مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ – نەگىزگى پروبلەمانىڭ ءبىرى. وسى سالاداعى احۋال مەملەكەتىمىزدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى» دەپ قاداپ، ناقتىلاپ ايتىلدى. بۇل - شىنايى شىندىق.
اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن ونىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعان پروبلەمالاردى انىقتاۋعا ءتيىسپىز. سول پروبلەمالاردى بىرتىندەپ شەشە باستاساق، ماقساتتار وز-وزىنەن ورىندالادى، ياعني، شارۋاشىلىق ونىمدەرى ارتىپ، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى ازايادى. پروبلەمالاردى انىقتاۋ ءۇشىن سالادا جوسپار بولۋعا ءتيىس. بىزدەر نارىقتىق ەكونوميكادا جوسپارلاۋ پرينسيپتەرىن ۇمىتىپ بارامىز.
بارلىق وزگەرىستىڭ ناتيجەسىن سالىستىرمالى تۇردە عانا انىقتاۋعا بولادى. ول ءۇشىن الدىمەن وندىرىستە جوسپارلاۋ باعىتى جولعا قويىلۋ كەرەك. دۇرىس، ساۋاتتى جاسالىنعان جوسپار، ول جارتىلاي ورىندالعان ناتيجە دەسەك، جاڭىلىسپايمىز. ءوندىرىستىڭ ناتيجەسى - ول الىنعان ءونىمنىڭ كورسەتكىشى. ەندى، الىنعان ءونىمنىڭ كولەمىن، جوسپارلانعان مالىمەتپەن سالىستىرىپ، ونىڭ قانشالىقتى قاجەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتىپ وتىرعانىنا تالداۋ جاسايمىز. مىنە، سوندا عانا الداعى ماقساتتاردى ايقىنداۋعا بولادى.
ماقسات - ول العا قويىلعان جوسپار. ارينە، سول جوسپاردى ساۋاتتى عىلىمي-وندىرىستىك تاجىريبەلەرى مول كادرلارعا جاساتساق، وندا ول وڭ ناتيجە بەرەتىن، ومىرگە قاجەتتى باعا جەتپەس قۇندى، تاپتىرماس ەڭبەك بولارىنا ءسوز جوق. مۇنداي جوسپارلاردى رەسپۋبليكا، وبلىستار، اۋداندار، اۋىل اكىمشىلىكتەرى بويىنشا جاساتۋ كەرەك. ونى جەرگىلىكتى بارلىق كادرلاردى (عىلىمي، وندىرىستىك، اكىمشىلىك ت.ب.) قاتىستىرىپ جاساساق، نۇر ۇستىنە نۇر.
شەشىلۋگە ءتيىستى جوعارىدا ايتىلعان پروبلەمانىڭ ءبىرى - كادر ماسەلەسى. بۇرىننان كەلە جاتقان قاعيداتتاردىڭ ءبىرى، «ماسەلەنىڭ ءبارى كادرگە كەلىپ تىرەلەدى» دەگەن ءسوز بار. ءبىز كەيىنگى جىلدارى جاستارى ۇلعايعان كادرلاردى زەينەتكەرلىككە جىبەردىك، ءبىراق، ورىندارىنا ماماندار دايىندامادىق. جالپى، كادر ماسەلەسى اۋىل شارۋاشىلىعىندا دا ۇلكەن تۇلعا. قازاقتا قۇندى، ماعىناسى تەرەڭ ماقالدار كوپ-اق. سولاردىڭ ءبىرى «شىمشىق سويسا دا، قاساپشى سويسىن» دەگەن. بارلىق ماسەلەدە دە سالانى مامان باسقارسا، ناتيجەسى وڭ بولادى. كەيىنگى كەزدەرى باسشىلاردى سايلاعاندا، ماماندىعىنا كوڭىل بولىنبەي، كىم بولسا سونى، ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن قويا سالاتىن بولدىق. اياعىندا ناتيجەسى جاقسى بولماي جاتاتىنىنا ءبارىمىز دە كۋامىز.
قورىتا كەلە ايتارىمىز، ەلىمىز باقۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن بىزگە، بىرىنشىدەن، شاعىن اۋىلداردىڭ ينفراسترۋكتۋرالارىن (حالىقتىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىنە قايتا ورالۋلارى ءۇشىن) جاساۋ كەرەك؛ ەكىنشىدەن، جەر-انانى ءتيىمدى (ءاربىر گەكتارىنا دەيىن) پايدالانۋ، ودان سوڭ، جىلدىڭ اياعىندا اۋىل اكىمدەرىنىڭ ەسەبىن تىڭداعاندا، ولاردىڭ جۇمىسىن باعالاۋ جەردى ءتيىمدى پايدالانعانىنا قاراي بەرىلسە؛ ۇشىنشىدەن، اۋىلدىق اكىمشىلىكتەرگە حالىقتىڭ، مالدىڭ، جەردىڭ جىلدىق، ايلىق ستاتيستيكالىق ەسەبىن دۇرىستاپ جۇرگىزىپ وتىراتىن ءبىر-بىر قىزمەتكەر بەرىلۋ كەرەك، سوندا وتىرىك ەسەپ بولمايدى؛ تورتىنشىدەن، وبلىستارعا، اۋداندارعا، اۋىل اكىمشىلىكتەرىنە اۋىلداعى بار مۇمكىنشىلىكتى تولىق پايدالانىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن مولىراق ءوندىرۋ ءۇشىن، جوسپاردى ناقتىلاپ، نىعىزداپ، جوعارى مۇمكىنشىلىككە تاياپ جاساتتىرۋ.
بۇل كەلتىرىلگەن ماسەلەلەر حالىقتى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ بىرنەشە عانا پروبلەمالارى. مۇنداي ماسەلەلەر سالادا كوپتەپ سانالادى.