جاقىندا ءبىر اقساقال باس شاھاردا تۇراتىن ۇلىنا بارىپ قايتۋدى ۇيعارىپتى. كوپ ۇزاماي ارتىنىپ-تارتىنىپ قالاداعى ۇلىنىڭ ۇيىنە دە جەتەدى. ۇيگە كىرە سالا الدىنان شىققان نەمەرەسى:
– اتا، مەن سۋپەرمىن، سۋپەرمىن، – دەيدى.
اقساقال:
– بالاپانىم ولاي ايتۋعا بولمايدى. سۋ پەرىسى نەسى؟ سۋ پەرىسى سۇلەيمەن دەگەن دەپ ايتىپ ۇلگەرگەنشە، ەكىنشى نەمەرەسى:
– اتا مەن دە سۋپەرمىن، – دەمەسى بار ما؟
اقساقال ۇلىنا قاراپ:
– مىنا كىشكەنتايلارعا كەلىن ەكەۋىڭنىڭ ۇيرەتكەندەرىڭ بە؟ بالاعا كوپ كوڭىل ءبولۋ كەرەك، سۋ پەرىسى سۇلەيمەنگە ءتىل تيگىزۋگە بولمايدى، - دەپ كەيىگەن سىڭاي تانىتىپتى.
اقساقالدىڭ ۇلى:
– وي، اكە، كەلىنىڭىز كۇنىمەن سۋپەرماركەتتە. ال مەن بولسام، سۋپەرۆايزەر بولىپ ىستەيمىن. تاڭنىڭ اتىسى، كۇننىڭ باتىسى جۇمىستامىز، - دەپ ءسوزىن قىسقا قايىردى.
مۇنى ەستىگەن اقساقال:
– و، توبا! بارلىقتارىڭ سۋ پەرىسى بولىپ كەتكەنسىڭدەر مە؟ باسقا جۇمىس ءتۇرىن تاپپاعانداي، – دەپ نالىدى.
ەسىكتەن ەندى كىرگەن اكەسىنە ەس جيعىزباستان ۇلى:
– اكە، بالالاردى بالاباقشاعا اپارىپ، ءارى قاراي جۇمىسقا كەتەمىن. ءبىز كەلگەنشە ۇيدە تەلەديدار كورىپ وتىرا بەرىڭىز. «سۋپەرمەنگە قارسى بەتمەن» دەگەن كينو بولىپ جاتىر. كۇشتى كينو.
اقساقال:
– نە دەيدى؟ سۋ پەرىسى سۇلەيمەنگە قارسى شىققان، بەتىمەن كەتكەن پالە تۋرالى بولسا، ونداي كينوڭدى كورمەي-اق قويايىن.
ۇلى:
– بەتىمەن كەتكەن ەمەس، «بەتمەن» دەگەن كينو كەيىپكەرى.
اقساقال:
– ونداي كينوڭا راقمەت! مەنى مال بازارىنا قالدىرىپ كەتشى. قالا مەن اۋىل اراسىنداعى مالدىڭ قۇنىن سالىستىرىپ كورەيىن.
ۇلى :
– جاقسى اكە، – دەپ ەكى كىشكەنتايدى جولدان بالاباقشاعا قالدىرىپ، اكەسىن قالا شەتىندەگى مال بازارىنا الىپ كەلدى. قاراقۇرىم حالىق. الۋشى دا، ساتۋشى دا كوپ.
اقساقال قۇس ساتاتىن قاتارعا كەلدى. الا شاپاندى اعايىننىڭ وكىلى بولۋى كەرەك، ۇلكەن «قوراز» ساتىپ تۇر. قوراز الىڭىزدار، قوراز الىڭىزدار! بۇل قورازدىڭ انالوگى ەشقايدا جوق، – دەيدى ايقايلاپ.
مۇنى ەستىگەن اقساقال:
– قالاي انالىعى جوق. بۇنىڭ انالىعى ءبىزدىڭ اۋىلدا تولىپ ءجۇر. مەن-اق اكەلىپ بەرەيىن، – دەپ ءوزىنىڭ قىرىق تاۋىعى جايلى ايتتى.
الگى ساۋداگەر:
– اتا قايداعى اۋىلدى ايتاسىز، بۇل قورازدىڭ انالوگى دۇنيەجۇزىندە جوق، – دەپ، ارى قاراي ساۋداداعى ناسيحاتىن جالعاستىردى.
اقساقال كەلەسى قاتارعا كەلسە، ءبىر بۇقا تۇر، ساتۋشى دا قازاق تىلىنە شورقاق ەكەن.
– بۇقا الىڭىزدار، بۇقا الىڭىزدار! بۇل بۇقانىڭ «انالوگى» ەشقاي جەردە جوق، – دەپ ول دا قاقساي جونەلدى. اقساقال شىداماي:
– ءاي، قاراعىم، بۇل بۇقانىڭ انالىعى ءبىزدىڭ اۋىلدا تابىن-تابىن بولىپ ءجۇر، – دەپ وسىمەن تۇقىمداس اۋىلىنداعى سيىرلاردى مەڭزەدى. مەنىڭ ۇيىمدە 10 انالىق بار.
ساۋداگەر:
– مۇمكىن ەمەس، – دەدى دە ارى قاراي ايقايىن جالعاستىردى.
قولىن ءبىر سىلتەگەن اقساقال ارىرەك جىلجىدى.
ۇيمەلەگەن جۇرت. جاقىنداپ كەلسە، قوشقار ەكەن. ساتۋشىسى قوشقاردان دا جۋان، سەمىز ەكەن.
ساۋداگەر:
– قوشقار ساتامىن الىڭىزدار، الىڭىزدار ەشقاي جەردە انالوگى جوق.
جان داۋىسىمەن ۇزدىكسىز جار سالۋدا. "قوشقار الىڭىزدار، دۇنيەجۇزىندە انالوگى جوق" دەگەن ءسوزىن ءجۇز قايتالاپ توتىقۇستاي توقتاماي سايرايدى.
اقساقال:
– ءاي، بالام! باسقا جەردى بىلمەيمىن، ءبىزدىڭ اۋىلدا ءدال وسى قوشقاردىڭ انالىعىنىڭ سانى مىڭداپ ەسەپتەلەدى، – دەيدى كەيىستىك تانىتىپ.
ساۋداگەر:
– مۇمكىن ەمەس. بۇل قوشقاردىڭ انالوگى ءسىزدىڭ اۋىل تۇگىلى دۇنيە جۇزىندە كەزدەسپەيدى، – دەدى دە، قايتالاپ ءدۇر داۋىسىمەن دۇنيەنى دۇرلىكتىردى.
اقساقال باسىن ءبىر شايقاپ، ءارى قاراي جىلجىدى.
تاعى دا قۇجىناعان حالىق.
ساتىلىمدا جيرەن ايعىر ەكەن.
قاسىندا ءوز تىلىنەن وزگە تىلگە باسىمدىق بەرە سويلەگەن ءبىر ءدۇبارا ايعىردى جارنامالاۋدا.
– ايعىر ساتامىن، ايعىر الىڭدار! انالوگى ەشقاي جەردە جوق.
اقساقال كوز توقتاتىپ قاراسا، جاڭاعى جيرەن ايعىردىڭ ءبىر ءۇيىردى باسقاراتىن ءوزىنىڭ كۇرەڭ ايعىرىنان اسىپ-تاسىپ بارا جاتقان تۇگى جوق ەكەن.
اقساقال تاماعىن ءبىر كەنەپ:
– بالام-اۋ! بۇل ايعىردىڭ انالىعى ءبىزدىڭ اۋىلدا ۇيىر-ۇيىرىمەن تولىپ ءجۇر. اۋىلعا كەل، ەكى-ۇشەۋىن تەگىن بەرەيىن، – دەدى. ساڭقىلداعان ساۋداگەر اقساقالدىڭ ءسوزىن ەستىمەدى دە.
بارىنەن كوڭىلى قالعان اقساقال بازاردىڭ شىعا بەرىسىنە قاراي بەتتەدى.
ونداعى ويى قالانىڭ باسقا جەرلەرىن جاياۋ ارالاۋ. اۋدەم جەردە ءىشى اۆتوكولىككە تولعان ءبىر عيماراتقا كوزى ءتۇستى. كولىكتەر كوز جاۋىن الادى.
ال عيمارات ماڭدايشاسىندا شەت تىلدە جازۋ تۇر. ەسىگىنىڭ الدىندا عيماراتقا كەلۋشىلەرگە ءجون سىلتەۋشى ءبىر قىز تۇر.
اقساقال جاقىن كەلىپ:
– قىزىم، ماڭدايشاداعى جازۋدى وقىپ بەرشى، – دەپ ءوتىندى.
قىز ىركىلمەستەن:
– AMG (ا- ەم- جي)، – دەي سالعانى.
قۇلاعىنىڭ ازداپ كەمىستىگى بار اقساقال دۇرىس ەستىمەي قالدىم با دەپ كۇماندانىپ قايتا سۇرادى.
قىز:
–اتا، AMG. (ا- ەم- جي)، – دەدى تاعى دا قايتالاپ.
اقساقال:
– ءتايت ءارى، ۇياتتان بەزگەندەر، – دەدى دە شيراق قيمىلداپ ارى قاراي جىلجىدى. كوپ ۇزاماي تاعى ءبىر جىلتىراعان عيمارات كەزدەستى. بۇل عيماراتتىڭ ماڭدايشاسىنا شوقشا ساقالدى شالدىڭ سۋرەتى بەينەلەنىپ، ىلىنگەن ەكەن. بەينە سۋرەتتىڭ استىندا تاعى دا شەت تىلدەگى ءۇش ءارىپتى جازۋ جازىلعان.
اقساقال مىناۋ ءبىر قاريالارعا قۇرمەت كورسەتەتىن ورىن شىعار دەگەن ۇمىتپەن عيماراتقا جاقىندادى. تۋرا جاڭاعىداي ەسىك الدىندا ءجون سىلتەۋشى ءبىر قىز تۇر. تاياۋ كەلگەن اقساقال قىزعا:
– بۇل جەر قانداي قىزمەت كورسەتەدى؟
قىز:
– ءبىزدىڭ كومپانيادا وتە ءدامدى تاعامدار جاسالادى. كىرىپ، تاماقتانىڭىز.
اقساقال:
– تاماقتىڭ اتى قانداي؟
قىز:
– KFC (كي-ۆي-سي)، – دەدى بوگەلمەستەن.
اقساقال:
– سۇمدىق-اي! كي دەگەنىڭ مەن بي دەگەنىڭ ءجون دەيىك. ەندى سوڭعى سي اتالاتىن بۋىن ءسوزىڭ بۋىنسىز جەردەن پىشاق سالعانداي، انايىلاۋ ەكەن دەپ قىزعا رەنىشىن ءبىلدىردى. قىز اقساقالدىڭ ءسوزىن قۇلاعىنا دا قىستىرمادى.
اقساقال:
«مىنا بازارداعىلار مالدىڭ انالىقتارىنىڭ ءبارىن ەرتەرەك قۇرتقان عوي. ەندى اتالىقتارىن ساتىپ جاتىر. انالىقتى قۇرتقان سوڭ مال باسى قالاي ءوسسىن؟ باسە، تەلەديداردان مال سانى ازايىپ بارادى دەپ دابىل قاعاتىندارى بەكەر ەمەس ەكەن. دەرەۋ اۋىلعا بارىپ، ءتورت تۇلىكتىڭ انالىعىن قالاعا جەتكىزىڭدەر دەپ ازاماتتارعا ايتايىن دەپ»، – دەپ كۇبىرلەپ بارا جاتتى.
بۇل جازىلعان ءازىلدىڭ دە انالوگى (انالوگ-ۇقساس، تارىزدەس) دۇنيە جۇزىندە كەزدەسە قويماس، وقىرمان قاۋىم.
سامات سليامعازين
ماقالا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنەن الىندى