جەر بەتىندەگى ادام بىتكەننىڭ ءبارى دە – ماڭگىلىكتىڭ اساۋ تۇلپارى لاقتىرامىن دەگەن جەرىندە لاقتىرىپ كەتە بەرەتىن شالا شاباندوز. ەشكىم دە ماڭگىلىك ەمەس. بىرەۋ ەرتە، بىرەۋ كەش جالعان دۇنيەدەن اۋدارىلىپ تۇسەدى. سوندا دەيمىن-اۋ، نەگە تىراشتانىپ كۇن كەشەمىز؟ بايلىق نە كەرەك؟ اتاق نە كەرەك؟ جالعان نامىس نە كەرەك؟ تۇسىنبەيتىنمىن. بۇگىن ۇقتىم. ءبىزدىڭ وسى ومىرلىك ۇستانىمىز كەزدەيسوقتىق ەمەس، زاڭدىلىق ەكەن! نەگە دەيسىز بە؟
ادام ءومىرىنىڭ ءمانى تىراشتانۋدا جاتىر. بۇل تىراشتانۋدىڭ اتى – جانتالاس. ەگەر ادام ماڭگىلىك ءومىر سۇرەتىن بولسا، بۇل جانتالاستىڭ بۇرشىگى دە بولماس ەدى. جايباراقات كۇن كەشەر ەدىك. ويسىز، مۇڭسىز جەردە ادام ءومىرى بارلىق ءمانى مەن ماڭىزىنان ايىرىلار ەدى. شىڭعىسحان جانە سول سياقتىلار اڭساعان ماڭگىلىكتە وسىدان كەيىن ەشقانداي ءمان جوق ەكەنىن بىلەسىڭ. ءيا، ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ شىرايىن اشىپ تۇرعان سوزىلمالى اگونيا ەكەنىن مويىنداماسقا شارا جوق!
***
قازاق قوعامىنا قايران قالماۋ مۇمكىن ەمەس. قايدا بارساڭ دا سول باياعى "سەكسەۋىلدى سەكسەۋىلگە ۇرىپ سىندىراتىن" پرينسيپكە بارىپ ماڭدايىڭدى ۇراسىڭ! قازاقتى ءبىر بىرىنە ايتاقتاتىپ قويۋدىڭ ناعىز اپوگەيىنە جەتتىك. سحەما – وتە قاراپايىم. ورتاعا سۇيەك لاقتىرادى. تيپا «رۋح» نە «التىن توبىلعى».
بۇل مارافوندا حەپپي ەند بولعانىن ەشقاشان كورگەن ەمەسپىن. ءبىر عانا ناتيجە: ءبىرىن ءبىرى بۋىندىرىپ جاتقان قازاقتار. وسىندايدا ۇلتىم ءۇشىن كىرەرگە تەسىك تاپپايمىن. قاتىسپاي-اق قويىڭدارشى كونكۋرسقا، قازاقتار! اۋىزبىرشىلىگىمىزدى دىر-دىر ەتىپ ايىرىپ جاتقاندا 1 ميلليون تەڭگە قاي تەسىگىڭە جاماۋ بولعانداي!
***
«ەكى كۇن بويى ۇيقىم قانبايتىن بولدى» دەدىم «كۋريلكادا» تۇرعان تانىسىما. «شاكە، الپىستان استىڭ، سول فۋتبولى قۇرعىردى كۇندىز «زاپيستەن» كورسەڭ، قايتەدى؟» دەدى ماعان جانى اشىپ. سالعىلاسىپ جاتپادىم.
تىكەلەي ترانسلياسيا تابيعاتىن تۇسىنبەيتىن تىرشىلىك يەسىنە ءسوزىمدى شىعىنداعىم كەلمەدى. ايتپەسە، «ۆەس كايف in live» دەگىم كەلگەن. ءومىردىڭ كەيبىر ءلاززاتىنان قۇر قالىپ جۇرگەن كىسى «كايفتىڭ ءبارى لايۆ پەن لايفتا» ەكەنىن قايدان ءبىلسىن؟!
***
فەيسبۋك – جيىرما جيىرما ءبىرىنشى عاسىرداعى ەڭ جارقىن جوبا. دۇنيە تۇرعانشا تۇراتىنىنا سەنەمىن. ويتكەنى، مۇندا ادامدار بار بىلگەنىمەن بولىسەدى. ال، بىلگەنىڭمەن ءبولىسۋ – باقىتقا بولەنۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. فەيسبۋكتىڭ تارتىلىس كۇشىنىڭ ەڭ باستى تەتىگى وسىنىڭ استارىندا جاتىر!
***
مامىرداعى ماتەريالدىق مارازم. جاڭا عانا "Zakon.kz" پورتالىنان وقىدىم: "ك مايسكيم پرازدنيكام ۆ كازاحستانە پودوروجالي پرودۋكتى". ويباي-اۋ، ەندى مىنا "مايسكيە پرازدنيگىڭىز" "نوۆىي گود" ەمەس عوي. جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەتىن كەزىندە دە باعانى ءوسىرۋ – بارىپ تۇرعان قاسكۇنەمدىك! انتيمونوپوليا جوق جەردە انتيگۋمانيزم ۇستەمدىك ورناتادى. وسىنداي ديالەكتيكالىق/تاريحي ماتەرياليزمدى دە باستان كەشىرىپ جاتقان ءبىزدى ەندى ۇرىپ ءولتىرۋ عانا قالىپ تۇر!
***
ءتانى سۇلۋ ادامدار بولادى. ىنتىق بولاتىنىڭ راس. باسقاشا ايتساق، وتىرىك بولار ەدى. ءبىراق تەز سۋىيتىنىڭ دا شىندىق. ويتكەنى، بۇل فيزيولوگيالىق ينستينك ەكەنى سالعان بەتتە ءبىلىنىپ تۇرادى. كوزبەن جەگىدەي جەگەنىڭ بولماسا، جۇرەك ءدىر ەتە قويمايدى. ءتاننىڭ ءوزى ماڭگىلىك ماتەريالدان جاراتىلماعانىن ەسكەرسەك، بۇعان اسا تاڭ قالۋدىڭ قاجەتى شامالى.
جانى سۇلۋ ادامدار بولادى. اقىقتىقتىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇراتىن مۇنداي جانداردىڭ گراۆيتاسيالىق كۇشى سەنى وزىنە تارتپاي قويمايتىنى – دۇنيەدەگى ەڭ ءتاتتى قۇبىلىس. جۇرەگىڭ اتشا تۋلاپ، اۋزىڭنان شىعىپ كەتە جازدايدى. وسىندايدا جاننىڭ ماڭگىلىك ماتەريالدان جاراتىلعانىنا كوزسىز سەنە باستايسىڭ. تاتتىلىگى نەدە؟ تىلسىمدىعىندا دەر ەدىم. ءبىر انىق، تۇڭعيىققا تىعىلعان تىلسىم سەزىمنىڭ تۇبىنە جەتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل قۇبىلىستىڭ ماڭگىلىك بولاتىنى دا سوندىقتان بولار.
اتتاس زاريادتاردىڭ بىر-بىرىنە جاقىنداۋى قيىن. ەكى بىردەي جانى سۇلۋ ادامنىڭ باس قوسۋى مۇمكىن بە؟ فيزيكانىڭ قاتال زاڭىنا سالساق، كوڭىل قالاتىن جاۋاپ الار ەدىك. دەگەنمەن، ومىردە دە «يسكليۋچەنيە» دەگەن كاتەگوريا كەزدەسپەي تۇرمايدى. سوعان قۋاناسىڭ!
ءبىر جۇپتى بىلەمىن. اكىم (تارازي) اعا مەن روزا (مۇقانوۆا). ەكەۋى دە – جايساڭ جان. جاننىڭ تازالىعى ادام كۇلگەن كەزدە كوزىنەن انىق بايقالاتىنىن وسى كىسىلەردەن كوردىم. ونىڭ ۇستىنە جەر ورتاسىنان اۋعاندا اسىق ويناۋدى ادەتكە اينالدىرۋ تەك اق جۇرەكتى ادامداردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ماڭگىلىك زاڭى وسىنداي ەشكىمنىڭ باسىنا كەلمەيتىن ءىس-قيمىلدان باستاۋ الاتىنىنا تاڭ قالماۋ مۇمكىن ەمەس.
***
قالي تۋرالى جازۋ قيىن. قيىن دەيتىنىمىز، ول — قازىرگى قازاق جۋرناليستيكاسىنداعى كۇردەلى قۇبىلىس. قالي تۋرالى جازۋ ءۇشىن قاليداي بولۋ كەرەك!
قالي تۋرالى جازۋ وڭاي. وڭاي دەيتىنىمىز، بۇعان دەيىن دە قازاق جۋرناليستيكاسىن بىلاي قويعاندا، قازاق ادەبيەتىنىڭ مارقاسقا تارلاندارى قاليدى قاسقيتىپ تۇرىپ جازعان. سول الىپتارعا سىلتەمە جاساپ وتىرىپ-اق قالي تۋرالى سىلتەپ تاستاۋ تۇك ەمەس!
بۇگىن قاليدى تانۋدىڭ تاعى ءبىر جولىن تاپتىم. قاليدان سيتاتا كەلتىر دە، كۇنۇزاققا سونى اۋزىڭدى اشىپ وقى دا وتىر. زەينوللا كوكەم قايتقاندا قالي بىلاي جوقتاعانى ەسىمدە: «ىعۋشى ەدى-اۋ تالايلار ءوزى تۇگىل، كورگەننەن ونىڭ سۇلباسىن. قانىپ ىشتىك وزىڭنەن ونەردىڭ تۇما تۇنباسىن. حالقىڭ تۇگىل، بۇل كۇنى سۇلۋلىقتىڭ ءوزى دە سىعىپ العان شىعار كوز جاسىن!».
وسىدان كەيىن سەن قاليدى مويىنداماي كور! مۇنداي مىسالداردى ونىڭ تۆورچەستۆوسىنان مىڭداپ تابۋعا بولادى. ءساتتى مىسالداردان ءسات سايىن كوزىڭ سۇرىنەدى. تەك ونىڭ كىتاپتارىن پاراقتاپ كورشى ەڭ الدىمەن، جارقىنىم!
ەرتەڭ – قاليدىڭ تۋعان كۇنى. جاقسى دوسىڭدى قۇتتىقتاۋعا اسىعىپ تۇرادى ەكەنسىڭ. سول نيەتتەن تۋعان وي عوي.
***
ەرمۇرات باپي، دينا ەلگەزەك، ارمان سقابىل ۇلى، ارمان شورايەۆ سەكىلدى «سەن تۇرا تۇر، مەن اتايىندار» «وپتوم» ساياسي توك-شوۋعا قاتىسىپتى. ەرمۇرات دوس وسى حابارعا قاتىساتىنىن ايتىپ حابارلاسقان. كورەم دەپ وتىرعاندا اياق استىنان ءبىر شارۋالارمەن الماتىعا كەتىپ قالىپ، حاباردى كورە المادىم.
تەلەقىزىعۋشىلىعىمنىڭ ءولىپ قالعانىنا بۇگىن ءبىرىنشى رەت وكىندىم. بەتى بەرى قارايىن دەگەن سياقتى ۇلتتىق كوك جاشىكتىڭ. دەي تۇرعانمەن، ادامداردى «مىسليت» ەتۋگە ۇيرەتەتىن «پاراسات مايدانىن» پرايم-تايمعا قويماي مەن ءبارىبىر ەشكىمگە سەنبەيمىن. انىعى سول، وسىنداي حاباردى ساعات تۇنگى 00.20 مينۋتقا قويۋ – قالىڭ كورەرمەندى قورلاۋدىڭ ءھام دارحان ابدىكتىڭ تۆورچەستۆوسىنا «يگنور» جاساۋدىڭ بارىپ تۇرعان كلاسسيكالىق ۇلگىسى.
حالىقتى توپاس قىلىپ بىتىرگەن بىتپەيتىن «توي-دۋماندار» مەن تۇرىك-كورەي تەكتەس سەريالداردى ءدال ەل تەلەديدارعا تەلمىرەتىن ۋاقىتتا كورسەتۋدىڭ نە قاجەتى بار؟ دەنى دۇرىس ادام ءارى كەتسە تۇنگى ون بىردەن كەيىن دەمالادى. كەيدە كوزىم ۇيقىعا تىعىلىپ بارا جاتقاندا دارحاننىڭ «پاراسات مايدانىندا «ءبىز» دەگەن ۇعىم جوق» دەگەن ءسوزى ەسىمە ورالاتىنى بار. وسى ءسوزىنىڭ استارىندا فيلوسوفيالىق وراممەن قاتار «پاراسات مايدانى» بۇقارا حالىقتىڭ ەمەس، ءينديۆيدتىڭ عانا كۇرەسى دەگەن پىكىر دە جاتقانى راس.
ولاي بولسا، ۇلتتىق ارنانىڭ باسشىلارى بۇل حابارعا فيلوسوفيالىق تۇرعىدان قاراپ، «ادەيى» ەل جاتىپ قالعاندا كورسەتىپ ءجۇر-اۋ؟! عاجاپ لوگيكا! (پاۋزا) ءاي، لوگيكالارىڭىز بار بولسىن!!! ەڭ الدىمەن كورەرمەننىڭ جاعدايىن قاشان ويلايمىز؟!