ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز – قالاداعى ا.پ.چەحوۆ اتىنداعى ورتالىق كىتاپحانانىڭ «وقىرماندارعا قىزمەت كورسەتۋ ءبولىمىنىڭ» قىزمەتكەرى اينۇر بالاۋبايەۆا. جوعارى ءبىلىم يەسى. ول وسى كىتاپحانا ەسىگىن اشقانعا دەيىن «كىتاپحاناشى تەك وقىرماننىڭ سۇراعان كىتابىن تاۋىپ بەرىپ، مۇلگىگەن تىنىشتىقتا ءۇنسىز عانا وتىراتىن ادام» دەپ ويلاۋشى ەدى. مۇلدەم ولاي ەمەس ەكەن. كىتاپحانا – ناعىز قايناعان تىرشىلىكتىڭ، رۋحانياتتىڭ ۇياسى بولىپ شىقتى.
اكەسى گازەت-جۋرنال دەگەننەن اقشاسىن ايامايتىن، كوپ باسىلىمداردى جازدىرىپ الاتىن. پوشتاشى ۇيگە «جالىن»، «جۇلدىز»، «مادەنيەت جانە تۇرمىس» جۋرنالدارىن، «قازاقستان پيونەرى» جانە تاعى باسقا دا گازەتتەردى الىپ كەلگەندە، ءبارى تالاسا-تارماسا وقيتىنى ەسىندە. ادەبيەتكە، ءسوز ونەرىنە، كوركەم شىعارمالارعا، جالپى كوركەمدىككە ماحابباتى سول شاقتا ويانعان سەكىلدى.
وسىدان بەس جىل بۇرىن ىزدەپ ءجۇرىپ، كىتاپحاناعا كەلىپ تۇيىندەمەسىن قالدىرىپ كەتكەن بولاتىن. اينۇرمەن ءبىراز سويلەسكەن كىتاپحانا اكىمشىلىگى ونى نەبارى ەكى اپتانىڭ ىشىندە جۇمىسقا قابىلدادى. كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ەكەنىن تانىعاننان بولار.
وسىندا كەلگەلى ءتۇرلى ادەبي-تانىمدىق كەشتەر، ولجاس سۇلەيمەنوۆ، مۇرات اۋەزوۆ، سەكەن تۇرىسبەكوۆ سىندى تۇلعالاردان باستاپ، كوپتەگەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەر، مادەني ءىس-شارالار وتكىزىپ، العىسقا بولەنىپ جۇرگەن جايى بار. «جايىقتىڭ اق شاعالاسى اتانعان» اقىن، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆانىڭ الماتىنىڭ ورتالىق كىتاپحاناسىنا كەلىپ قوناق بولىپ كەتكەنىن ءالى ۇمىتپايدى. پوەزياعا تولى كەرەمەت، اسەرلى كەزدەسۋدىڭ سوڭىن اقىننىڭ كىتاپحاناشى اينۇردىڭ ونەرلى، ءانشى قىزى كاۋسارعا بەرگەن باتاسى تۇيىندەگەندە، جۇرەگى تولقىدى. اق باتا قابىل بولدى ما ەكەن، بۇگىندە ءبۇلدىرشىن كاۋساردىڭ سوزدەرى تۇيدەك-تۇيدەك، تۇيەدەن تۇسكەندەي سويلەپ قوياتىنى بار اراسىندا. كىشكەنتاي بولسا دا ءسوز ءقادىرىن تۇسىنەتىنىنە قۋانادى. وسى كەشتە اقىنعا توسىن سىي جاساپ، ءبىر كىشكەنتاي بالانىڭ سارتىلداتىپ ولەڭىن وقىپ بەرگەنى بار-دى. اينۇر كەشتىڭ ۇيىمداستىرۋ شارالارىمەن ءجۇرىپ كەيىن ءاتى-جونىن ناقتىلاپ الۋدى دا ۇمىتىپ كەتىپتى. ءقازىر سول ساۋلەلى بالا، كىشكەنتاي وقىرمانىمىز قايدا ءجۇر ەكەن دەپ ويلاپ قوياتىنى دا بار كەي-كەيدە.
سونداي مادەني-رۋحاني كەشتەرگە قاتىسقان جانە ءوز كەرەگىن ىزدەپ كەلىپ، تاپقان وقىرماندار العىسىن ءبىلدىرىپ جاتسا، بۇل سالادا بەكەر جۇرمەگەنىن سەزىنىپ، ءوزىن باقىتتى سەزىنەتىنىن دە جاسىرمادى. ءيا، ول سۇيىكتى ىسىنە دەگەن شابىتتى ويلى وقىرماندارىنىڭ العىسىنان الادى.
ءاردايىم «كىتاپ كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن جاقسارتۋعا سەبەپ بولادى جانە ادامنىڭ ويلانۋىنا، وقيعالار مەن كەيىپكەرلەردى كوز الدىنا ەلەستەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سول سەبەپتى وقىرمان مەن كىتاپحانا تىعىز بايلانىستا بولۋى قاجەت» دەگەن پىكىردەگى اينۇر بۇگىنگىدەي گادجەتتەر، عالامتور ۇستەمدىك قۇرعان زاماندا جاستاردىڭ تەگىس كىتاپتان «بەزىپ» كەتپەگەنىن، قايتا ولاردىڭ اراسىندا كىتاپقۇمارلاردىڭ كوبەيىپ كەلە جاتقانىن اسا ىقىلاسپەن ايتىپ وتىر.
– بىزگە كەلەتىن جاستار وتە كوپ، كىتاپحانا دەمالىسسىز تاڭعى 9-دان كەشكى 8-گە دەيىن جۇمىس ىستەيدى. ءبىز قالايدا جاس بۋىندى كىتاپپەن دوستاستىرعىمىز كەلەدى. ويتكەنى، جاستاردىڭ كەلەشەكتە ءوز سالاسىنىڭ ناعىز مامانى بولىپ قالىپتاسۋىنا، كوركەم مىنەزدى، ءبىلىمدى بولۋىنا كىتاپتىڭ بەرەرى مول ەكەنى ءسوزسىز. قاعاز بەن قالامدى، ونەردى سەرىك ەتكەن بەلگىلى تۇلعالارمەن كەزدەسۋ كەشتەرىندە ولار وزدەرىنە قىزىقتى ساۋالدارىن قويىپ، تىم بولماسا جازىلعان كىتاپ تۋرالى اقپارات الىپ كەتەدى. كىتاپتى جانىنا سەرىك ەتكەن جاستار مۇنداي ءىس-شارالاردى جىبەرمەيدى. مىسالى، تاياۋدا شەرحان مۇرتازا اتامىزدىڭ 90-جىلدىق مەرەيتويىنا ارناپ «قازاق ادەبيەتىنىڭ قىزىل جەبەسى» اتتى ادەبي-سازدى كەش وتكىزدىم. كەرەمەت ءوتتى. ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىنىڭ ستۋدەنتتەرى «مىلتىقسىز مايدان» شىعارماسىنان ساحنالىق قويىلىم ۇسىندى. اشىربەك كوپىش اعامىز «شەر-اعاڭنىڭ ءوزىن كورگەندەي بولدىم» دەپ جاستارعا ريزاشىلىقپەن باتاسىن بەردى. وسى كەشكە كەلگەن جاستار بولاشاقتا مۇحتار اۋەزوۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، قابدەش ءجۇمادىلوۆ سىندى قالامگەرلەردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلسەك دەپ، باسقا دا كوزى زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرۋدى ءوتىنىپ كەتتى. وسىنداي جاستار بار كەزدە جاستار كىتاپ وقىمايدى دەپ قالاي ايتامىز؟! – دەپ تەبىرەندى اينۇر زامانداسىمىز.
وسى اپتانىڭ باسىندا كىتاپحانادا اينۇر بالاۋبايەۆانىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن تاعى ءبىر ادەمى كەش ءوتتى. قازاق مۋزىكا ونەرىنىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، كۇيشى-كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندييەۆكە ارنالعان «قاھارمان نۇرعيسا» جانە «عاسىر سازىن تەربەگەن» كىتاپتارى تانىستىرىلىپ، وقىرمانعا جول تارتتى. نۇرعيسا تىلەندييەۆ دەگەندە ەسىمىزگە بىردەن «وتىرار سازى» وركەسترى تۇسەدى ەمەس پە. وسى وركەستردە بۇرىن ديريجەر، نۇرعيسانىڭ كومەكشىسى بولعان، قازىرگى كۇنى ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان مۋزىكالىق ورتا مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ وقىتۋشىسى سەيىتقالي قاشاعانوۆ پاكەتپەن كىرىپ كەلە جاتقاندا اينۇر قاتتى تاڭىرقاعان. سويتسەك ول كىسى ۇزاق جىلدار ساقتاعان، سازگەردىڭ كوزى تىرىسىندە وزىنە بەرگەن ەكى كىتابىن، ۇيگە كيگەن شاپانىن كوتەرىپ كەلىپتى. كۇيشى-سازگەردىڭ مۋزەيىنە تابىستادى. وسىنداي ادەبي، مادەني كەزدەسۋلەردى ءجيى ۇيىمداستىراتىن جانە سودان ءلاززات الىپ راحاتتاناتىن كىتاپحاناشى جاستاردىڭ جۇرەگىنە رۋحانياتتىڭ ءدانىن سەبە الماس، ماقساتىمنىڭ ورىندالعانى دەيدى.
● قىسقا-نۇسقا
– ەڭ سۇيىكتى كىتابىڭىز بەن ەڭ سۇيىكتى كەيىپكەرىڭىز؟
– ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ «ماحاببات، قىزىق مول جىلدار» كىتابى. ونداعى ەربول مەن مەڭتايدى جاقسى كورەمىن.
– ۇيىڭىزدەگى كىتاپ قورى قانشا؟
– ءبىراز بار. كوپ دەپ تە، از دەپ تە ايتا المايمىن. ءار قازاقتىڭ ۇيىندە بار م.اۋەزوۆتىڭ «اباي جولىنان» باستاپ، تاريحي كىتاپتار، نەبىر مىقتى اقىن-جازۋشىلاردىڭ كىتاپتارىن جيناعام، ءالى دە جيناپ ءجۇرمىن.
– ءحوببيىڭىز؟
– ادامدارمەن سويلەسىپ، ولاردىڭ ءتىلىن تابا ءبىلۋ. ەكىنشى ءحوببيى – كىتاپ وقۋ. سوڭعى وقىعان كىتابىم – اقبەرەن ەلگەزەكتىڭ «بولماعان بالالىق شاعى».
– بالاڭىز كىتاپ وقي ما؟
– 2-سىنىپتا وقيتىن كاۋسار اتتى قىزىم بار. التى جاسىنان گيمنازيادا وقىپ ءجۇر. كىتاپتى جاقسى كورەدى. جاتتاۋى تەز، بىردەڭە وقىسا قاعىپ الادى. نەبىر بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازى. ول – مەنىڭ ماقتانىشىم.