وتكەن جىلى الماتىنىڭ اتموسفەراسىنا تارالعان لاستاۋشى زاتتاردىڭ جالپى كولەمى 189 مىڭ تونناعا جەتتى.مەگاپوليس اۋاسىن ارنايى سۇزگىشپەن ءسۇزىپ شىعار بولساق، وسىنشاما لاس زات شىعادى دەگەن ءسوز.
ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتا باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، سونىڭ 60 پايىزى قالاداعى جانە سىرتتان كىرەتىن اۆتوكولىكتەردىڭ ۇلەسىندە، ال قالعان بولىگى ونەركاسىپ ورىندارىنا، جەكە سەكتورعا جانە قاتتى وتىن تۇتىناتىن مونشالار مەن باسقا دا شاعىن نىساندارعا تيەسىلى. بۇل دەرەك قالانىڭ اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋ سالاسىنداعى ساياساتتى تۇبەگەيلى قايتا قاراۋعا نەگىز بولدى.
جۇمىستىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى بيىل ازىرلەنىپ، ءقازىر كەلىسۋ راسىمىنەن ءوتىپ جاتىر. قۇجات «الماتى قالاسىنىڭ اۋماعىندا اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋ سالاسىنداعى ارنايى ەكولوگيالىق تالاپتاردى ەنگىزۋ تۋرالى قاعيدالارى جوباسى» دەپ اتالادى.
سونى قاعيدا تۇرعىندار مەن كاسىپكەرلەرگە ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگياعا كوشۋگە جانە كولىك پاركىن جاڭارتۋعا سەرپىن بەرەتىن قۇقىقتىق الاڭ قالىپتاستىرادى. اۋا ساپاسىن باقىلاۋدىڭ زاماناۋي قۇرالدارىن دامىتۋعا، جاۋاپكەرشىلىك تەتىكتەرىن كۇشەيتۋگە جول اشادى.
جوبا جالپى سيپاتتا بولعانىمەن، قالانىڭ اتموسفەرالىق اۋاسىن قورعاۋ سالاسىنداعى تۇتاس ەكولوگيالىق ساياساتتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى نەگىز بولاتىن ەرەجەلەردى قامتيدى.
الماتىدا العاش رەت بارلىق نەگىزگى لاستاۋ كوزى تولىق قامتىلىپ، بۇرىن وتاندىق تاجىريبەدە بولماعان رەتتەۋ تەتىكتەرى قالىپتاسادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. قاعيدالار بىرنەشە ماقساتتى كوزدەيدى. ولار: اۆتوكولىك شىعارىندىلارىن باقىلاۋ؛ كولىكتەردى ەكولوگيالىق سىنىپتارعا ءبولۋ؛ تەحنيكالىق بايقاۋدىڭ ءرولىن ارتتىرۋ؛ كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسىن رەتتەۋ؛ ءبىرىڭعاي مونيتورينگ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ؛ قولايسىز مەتەوجاعداي كەزىندەگى ءىس-قيمىل ءتارتىبى. وسىنىڭ ءبارى الداعى جىلدارى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەنگىزىلەتىن ناقتى شارالارعا ارقاۋ بولاتىن جۇيەگە اينالادى.
قاعيدالار قابىلدانعاننان كەيىنگى ناتيجە كوپقىرلى بولماق. نەگىزگى لاستاۋ كوزى – اۆتوپارك العاش رەت شىنايى ەكولوگيالىق باقىلاۋعا الىنادى: ناقتى لاستاۋشى كولەمىن ولشەۋگە، كولىكتىڭ ەكوساناتىن ەسەپكە الۋ جانە تەحنيكالىق بايقاۋدى قاتاڭ قاداعالاۋ ەڭ كوپ لاستايتىن كولىكتەردىڭ قالا ىشىندەگى قاتىناسىن شەكتەۋگە جانە اۆتوپاركتى بىرتىندەپ جاڭارتۋعا ىقپال ەتەدى. ماسەلەن، اتموسفەراعا تارايتىن ءتۇتىننىڭ 84 پايىزىنا دەيىن ەۆرو-0 ساناتىنداعى كولىكتەر شىعارادى.
بۇعان دەيىن تولىققاندى باقىلاۋدان تىس بولعان III ساناتتاعى كاسىپورىندار ەندى جاڭا تالاپتاردى ورىنداۋعا جانە تۇراقتى تەكسەرىلىپ وتىرۋعا مىندەتتى. بۇل ولاردىڭ اۋانى لاستاۋداعى ۇلەسىن ايتارلىقتاي ازايتادى. ءبىرىڭعاي مونيتورينگ جۇيەسى اۋا ساپاسىن جەدەل باسقارۋدى قامتاماسىز ەتىپ، تۇرعىندار ءۇشىن دەرەكتەردىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى.
قالادا كەيىنگى جىلدارى قاجەتتى زاڭنامالىق بازا دا جاڭارتىلىپ كەلەدى. 2023-2025 جىلدارى ماڭىزدى وزگەرىستەر ەنگىزىلدى: ءماسليحاتتىڭ وكىلەتتىگىن كەڭەيتۋ، تەحنيكالىق بايقاۋدى رەفورمالاۋ، شىعارىندىلاردى اسىرۋ ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ سەكىلدى باستامالار جۇزەگە استى. 2025 جىلى ساۋىردەن باستاپ تەحنيكالىق بايقاۋ ستانسيالارى رۇقساتى بار تارتىپپەن، ونلاين باقىلاۋمەن جانە مىندەتتى ەكولوگيالىق جابدىقپەن جۇمىس ىستەيدى. تالاپتى بۇزعاندارعا ءىرى ايىپپۇل سالىنىپ، رۇقساتتان ايىرۋ كوزدەلگەن.
قالاداعى ءىرى لاستاۋ كوزدەرىنە قاتىستى دا جۇيەلى جۇمىس قولعا الىنعان. جەكە سەكتوردى گازداندىرۋ ءىسى اياقتالۋعا جاقىن: ءقازىر الماتىداعى جەكە ۇيلەردىڭ 99،4 پايىزى گازعا قوسىلعان، 907 ءۇي ءالى قوسىلماعان. جىل سوڭىنا دەيىن 126 ۇيگە گاز تارتىلماق.
جەو-2 مەن جەو-3ء-تى تابيعي گازعا كوشىرۋ 2027 جىلعا قاراي ولاردان شىعاتىن ءتۇتىندى 15 ەسە ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جەو-2-دە دايىندىق كەزەڭى اياقتالىپ، نەگىزگى نىسانداردا قۇرىلىس-مونتاج جۇمىستارى قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. ەكى گاز تۋربيناسى گەنەراتورلارىمەن بىرگە ورناتىلدى، ءۇشىنشىسى جاقىن ۋاقىتتا مونتاجدالادى.
گازدى دايىنداۋ پۋنكتىندە جابدىق ورناتىلىپ، سۋ دايىنداۋ نىسانىندا نەگىزگى قۇرىلىمدار تۇرعىزىلىپ جاتىر. جەو-3-تە العاشقى گاز تۋربيناسى مەن گەنەراتوردى ورناتۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. ەكى ستانسيانىڭ دا گازعا كوشۋى – قالاداعى اۋا ساپاسىن جاقسارتۋداعى ماڭىزدى قادام.
كولىك سالاسىندا دا اۋقىمدى جاڭعىرتۋ ىسكە اسىپ جاتىر. ماسەلەن، 2024 جىلدان بەرى الماتىدا ديزەل اۆتوبۋستارىن ساتىپ الۋعا تىيىم سالىندى، ال قوعامدىق كولىك پاركى گازبەن جۇرەتىن جانە ەلەكتر اۆتوبۋستارىمەن تولىقتىرىلىپ وتىر. 2025 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي كوممۋنالدىق اۆتوبۋستاردىڭ ەكولوگيالىق ۇلەسى 100 %-عا جۋىقتايدى. مەگاپوليستە ەلەكتر زاريادتاۋ ستانسيالارىنىڭ سانى ەكى ەسەگە ءوسىپ، تۇرعىنداردىڭ ەلەكتروموبيلدەرگە كوشۋىن جەڭىلدەتەدى.
قالانىڭ ەكوجۇيەسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى سانالاتىن جاسىل قور دا نازاردان تىس قالمادى. كوپتەپ اعاش وتىرعىزۋ، اۆتوماتتى سۋارۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ سياقتى جاڭا ستاندارتتاردىڭ ارقاسىندا الماتىدا 2030 جىلعا دەيىن 2،5 ميلليون جاسىل جەلەك قالىپتاستىرۋ باعدارلاماسى جۇزەگە اسىپ وتىر.
كەيىنگى ەكى جىلدا كوشەتتەردىڭ قۋراۋ كورسەتكىشى 30 پايىزدان 10 پايىزعا دەيىن، ياعني ءۇش ەسەگە ازايدى. مۇنداي جۇمىس «الماتى – قالا-باق» مارتەبەسى اياسىندا قولعا الىندى.
وسىلايشا، كەيىنگى جىلدارى اتقارىلعان شارالار بىرتىندەپ قالانىڭ كەشەندى ەكولوگيالىق ساياساتىنا اينالىپ كەلەدى. اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋ قاعيدالارىنىڭ قابىلدانۋى وسى شارالاردى ءبىر ارناعا توعىستىرىپ، قالانى جەكەلەگەن شەشىمدەردەن تۇراقتى، ۇزاق مەرزىمدى ناتيجەگە باعىتتالعان ەكولوگيالىق ستراتەگياعا كوشىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. جوسپارلانعان جۇمىستار تولىق ورىندالسا، الداعى جىلدارى الماتىنىڭ اۋاسى ەداۋىر تازارادى دەگەن ءۇمىت بار.