موينىنا الدى.
سونداي-اق، «ناۋرىز قورجىندارىن» ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنەن «Sharman» «Asatu» كومپانيالارى، «ايقان» ج ش س سىندى كاسىپورىندار، «Zhent_chocolate»، «Aqtobe damderi»، «ءمود ۆوستوچنىي» قاتارلى ساۋدا ماركالارى جانە «ءاستانا-ونىم» اق سەكىلدى ۇلتتىق تاعامداردى، كيىمدەر مەن بۇيىمداردى شىعاراتىن وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەر جابىلا ات سالىستى. قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسى مەن ۇلتتىق تاعامتانۋشى ساياحات ءاسىمحان دا جوباعا ءوز ۇلەستەرىن قوستى.
«ۇلىستىڭ ۇلى ءدامى» جالعاسىن تابادى
«ۇلى دالا ءدامى» ۇلتتىق جوباسى ناۋرىز مەرەكەسىنە جاڭا مازمۇن بەرىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان. ۇيىمداستىرۋشىلار ۇلتتىق جوبانى الداعى جىلدارى 14-ناۋرىزدان باستاپ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن تۇتاس رەسپۋبليكا كولەمىندە وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى، ءاز-ناۋرىز سىندى ورتاق قۇندىلىقتار بولاشاقتا كوشىلەس، باۋىرلاس تۇركى ەلدەرىنە دە كەڭەيىپ، تۇتاس تۇراننىڭ ۇيىتقىلى يگىلىگىنە اينالسا دەگەن ۇمىتتەرى بار.