شىمبۇلاق تاۋ-شاڭعى كۋرورتىندا ب ا ق وكىلدەرىنە ارنالعان اشىق ەسىك كۇنى ءوتتى.
ءىس-شارا كۋرورت قوناقتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ اياسىندا الدىن الۋ شارالارىن، سونىڭ ىشىندە كوشكىن ءتۇسىرۋ جۇمىستارىن ەگجەي-تەگجەيلى كورسەتۋگە باعىتتالدى.
ءىس-شارا ينتەراكتيۆتى فورماتتا ءوتتى، وندا جۋرناليستەر كۋرورتتىڭ كوشكىن قاۋىپسىزدىگى قىزمەتىنىڭ جۇمىسىمەن جاقىن تانىسىپ، سىناق بارىسىنا تىكەلەي قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.
ءىس-شارانىڭ العاشقى بولىگىن تاۋ ءپاترۋلى جانە كوشكىن قاۋىپسىزدىگى قىزمەتىنىڭ باسشىسى ۆيكتور لۆوۆ جۇرگىزدى. ول ورتاڭعى ستانسيادان جوعارى ورنالاسقان ارنايى الاڭدا ءوتتى. سول جەردە Avalauncher ستاسيونارلىق كوشكىن قوندىرعىسى ورناتىلعان، ول شاڭعى تراسسالارىنا جاقىن ماڭداعى قار جامىلعىسىنىڭ تۇراقتىلىعىن تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە كۋرورت قوناقتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
ءىس-شارا بارىسىندا قۇتقارۋ قىزمەتى جاساندى قار ءتۇسىرىپ كوردى: وسىلايشا، قاردىڭ تۇراقتىلىعىنا سىناق جاسالدى، الايدا قار ماسساسى سىرعىپ كەتپەدى، بۇل قار جامىلعىسىنىڭ تۇراقتىلىعىن كورسەتەدى.
«جاساندى قار سىرعىتۋدان كەيىن كوشكىن جۇرمەدى، بۇل ايماقتاعى قار تۇراقتى كۇيدە قالىپ وتىر. بۇعان دەيىن، 8 جانە 9 ناۋرىز كۇنگى قار جاۋعاننان كەيىن، بۇل جەردە الدىن الۋ ماقساتىندا كوشكىن ءتۇسىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن بولاتىن. سول كەزدە جارىلىس شاعىن كوشكىندەردى تۋدىردى. الايدا، كوشكىننىڭ ءجۇرۋى كوپتەگەن فاكتورلارعا بايلانىستى: اۋا رايى، جاڭا جاۋىن-شاشىن مولشەرى، جەر بەدەرى ەرەكشەلىكتەرى»، – دەپ ءتۇسىندىردى ۆ. لۆوۆ.
سونىمەن قاتار، قۇتقارۋشى الدىن الۋ ادىستەرى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ، ەڭ ءقاۋىپتى ۋچاسكەلەردى اتاپ ءوتتى، ولاردىڭ قاتارىندا «كونۋس»، «قۇرعاق ساي» جانە «شكولنيك» شىڭىنىڭ بەتكەيلەرى بار.
كۋرورتتا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن باسقا دا الدىن الۋ شارالارى قاراستىرىلدى:
1. قولمەن جارۋ – بۇل ءادىستى قازسەلقورعاۋ ماماندارى جارىلعىش زاتتاردى قولدانىپ جۇزەگە اسىرادى. بۇل ءتاسىل ءتيىمدى، ءبىراق كوپ كۇشتى تالاپ ەتەدى، ويتكەنى قىزمەتكەرلەر تىكەلەي بەتكەيگە كوتەرىلۋى كەرەك. سونىمەن قاتار، بۇل ءادىس بەلگىلى ءبىر قاۋىپتەرمەن بايلانىستى.
2. ءپاسسيۆتى قورعانىس – «شكولنيك» تاۋىندا وڭتۇستىك-شىعىس ەكسپوزيسياسىندا ورناتىلعان. بۇل قار ماسسالارىن ۇستاپ تۇرۋعا ارنالعان كوشكىنگە قارسى بوگەتتەر.
3. كوشكىن توقتاتقىشتار – بۇل ارقان جولىنىڭ تىرەكتەرىن كوشكىن سوققىسىنان قورعاۋعا ارنالعان ارنايى قۇرىلىمدار.
بۇل شارالاردىڭ بارلىعى كوشكىن ءقاۋپىن بارىنشا ازايتۋعا جانە كۋرورت قوناقتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن جايلىلىعىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.
كەيىن ءىس-شارا 3200 مەترلىك ستانسيادا جالعاستى، وندا «تالعار» تراسساسى بويىنداعى ەسكەرتۋ بەلگىلەرى مەن قورشاۋ تورلارىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. بۇل جەرلەردەن رايدەرلەردىڭ كوشكىن ءقاۋپى بار بەتكەيلەرگە كىرىپ كەتۋ ءقاۋپى بار.
«بۇل جەردە ەكى قاتارلى قورعانىش تورلار مەن ەسكەرتۋ بەلگىلەرى ورناتىلعان. ءبىراق، ءبىر وكىنىشتىسى، ءتىپتى بۇل شارالار دا رايدەرلەردىڭ بەلگىلەنگەن شەكتەردەن ءوتۋىن تولىقتاي توقتاتا المايدى. ءبىزدىڭ مىندەت – سانالىلىقتى ارتتىرۋ جانە وقىتۋ دەڭگەيىن كوتەرۋ. شاڭعىشىلار مەن سنوۋبوردشىلار ءوز قاۋىپسىزدىگىنە عانا ەمەس، تراسسانىڭ تومەنگى جاعىنداعى ادامداردىڭ ومىرىنە دە جاۋاپتى ەكەنىن ءتۇسىنۋى وتە ماڭىزدى»، – دەدى ول.
قۇتقارۋشى سونداي-اق، سىرعاناۋ كەزىندە بەلگىلەردەگى ساندارعا نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى – «سان نەعۇرلىم از بولسا، تراسسانىڭ سوڭى سوعۇرلىم جاقىن». بۇل قۇتقارۋشىلاردىڭ جۇمىسىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى، ويتكەنى زارداپ شەككەن ادامنىڭ ورنالاسقان جەرىن تەز انىقتاۋعا كومەكتەسەدى.
ەكسكۋرسيانىڭ سوڭىندا «شىمبۇلاق» كۋرورتىنىڭ قۇتقارۋشىسى الەكساندر گولوۆانوۆ كوشكىنگە قارسى جابدىقتاردى قولدانۋ بويىنشا تولىققاندى ءدارىس وتكىزدى.
«مەن فريرايدەرلەردى ءبىزدىڭ كومەككە بەي-جاي قاراماۋعا شاقىرامىن. قۇتقارۋشىلارعا جۇگىنىپ، قاي ايماقتار ءقاۋىپسىز ەكەنىن جانە قاي جەرلەر ءقاۋىپتى ەكەنىن سۇراڭىز. ءبىز ءاردايىم كەڭەس بەرەمىز، كومەكتەسەمىز، ءسىزدىڭ كوشكىن جابدىقتارىڭىزدى تەكسەرەمىز»، – دەپ قوستى ا. گولوۆانوۆ.
الەكساندر فريرايدەرلەر ءۇشىن جابدىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن دا اتاپ ءوتتى:
«جولدان (تراسسادان) تىس سىرعاناۋدى جوسپارلاعان ءاربىر ادامدا مىندەتتى تۇردە 3 زات بولۋى كەرەك: بيپپەر، زوند، كۇرەك. مۇمكىندىك بولسا – كوشكىن ريۋكزاگى. ەڭ باستىسى – بۇل جابدىقتى قولدانا ءبىلۋ. ستاتيستيكا كورسەتكەندەي، ادامدى كوشكىن استىنان 15 مينۋت ىشىندە قازىپ العان جاعدايدا، ونىڭ امان قالۋ مۇمكىندىگى 90%»، – دەپ اتاپ ءوتتى قۇتقارۋشى.
ريۋكزاكتا نە بولۋى كەرەك؟
• بيپپەر (كوشكىن قۇرىلعىسى) – بۇل كوشكىنگە تۇسكەن ادامداردى ىزدەۋگە ارنالعان ەلەكتروندى قۇرىلعى. ول دەنەگە تاعىلادى جانە قۇتقارۋشىلار نەمەسە رايدەرلەر كوشكىن استىندا قالعان ادامنىڭ سيگنالىن تەز انىقتاۋ ءۇشىن پايدالانادى. زاماناۋي بيپپەرلەر زارداپ شەككەن ادامنىڭ ورنالاسقان جەرىن جىلدام انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگىن ەداۋىر ارتتىرادى.
• كۇرەك – ادامدى كوشكىن استىنان شىعارىپ الۋعا كومەكتەسەدى.
• زوند – جينالمالى كوشكىن زوندى، ول قۇتقارۋ جۇمىستارىندا كوشكىن استىنداعى ادامدى انىقتاۋعا ارنالعان.
باستى مىندەت – كۋرورتتاعى بەتكەيلەردىڭ، ياعني جاپپاي سىرعاناۋ تراسسالارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ.