دالا ءداستۇرى مەن يننوۆاسيا ۇيلەسىم تاپقان قولدانىسقا ىڭعايلى، جىلى، جارىق، ءارى وڭاي قۇرىلىپ، جينالاتىن كيىز ءۇيدى جاساۋشى، شەبەر مارات بەكسۇلتانوۆ 1983 جىلى رەسەيدىڭ سانكت پەتەربۋرگ قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن، 4 جاسىندا وتباسى قازاقستانعا قونىس اۋدارىپ، وسىندا ءبىلىم العان. 2015 جىلعا دەيىن باسقا سالادا ەڭبەك ەتكەن، ماماندىعى – بايلانىس ينجەنەرى.
«كەيىنىرەك باعىتىمدى باسقا ارناعا بۇرىپ، ءقازىر كيىز ءۇي جاسايتىن شەبەرمىن، يننوۆاسيالىق-ترانسفورماسيالىق يدەيالاردى جۇزەگە اسىرىپ ءجۇرمىن. بۇل يدەيانىڭ ءاۋ باستا قايدان كەلگەنى ەسىمدە جوق، جەكە كاسىپكە اۋىسسام با دەپ جۇرگەن كەزىمدە باجامدا ءبىر كيىز ءۇي بولعان، وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ۇلكەن كولەمدە تويلانا باستاعان كەزى عوي، سول جالعىز كيىز ءۇيدى جالعا بەرۋدى باستادىق. سول ءبىر ۇيدەن باستالعان بيزنەسىمىز ءقازىر ۇلكەيىپ، 50 شاقتى كيىز ءۇيدى جالعا بەرىپ وتىرمىز. جاساعان كيىز ۇيلەرىمىزدى اپارىپ ءتۇرلى بايقاۋلارعا قاتىسۋ مەنى ودان سايىن شابىتتاندىرادى. ءبىزدىڭ قولىمىزدان شىققان ۇيلەردى ساتىپ الۋشىلار دا جەتكىلىكتى. كيىز ءۇي ساتىپ الۋشىلاردىڭ اراسىندا ءوز ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى دا، شەتەلدىكتەر دە بار»، دەيدى شەبەر.
كيىز ۇيلەردىڭ ساتۋ باعاسى 2 ميلليون تەڭگەدەن باستالادى، ال جالعا بەرۋ قۇنى اپاراتىن مەكەنجايعا، ءۇيدىڭ كولەمىنە، جابدىعىنا، نەشە كۇن قولداناتىنىنا بايلانىستى وزگەرىپ وتىرادى. بۇل كيىز ۇيلەر ادەتتەگى قازاق ءۇي سياقتى 6، 8، 12، 16 قاناتتى ولشەمدە جاسالعان.
«بيزنەستى باستايتىن كەزدە مەملەكەتتەن كومەك سۇراعان جوقپىز، جەكە قارجىمىزعا ءتاي-تايلاپ باستاعان ءىسىمىز وسى دارەجەگە جەتتى. كەڭەسشىم، موتيۆاتورىم، بۋحگالتەرىم، سەرىكتەسىم – ول مەنىڭ ومىرلىك سەرىگىم، بۇل ءبىزدىڭ وتباسىلىق بيزنەسىمىز، كەڭەسشى رەتىندە كومەك بەرەتىن جاقىن دوستارىم بار. كەز كەلگەن بيزنەستىڭ جولى وڭاي ەمەس، اسپاننان ەشتەڭە تۇسە قالمايدى، ءبىز دە سول قيىندىقتاردان ءوتىپ كەلەمىز. ءوزىم جۇمىس ىستەگەندە شابىتتانىپ، «جانىپ» تۇرامىن، كۇن دەمەي، ءتۇن دەمەي باستاعان ءىستىڭ ناتيجەسىن كورگەنشە تىنىشتىق تاپپايمىن، ءبىزدىڭ بيزنەستەگى كوپ كەدەرگىنى ازايتقان وسى قاسيەتىم شىعار دەپ ويلايمىن»، دەيدى اعىنان جارىلعان مارات مىرزا.
ءقازىر كيىز ءۇيدىڭ ءتۇرى كوپ، يننوۆاسيالىق زاماناۋي قازاق ءۇيىنىڭ سۇيەگى نەدەن جاسالادى دەگەن سۇراعىمىزعا جاۋاپ بەرگەن شەبەر: «اتا-بابامىز كيىز ءۇيدى تەك اعاشتان جاساسا، قازىرگى ۋاقىتتا ءۇي جاساۋعا بولاتىن نەشە ءتۇرلى ماتەريال بار، مەن دە شابىتىما قاراي اعاشتان، تەمىردەن اليۋمينييدەن جاساپ ءجۇرمىن. ءبىر كيىز ءۇيدى جاساپ شىعۋعا 2 اپتادان 1 ايعا دەيىن ۋاقىت كەتەدى. كيىز ءۇيدىڭ سۇيەگىن ءوزىم جاسايمىن، بىرتىندەپ ءۇيدى جابدىقتايتىن دۇنيەلەردى دە جاساپ ۇيرەنىپ كەلەمىز، كەيدە دايىن بۇيىمداردى ساتىپ الىپ قولدانامىز. ءبىزدىڭ جۇمىس ورنىمىز باسقا بۇيىم جاسايتىن شەبەرلەردىكى سياقتى سەح قانا ەمەس، ستۋديا دەۋگە كوبىرەك كەلەدى. مىسالى كولىكتىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن اۆتوسالونعا بارىپ، ءىشى-سىرتىن كورىپ اقپارات الامىز عوي، ءدال سول سياقتى كيىز ءۇيدىڭ نە ەكەنىن بىلگىسى كەلگەن ادام ءبىزدىڭ سالوننان ءبارىن كورىپ بىلۋىنە بولاتىنداي جاعداي جاساپ قويدىق. سەبەبى، قالادا تۇراتىندار ءۇيىنىڭ قاسىنا كيىز ءۇي تىگىپ وتىرعان جوق، ۇيىندە اكە-شەشەسىنەن قالعان كيىز ءۇيى بارلاردىڭ ءوزى ونى قۇرىپ قويمايدى، كوبىنە سارايدا جيناۋلى تۇرادى، سوندىقتان ونى كورىپ سەزىنە المايدى، ول ءۇشىن ۇيگە كىرىپ وتىرىپ كورۋ كەرەك. ۇلتتىق ناقىشتاعى ءتۇسىرىلىم جاساۋعا دا بىزگە كەلەتىندەر بار»، دەدى.
كەز كەلگەن كاسىپكەردىڭ ءىسىن ودان ءارى ۇلعايتقىسى كەلەتىن جوسپارى بولۋى زاڭدى. ءبىزدىڭ بۇگىنگى سۇقباتتاسىمىزدىڭ دا ارمانى اسقاق.
«بيزنەستەگى العاشقى ساتى – تابىس تابۋ دەگەنىمىزبەن، اقشا تابۋ دەگەن كۇندەردىڭ كۇنىندە قىزىعى كەتىپ، قالىپتى تىرشىلىككە اينالادى، كاسىپتەن رۋحاني، شىعارماشىلىق ءلاززات العىڭ كەلەتىن ۋاقىت تۋادى. سونداي ويدان تۋىنداعان ءبىر ماقساتىم – كەلەشەكتە ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ، شەتەلدىك قوناقتارعا تانىستىرۋ ءۇشىن ۇلكەن ءبىر ەتنواۋىل سالۋ»، دەيدى بولاشاق ماقساتىن ايقىنداعان ازامات.
بۇگىنگى اڭگىمەگە ارقاۋ بولعان يننوۆاسيالىق قازاق ءۇيىنىڭ بۇرىنعى قازاق ۇيلەرىنەن ەڭ باستى ايىرماشىلىعى – كادىمگى قولشاتىر سياقتى تەز جينالىپ، وڭاي قۇراستىرىلاتىنى، سوندىقتان تۇرمىستا قولدانۋعا وتە ىڭعايلى.
«وتە ىڭعايلى بولۋىمەن قاتار بۇل كيىز ءۇيدىڭ جابىنى جاڭبىر، جەل جاعدايىنا ءتوزىمدى، تەز توزىپ كەتپەيتىن، سۋ تيسە تەز كەبەتىن، شىرىمەيتىن، ءيسى شىقپايتىن زاماناۋي ماتەريالدان جاسالعان، جارىق ءتۇسىپ تۇراتىن تەرەزەسى بار. كيىز ءۇيدىڭ بۇكىل ەلەمەنتتەرى كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق بىر-بىرىمەن بۋىنداپ قوسىلعان. سوندا ادامنىڭ دەنە مۇشەسى سياقتى قيمىلداپ ءبىر كونسترۋكسيا رەتىندە جينالادى دا، بۇزىلادى» قوسا كەتتى يدەيا اۆتورى.
ءوز قولىنان شىققان تۋىندىلارىن اسقان سۇيىسپەنشىلىكپەن تانىستىرىپ شىققان شەبەر ءسوز سوڭىن «الماتى قالاسىنىڭ ازاماتى، وسى قالادا تىركەلگەن كاسىپكەر رەتىندە جەرلەستەرىمە ۇلتتىق مۇرامىزدى ۇلىقتاي بىلەيىك، بوتەن ەلدەن كەلگەن دوستارىڭىز بولسا، حالقىمىزدىڭ جادىگەر قۇندىلىعىن كورسەتىپ، تانىستىرا جۇرەيىك دەپ ۇندەگىم كەلەدى» دەپ تۇيىندەدى.