مەگاپوليستىڭ تاريحي كەلبەتىن ساقتاۋ ماڭىزدى ەكەنى تالاس تۋدىرمايدى. بۇل تاراپتاعى جۇمىستاردىڭ ءبىر پاراسى بۇگىندە شاھارداعى جارنامالارعا قاتىستى. وسى شارا اياسىندا ەندى قالانىڭ ديزاين-كودىنا سايكەس كەلمەيتىن ءتۇرلى بيلبوردتار، باننەرلەر مەن ماڭدايشالار الىنىپ تاستالماق.
جالپى، سىرتقى كورنەكى جارنامالاردىڭ قالا كوركىنە كوپ جاعدايدا نۇقسان كەلتىرەتىنىن كوزىقاراقتى قاۋىم بىزدە ءجيى سىنعا الادى. ايتسا-ايتقانداي، ءسان سالوندارى، دۇكەندەر، باسقا دا ءتۇرلى قىزمەت كورسەتۋ نىساندارى عيماراتتارىنا ىلىنگەن ماڭدايشالارداعى قاتە جازۋلار قالانىڭ كەز كەلگەن تۇسىندا كەزدەسەدى. ءتىل ماماندارى ايتۋداي ايتىپ، جازۋداي جازعانىمەن، وعان قۇلاق اسىپ جاتقاندار شامالى.
ءتىپتى ءقايسىبىر جىلى جارناما تۋرالى زاڭعا كورنەكى اقپارات ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرتۋلەر مەن تۇزەتۋلەر ەنگىزىلگەنى ءمالىم. وندا تىلگە قويىلاتىن تالاپتاردى بۇزعانى ءۇشىن ايىپپۇل سالىناتىنى، سونداي-اق، وعان جول بەرگەن كومپانيا اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتەن بولەك، تۇتىنۋشىلار الدىندا زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلاتىنى دا اتاپ كورسەتىلدى. ءبىراق سىرتقى جارناماداعى ساۋاتسىزدىق، ماعىناسىزدىق، اۋدارماداعى ولقىلىق ءۇشىن الدەكىم جازاعا تارتىلىپتى دەگەندى ەستىمەگەنىمىز تاعى راس. سونىڭ سالدارىنان قازاق تىلىندە قاتە جازىلعان ماڭدايشالاردان، باننەرلەردەگى ساۋاتسىز تىركەستەردەن ءالى ارىلا الماي كەلەمىز.
جارنامالاردىڭ ورنالاسۋ رەتى دە ويلاندىرادى. مىسالى، ءار كوشە، ءار بۇرىلىس سايىن مەنمۇندالاپ تۇراتىن بيلبوردتار، پلاكاتتار كولىك جۇرگىزۋشىنىڭ نازارىن بۇرعىزىپ، الاڭداتپاي قويمايدى. ورنالاستىرار كەزدە وسى جاعىن دا، ياعني ونىڭ جۇرتتى ىعىر قىلمايتىنداي، الدەنەگە ەلىكتىرمەيتىندەي، شاتاستىرمايتىنداي بولۋىن ەسكەرگەن ابزال. مىسالى، وسىدان ءبىرتالاي جىل بۇرىن اباي مەن ابىلايحان كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى ۇلتتىق كىتاپحانا توبەسىندە «قازاقستان تەمىرجولى» دەگەن ۇلكەن جارناما كوپ ۋاقىت بويى تۇرعانى ەسىمىزدە. سول تۇستا سىرتتان كەلگەن، قالانى بىلمەيتىن تالاي ادام ونى كىتاپحانا ەمەس، ۆوكزال دەپ ويلاپ كەتكەن دە شىعار، بالكىم. سول سياقتى، توبەسى كوك تىرەگەن كوپقاباتتى ۇيلەردىڭ كەيبىرىنىڭ ۇشار باسىندا الدەبىر بانكتەردىڭ، قۇرىلىس فيرمالارىنىڭ اتتارى جۇگىرتپە جولمەن بەرىلىپ تۇراتىنىن ءقازىر دە بايقاپ قالامىز. ونىڭ قانشالىقتى ورىندى-ورىنسىز ەكەنى ويلاندىرادى.
الماتىنىڭ بىلتىر جىل سوڭىندا قابىلدانىپ، بيىلعى ناۋرىزدا كۇشىنە ەنگەن ديزاين-كودىنا سايكەس، كەز كەلگەن سىرتقى اقپارات عيماراتتىڭ ارحيتەكتۋراسىن قابىلداۋدىڭ تۇتاستىعىن بۇزباۋى كەرەك، ال عيماراتتاردىڭ ءبىرىنشى قاباتتارىنىڭ تۇستەرى مەن ارلەۋ ماتەريالدارى قاسبەتتەردىڭ ارحيتەكتۋرالىق ستيلىنە سايكەس كەلۋگە ءتيىس.
قالا قۇرىلىسى جانە ۋربانيستيكا باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، بۇگىندە مەنشىك يەلەرىنە زاڭسىز جارنامانى بولشەكتەۋ تۋرالى حابارلاما بەرىلگەنى بەلگىلى بولدى. «بۇل پروسەسس قالالىق ورتانىڭ ەستەتيكاسىن جاقسارتۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قالا كوشەلەرىندەگى ۆيزۋالدى دىبىستى ازايتۋعا ارنالعان. جۇرتشىلىقپەن جانە كاسىپكەرلەرمەن بىرلەسە وتىرىپ، ءبىز قالامىزدىڭ جاڭا كەلبەتىن جاسايمىز»، – دەيدى ءتيىستى مەكەمە ماماندارى.
ايتا كەتەرلىگى، اتالعان ديزاين-كود ەكى ماقساتتى، ياعني، بىرىنشىدەن، قالانىڭ بىرەگەي تاريحي كەلبەتىن ساقتاۋدى، ەكىنشىدەن، الەمدىك تەندەنسيالارعا ساي بولاشاق مەگاپوليس بەينەسىن قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى. ديزاين-كودتى الداعى 1،5 جىل ىشىندە كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعان، ال وعان قۇلاق اسپاعان كاسىپكەرلەر ايىپپۇل ارقالايتىن بولادى.
نەگىزى، قالانىڭ تاريحي كەلبەتى دەگەننەن شىعاتىن ءبىر اڭگىمە بار. مىسالى، الماتىدا كونەدەن كەلە جاتقان، ساۋلەتى وزگەشە عيماراتتار، بورەنەلى ۇيلەر از ەمەس. سىرتىنان قاراپ تۇرىپ سۇيسىنەسىڭ، وتكەن ءداۋىردىڭ دەمىن سەزىنگەندەي بولاسىڭ. سونىمەن بىرگە قاراۋسىز، كۇتىمسىز كۇيدە كەتەۋى كەتىپ بارا جاتقانىنا قىنجىلاسىڭ. شىندىعىندا، ولار دا قالانىڭ تەرەڭدە جاتقان تاريحىنىڭ ءبىر بولشەگى، كورىنىسى عوي.
دەگەندە، رەسەيدە تاريحي عيماراتتاردى شاعىن بيزنەس وكىلدەرىنىڭ جەكە مەنشىگىنە بەرىلۋىن قاراستىراتىن زاڭ بار كورىنەدى. ساتىپ العان ادام تاريحي عيماراتتىڭ ساقتالۋىنا جاۋاپتى بولادى، رەكونسترۋكسيا جاسايدى، ءبىراق سىرتقى بەينەسىن، ۇستىنىن وزگەرتپەيدى. سول سياقتى، الەم ەلدەرىندە، مىسالى، فرانسيادا، يتاليادا ەلدىڭ ماقتانىشى بولىپ سانالاتىن سارايلار مەن قورعاندار جەكە تۇلعالاردىڭ نەمەسە كومپانيالاردىڭ يەلىگىنە بەرىلەدى دەسەدى. جانە بۇل سول اۋلەتتىڭ نەمەسە فيرمانىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىن، يميدجىنە جاعىمدى اسەر ەتەتىن جايت رەتىندە قابىلدانادى ەكەن. تاريحي عيماراتتارعا قاتىستى نەگە بىزگە دە وسى تاجىريبەنى قاراستىرىپ كورمەسكە؟!
... دەپ ويلايسىڭ. ءبىراق ول ءۇشىن دە جۇرتتا سوعان ساي مادەنيەت، وتكەنگە قۇرمەت دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسۋى كەرەك شىعار. كەزىندە قالاداعى تالاي تاريحي نىسان ءسۇرىلىپ كەتتى. سان-ساۋلەتى بولەك، وزىنشە تارتىمدى «وكتيابر»، «بايقوڭىر»، «الاتاۋ» كينوتەاترلارىنىڭ، اڭىزعا اينالعان «ساياحات» اۆتوبەكەتىنىڭ ءىزى دە قالمادى. رەكونسترۋكسياعا جابىلىپ، قايتا اشىلعاندا ستريپتيز-كلۋبقا اينالىپ شىعا كەلگەن «قازاقستان» كينوتەاترى دا تاريحي ءمان-ماڭىزىن جوعالتتى. جەكە ينۆەستورلار ساتىپ العان «شۇعىلا»، «سەليننىي» كينوتەاترلارىنىڭ الداعى كەسكىن-كەلبەتى قانداي بولارى، قاي ماقساتتا پايدالانىلارى دا بەلگىسىز.
جارايدى، وتكەنگە – سالاۋات دەرمىز. بۇگىنگى اڭگىمە بولەك. دەگەنمەن كۇندەردىڭ كۇنىندە وسى كەپتى تاعى كيىپ، وسى وكىنىش تاعى قايتالانىپ جاتپاسا بولعانى.