بەلگىلى مادەنيەتتانۋشى ءارى قازاق ميفولوگياسىن زەرتتەۋشى زيرا ناۋرىزباي حالقىمىزدىڭ كوپ عاسىرلىق مادەني جانە رۋحاني تاجىريبەسىمەن تىعىز بايلانىستى "جەتى شەلپەك" ۇعىمىنا قاتىستى سۇراققا عىلىمي-ەتنوگرافيالىق تۇرعىدان جاۋاپ بەردى. بۇل تۋرالى Aqshamnews.kz سايتى حابارلايدى.
زيرا ناۋرىزبايعا الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىسى: «جەتى شەلپەك — يسلامعا قايشى ما؟» دەگەن سۇراق قويعان. زەرتتەۋشى بۇل ۇعىمنىڭ ءدىني ەمەس، ەتنوگرافيالىق تامىرىن تەرەڭنەن قوزعاپ، وعان قاتىستى ناقتى تاريحي دەرەكتەردى العا تارتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، XIX عاسىر مەن XX عاسىردىڭ باسىنداعى ەتنوگرافيالىق ەڭبەكتەردە «جەتى شەلپەك» تۋرالى ەشقانداي مالىمەت كەزدەسپەيدى. بۇل — ونىڭ كەيىنىرەك، اسىرەسە وتىرىقشى ءومىر سالتى مەن اشارشىلىق كەزەڭىندە پايدا بولعان ءداستۇر بولۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتەدى.
زەرتتەۋشى زيرا ناۋرىزباي مەن تاريحشى دجۋليا گانيدىڭ پىكىرىنشە، باستاپقىدا حالقىمىزدا «ءيىس شىعارۋ» ىرىمى بولعان. ياعني، جەتى ءتىلىم قۇيرىق مايدى تاباعا سالىپ قىزدىرۋ ارقىلى ءيىس تاراتىپ، ءارۋاقتارعا ارناپ شىراق جاعۋ سالتى ورىندالعان. بۇل — حالقىمىزدىڭ ءارۋاققا تاعزىم ەتۋدىڭ ەرەكشە ءتاسىلى ەدى.
الايدا اشارشىلىق جىلدارى مەن ودان كەيىنگى كەزەڭدە قۇيرىق مايدىڭ تاپشىلىعى مەن ىسىراپ بولماۋى ءۇشىن وسى عۇرىپتىڭ بالاماسى رەتىندە جەتى شەلپەك ءپىسىرۋ پايدا بولعان دەگەن بولجام بار. جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ، تاراتۋدى حالىق ساداقا رەتىندە قابىلداعان.
زيرا ناۋرىزباي جەتى شەلپەك عۇرپىنىڭ نەگىزىندە ءيىس ارقىلى رۋحپەن بايلانىسۋ سەنىمى جاتقانىن ايتادى. ءارۋاقتار ءيىستى سەزەدى، سول يىسپەن «قورەكتەنەدى» دەگەن نانىم تەك قازاق حالقىندا عانا ەمەس، الەمدىك ەتنوستاردا دا كەزدەسەدى. ماسەلەن، ورىستاردا «رۋسسكيي دۋح»، قازاقتاردا «ءيىسى قازاق» دەگەن تىركەستەر — رۋح پەن ءيىستىڭ ءوزارا بايلانىسىن مەڭزەيدى.
وسى تۇرعىدان قاراساق، جەتى شەلپەك — جەتى دوڭگەلەك نان، ول كۇن مەن اسپاندى بەينەلەيتىن نىشان. زەرتتەۋشى بۇل نانىمنىڭ يسلاممەن دە بايلانىسى بارىن اتاپ ءوتتى. ويتكەنى قۇراندا كەزدەسەتىن «جەتى قات اسپان» ۇعىمى مەن شەلپەكتىڭ سانى اراسىندا استارلى بايلانىس بولۋى مۇمكىن.
ءقازىر قوعامدا "شەلپەك — يسلامعا جات، بۇل شيرك" دەگەن پىكىرلەر ءجيى تاراۋدا. زيرا ناۋرىزباي مۇنداي كوزقاراستاردىڭ تاريحي شىندىققا قايشى ەكەنىن ايتادى. ونىڭ پىكىرىنشە، يسلام ءدىنى ءار ەلدىڭ تاريحي-مادەني بولمىسىنا ساي ءارقالاي قالىپتاستى. مىسالى، قازاقتىڭ يسلامى، مالايزيالىق يسلام نە ءۇندى مۇسىلماندىعى — ءبارى ءوز مادەنيەتىنىڭ نەگىزىندە دامىعان. بۇل — ءدىندى جەرگىلىكتى داستۇرلەرمەن سينتەزدەپ قابىلداۋ ناتيجەسىندە قالىپتاسقان ءۇردىس.
وسى سەبەپتى قازاق قوعامىندا ءداستۇرلى يسلام مەن قازاقى رۋحانيات ءوزارا توعىسىپ، ءبىرتۇتاس سەنىم جۇيەسىن قۇرادى. سول سەبەپتى اراب ەلدەرىندەگى ءدىني قاعيدالاردى سول كۇيىندە كوشىرىپ الىپ، ءداستۇرلى سەنىمدەرىمىزدى جوققا شىعارۋ — ۇلكەن قاتەلىك، دەيدى عالىم.
زيرا ناۋرىزباي بۇل تاقىرىپ بويىنشا 25 جىل بۇرىن ارنايى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسىن جازعانىن، وندا جەتى شەلپەكتىڭ پايدا بولۋ ۋاقىتى، فۋنكسياسى جانە رۋحاني ماعىناسى جان-جاقتى قاراستىرىلعانىن ايتتى. بۇل زەرتتەۋ وتاندىق ەتنوگرافيا مەن ميفولوگيا عىلىمىندا ماڭىزدى ەڭبەك رەتىندە تانىلعان.
زيرا ناۋرىزبايدىڭ جەتى شەلپەككە قاتىستى پىكىرى — ءداستۇر مەن ءدىننىڭ ءوزارا بايلانىسىن عىلىمي تۇرعىدا ءتۇسىندىرۋدىڭ جارقىن ۇلگىسى. جەتى شەلپەك — جاي عانا ءدىني ءراسىم ەمەس، ول قازاق حالقىنىڭ رۋحاني-مادەني كودىن ايقىندايتىن تەرەڭ نانىم. سوندىقتان ونى يسلامعا قارسى نەمەسە «شيرك» دەپ قابىلداۋدىڭ ءوزى – تاريحي جانە مادەني كونتەكستەن تىس پايىمداۋ بولىپ تابىلادى.