جاس كەلسە - ىسكە!
بۇگىن 12 تامىز - حالىقارالىق جاستار كۇنى. بۇل مەيرام - عالامدىق دەڭگەيدە تويلاناتىن بىردەن-بىر مەرەكە. مۇنى جىل سايىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باستاماسىمەن جەر جەردە ءتۇرلى ءىس-شارالار قولعا الىنادى. وسىلايشا الەم حالىقتارىنىڭ جاستارى بۇل كۇنى ەرەكشە شاتتىق پەن بەرەكەدە اتاپ ءوتۋدى ءجون كورەدى. وسىعان بايلانىستى ساۋالناما ازىرلەگەن بولاتىنبىز.
جىگەر اسقار، جاس اقىن:
جاستار - وتانىمىزدىڭ تىرەگى
بۇل مەرەكەنىڭ بەرەرى كوپ. ايتار ويى وراسان زور. قاتارداعى جاي ءبىر كۇندەردىڭ قاتارىنا جاتقىزا سالۋعا استە بولمايدى. مۇنىڭ تاريحى حح عاسىردان باستالادى. 1945 جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعاننان شامامەن ەكى اي وتكەن سوڭ بەكىتىلدى. دۇنيەجۇزىلىك جاستار كۇنىنىڭ تويلاۋ مەزگىلى 29 قازان مەن 10 قاراشا ارالىعىندا انگليا استاناسى لوندوندا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك جاستار كونفەرەنسياسىنىڭ اياقتالۋىنا ۇشتاستىرىلدى. مىنە، وسىدان كەيىن بارىپ كونفەرەنسيانىڭ اياقتالعان كۇنى ماڭىزدى بولىپ ەسەپتەلەدى. ويتكەنى ەڭ الدىمەن، بۇل كۇن - ءوزىنىڭ "يمپەرياليزمگە جانە كەرتارتپالىققا قارسى، بەيبىتشىلىك، دەموكراتيا، ۇلتتىق تاۋەلسىزدىك ءۇشىن، جاستاردىڭ ساياسي، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق قۇقىقتارى مەن قىزىعۋشىلىقتارىن قورعاۋعا ءارتۇرلى جاستار ۇيىمدارىنىڭ بىرىگۋى" اتتى ماقساتىن جاريالاعان دۇنيەجۇزىلىك دەموكراتياشىل جاستار فەدەراسياسىنىڭ نەگىزدەلگەن كۇنى. وسىناۋ ۇيىمدا كەڭەس ۇكىمەتى "كسرو جاستار ۇيىمدارىنىڭ كوميتەتىن" ۇسىندى. دۇنيەجۇزىلىك جاستار كۇنىن جاپپاي تويلاۋ ىقىلاسىن بىلدىرگەن ءدال ددجف باستاماشىلدارى بولاتىن.
قاراپ تۇرساڭىز، جاستار ءومىردىڭ قوزعاۋشى كۇشى ىسپەتتى. قانشاما سوعىستار مەن زۇلماتتى كەزدەردە قان مايدانعا ەڭ اۋەلى جاستار اتتاندى. بار جاستىق عۇمىرىن مايدان دالاسىندا جىبەرگەن اتا-بابالارىمىز دا بولدى. قيىن-قىستاۋ زاماندا ۇلكەندەردىڭ اقىل-كەڭەسىن نەگىزگە الا وتىرىپ، قان كەشىپ، جان الىسىپ، جان بەرىستى. ءبىراق مۇقالمادى. جاستىق جالىن كەۋدەنى كەرىپ، ۇنەمى العا باعىتتالۋمەن بولدى. جوعارىدا ءبىراز دەرەكتەردى كەلتىردىك. ءبىر جاعىنان قاراساڭىز، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى الەمدە بەيبىتشىلىك جاساۋ باستاماسىن جاستار ارقىلى كوتەرۋدى كوزدەيدى. مۇنىسى ءجون. سەبەبى كەسكىلەسكەن، قيىن وقيعالارعا جاستاردى يتەرە بەرۋدىڭ قاجەتى جوقتىعىن ايتۋدا.
بۇگىنگى تاڭدا ءوزىم دە اقىن رەتىندە قاراكوزدەرىمىز جايلى ءبىرقانشا ويلاردى كەلتىرىپ ءجۇرمىن. اسىرەسە، ليريكالىق شىعارمالارعا كوبىرەك قالام تەربەيمىن. كوبىنە وزدەرىڭىز بىلەتىن «ماحاببات» تاقىرىبىن اينالىپ وتە المايمىز. جاستىق جالىن قۋاتى بويدا ويناپ، جالىنداپ تۇرعاندا اتالعان سەزىم، جاقسى كورۋ دەيتىندەر ماڭگى ءوز اسەرىن بەرەدى. كەيدە سول تاقىرىپتاردى ءجيى كوتەرىپ قاۋزاۋدى ءجون سانايمىن. ول - وتانسۇيگىشتىك. اركىم ءوزىنىڭ كىندىك قانى تامعان تۋعان اۋىلىن، ولكەسىن، قالاسىن جاقسى كورسە، وندا ول ادامنان مىقتى ازامات شىقپاق. جۇرگەن، بارعان جەرلەرىمىزدە وسىنى ايتىپ، ءپاتريوتيزمدى ناسيحاتتاۋعا تىرىسامىز. مۇنسىز ءومىر ءماندى بولمايدى. «اقىل، قايرات، جۇرەكتى بىردەي ۇستا» دەپتى دانىشپان اباي اتامىز. ونىڭ ءاربىر قاراسوزىندە بۇگىنگىنىڭ جاستارىنا قاجەتتى بارلىق وسيەت ايتىلعان. قۇر ايتىلىپ قانا قويماعان، ناقتى دالەلدەرمەن بەينەلەنگەن.
وسىدان ءبىراز جىلدار بۇرىن فيلوسوفيا، جانتانۋ سىندى كىتاپتاردى وقۋعا بەلسەنە كىرىستىم. سوندا ماعان ۇناعان بىرنەشەۋى بولدى. سونىڭ نەگىزگىسى «قابۋسناما» ەدى. پاتشانىڭ ءوزىنىڭ بالاسىنا مىنا ومىردەن تۇيگەن-بىلگەنىن وسيەت رەتىندە ايتىپ كەتكەن ويلارى ناق بىزگە قاجەتتى ەكەن دەپ كوڭىل تۇبىنە ءتۇيىپ قويدىم. جاس ادامنىڭ بويىنداعى قاسيتتەردى ءتىزىپ بەر دەسەڭىز، قازاقتىڭ «زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بولىپ شال» دەگەن ناقىلىمەن جاۋاپ قايىرار ەدىم. قازىرگى تاڭدا ادامعا قويىلاتىن تالاپتار كۇشەيدى. مۇنى تاعدىردان كورەمىز بە الدە ادامنان با؟ ول جاعى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە. دەسە دە، ەڭ باستىسى، ءوز وتانىن قالتقىسىز سۇيەتىن، ادال ەڭبەك ەتە بىلەتىن جاستار كوبەيسە دەگەن تىلەكتەمىن.
اباي ءانۋار ۇلى، ءىت مامانى:
ءبىلىمدى جاستار ءالى تالاي توپ جارادى
ءىت سالاسىنىڭ جاستارىن كوبىنە كومپيۋتەر باستى دەپ سانايدى. ولار تەك جۇيە، باعدارلاما جاسايدى. كەيبىرى ارتىق ەموسياسى جوق دەپ بىلەدى. نەگىزى ولاي ەمەس. عىلىم مەن تەحنولوگيانى زەرتتەپ، وسى جاعىندا جۇمىس ىستەۋ - مەنىڭ سۇيىكتى ءىسىم. سىزدەرگە جۇڭگو ويشىلى كونفۋسيي ايتقان ويلاردى كەلتىرە كەتەيىن. ول «وزىڭە ىڭعايلى جۇمىس تاڭدا، سوندا سەن ماڭگى جۇمىس جاساماعان ادامنىڭ كەيپىندە بولاسىڭ» دەيدى. بىلايشا تارقاتقاندا، دۇرىس كاسىپپەن اينالىس، سوندا شارشاپ، شالدىعۋ بولمايدى دەگەندى مەڭزەگەنى عوي. راسىندا سولاي. وسى ءتامسىلدى ناعىز جاستارعا ارناپ ايتقانداي سەزىلەدى. بۇگىننەن وزىڭە دەگەن سەنىمدىلىكتى ارتتىرىپ، بولاشاققا باعدار قۇرا بىلسەڭ، قۇر جۇرمەگەنىڭ. ايتپەسە، بارىنەن ماقۇرىم قالاسىز. الدىڭىزدى باسى جاسايتىن مىقتىلار ورايدى. ەكونوميكانىڭ تىلىمەن بايانداعاندا، ستارتاپ جوبالار جاسالىپ، ءسىز اشقان جاڭالىق وزەكتىلىگىن جوعالتىپ الۋى عاجاپ ەمەس. سول سەبەپتى بۇگىنگىنىڭ جاستارىنا قويىلار تالاپ كوپ. ۋاقىت قانشالىقتى سىرعىپ، تەز وتەر بولسا، ءسىز دە سونشالىقتى ءموبيلدى بولۋىڭىز شارت. بۇلار وسى كۇندەلىكتى ومىردە قايتالانىپ، وتىراتىن شارتتى زاڭدىلىق ىسپەتتى بولىپ جاتىر. اسىرەسە، عالامتورمەن جۇمىس جاسايتىن مەنىڭ ارىپتەستەرىم جاقسى تۇسىنەتىن شىعار.
ءقازىر ءبارى قاس-قاعىمدا ورىن الادى. جاستاردىڭ بويىنداعى قۋاتىنىڭ كۇشتىلىگىنە كەيدە قايران قالامىن. قانداي جاڭالىق نەمەسە وزگەشەلىك بولسا، سونى دەرەۋ قابىلداپ الادى. ودان قورىتىندى شىعارىپ، جاڭاشا ءبىر ۇلگى جاساۋعا تىرىسىپ باعادى. مىنە، بۇل ناعىز جاستارعا ءتان تىرلىك دەپ بىلەمىن. وزدەرىڭىز كورىپ، ءبىلىپ جۇرگەن بولارسىزدار، بىرتىندەپ كومپيۋتەرلىك تەحنولوگياعا قاراي بەت بۇرىپ بارامىز. ول دەگەنىمىز جاقسى. اينالامىزدىڭ بارلىعى ەلەكتروندى فورماتقا اۋىسۋدا. ءبارى ءبىر تەتىكشە ارقىلى جۇمىس ىستەمەك، ياعني بۇرىنعىدان ءبىر ورىننان قاعاز ارقالاپ، ەكىنشى جەرگە كوشىپ ءجۇرۋدىڭ زامانى كەتتى. تەك ونى بولاشاقتا تاريح بەتتەرىنەن وقيتىن شىعارمىز. بۇل مىسالداردى ايتۋىمنىڭ سەبەبى مىنادا. وسى اتالعان جاڭالىقتاردى ويلاپ تاباتىندار كوبىنە جاستار. جاڭا كۇش-جىگەرىن وسى باعىتتاردى دامىتۋعا جۇمسايدى. ماسەلەن، مارك سۋكەربەرگ فەيسبۋكتى، جاس كەزىندە بيلل گەيتس مايكروسوفتتى ويلاپ تاپتى. وسىنداي ونەرتاپقىشتار مەن باستارى جاسايتىن جاستاردىڭ ءتىزىمىن جاساي بەرۋگە بولادى.
مەنىڭشە، جاستار وتە ەڭبەكقور. ولار تەك ءجۇرىپ، ۋاقىتتى زايا كەتىرۋدى ءجون كورمەيدى. بىلەسىز بە، ماعان بۇگىنگىنىڭ جاستارىنىڭ وسى قىرى مەن قاسيەتتەرى جاعادى. قوس قولداپ قولدايمىن. ەڭ باستىسى، ەرىنبەۋ كەرەك. قازىرگى زامان عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ كەزى. ەگەر از عانا كىدىرىپ، ايالدار بولساڭىز، ەكىنشى بىرەۋ جاڭالىق ويلاپ شىعارادى. ال سول دۇنيە ءسىزدىڭ ويىڭىزدا جۇرگەن بولسا شە؟ سوندىقتان بارىمىزدى سالىپ، ىلگەرىلەي بەرۋىمىز قاجەت. سوندا قازاق جاستارىنىڭ المايتىن اسۋى، بەرىلمەيتىن قامالى بولمايدى. تاعى ءبىر مارتە قايتالاپ وتەيىن. ەڭ نەگىزگىسى، قاجىر مەن قايرات بويىندا بار جاس ورەن جەردە قالمايدى.