– Qurmetti Berik Ýálıuly, Memleket basshysynyń keıingi sheshimderi men úndeýleri boıynsha blogosferada ártúrli sıpattaǵy túsindirmeler jarıalanyp jatyr. Búgin osy máselege qatysty málimdeme jasadyńyz. Tarqatyp aıtyp berseńiz.
– Iá, Prezıdenttiń sheshimderi men úndeýleri boıynsha blogosferada ártúrli sıpattaǵy túsindirmeler kóbeıip ketti. Osyǵan baılanysty búgin arnaıy málimdeme jasaý qajet dep sanadym. Sebebi Qasym-Jomart Toqaev – memleketimizdegi eń joǵary laýazymdy tulǵa jáne Qaýipsizdik Keńesiniń Tóraǵasy. Sondyqtan Memleket basshysy derbes sheshim qabyldaıdy. Konstıtýsıalyq qurylymǵa nuqsan keltirýdi kózdegen sodyrlardyń Qazaqstanǵa shabýyl jasaǵan qaıǵyly kúnderi de solaı bolǵan. Qasym-Jomart Kemeluly otandastarymyzǵa arnaǵan óziniń úndeýlerin keńesshilerdiń kómeginsiz ádettegideı ózi jazdy. Osy sátti paıdalana otyryp, taǵy da aıtqym keledi: Memleket basshysynyń jumysy týraly aqparatty taratyp, túsindirýge Prezıdenttiń baspasóz hatshysynan basqa eshkimniń haqysy joq. Iaǵnı, men ǵana aqparat taratamyn.
– Birneshe kún boıy elimizde bolǵan tótenshe oqıǵalar men terrorlyq áreketter jaǵdaıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń árbir sheshimin halyq, tipti sheteldik aqparat quraldary jiti baqylap otyr. Mundaı qıyn kezde Joǵarǵy Bas qolbasshyǵa da ońaı emesi anyq. Prezıdenttiń jumysyn baspasóz qyzmeti taratyp jatqan aqparattardan oqyp, bilip otyrmyz. Aqordadan kúni-túni aqparat túsip jatyr. Osy kúnderi baspasóz qyzmetin negizgi núsmeıker bolǵanyn jasyra almaımyz. Memleket basshysy qandaı jaǵdaıda jumys istep jatyr?
– Prezıdentimiz Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev Mańǵystaýda bastalyp, 4 qańtarda aýqymy keńeıip, sońy terrorlyq shabýylǵa ulasqan sátten bastap Aqordada jumys isteýde. Memleket basshysy kúni-túni non-stop rejıminde jumys istep, eldegi jaǵdaıdy tolyq baqylaýynda ustap otyr. Ózderińiz de kórip otyrsyzdar, jaǵdaı shıelenisken tusta eldi turaqtandyrý úshin der kezinde batyl sheshimder qabyldap, halyqqa efır arqyly úndeýlerin joldaýda.
– Ózińiz aıtyp otyrǵan 4 qańtar kúni keshke qaraı jaǵdaı kúrdelenip, eldi úreı bıledi. Dál sol sátte Aqordada qandaı oqıǵalar boldy?
– Túngi saǵat 11-lerde Prezıdent elde qalyptasqan jaǵdaıdy halyqqa baıandap, Úndeý arnaıtyny belgili boldy. Jumysqa 10 mınýtta shuǵyl jettim. Shynyn aıtý kerek, Memleket basshysy sol jerde kompúterde mátin terip otyrǵan hatshysyna sóıleıtin sózin aýyzsha aıtyp turdy. Baspasóz qyzmeti kameralardy qoıyp, dybysyn rettep jyldam uıymdastyryp, Qasym-Jomart Kemelulynyń málimdemesin taspaǵa túsirdik. Prezıdenttiń halyqqa arnaǵan sózin birden respýblıkalyq telearnalarǵa joldadyq.
Óziniń birinshi Úndeýinde Memleket basshysy: «Azamattyq jáne áskerı maqsattaǵy qyzmettik ǵımarattarǵa shabýyl jasaýǵa úndeıtin urandar múldem zańǵa qaıshy keledi. Bul – óreskel qylmystyq áreket. Bılik qulamaıdy!» - dep naqty shegelep aıtty.
Sol sátten beri Prezıdentten bastap bárimiz áli jumysta júrmiz. 5 kún boldy. Aqordada túnep, jumys istep, bir sózben aıtqanda, sol jerde aqparat taratyp jatyrmyz. Basshylyq rezıdensıada eldegi jaǵdaıdy baqylap, kúni-túni shuǵyl sheshimder qabyldaýda. Memleket basshysy osyndaı syn saǵatta halyqpen birge bolamyn dedi. Sózinde turdy.
– Jańa 2022 jyldyń alǵashqy kúnderi tarıhymyzdaǵy qıyn kúnder bop este qalatyny anyq. Prezıdenttiń qıyn shaqta jyldam ári batyl túrde sheshim qabyldaǵanyn halyq jaqsy qabyldap, qoldaý bildirip jatyr. Osy kúnderi bolǵan Memleket basshysy jumysynyń hronologıasyn tolyǵyraq aıtyp berseńiz.
– Iá, durys aıtasyz. Bul kúnder – shynymen de esten ketpeıtin tarıhı sátter. Aıtyp ótkenimdeı, Qasym-Jomart Kemeluly birden jaǵdaıdy tolyq baqylaýyna aldy. 5 qańtar kúni shamamen túngi saǵat 2-de Mańǵystaý oblysy men Almaty qalasyna Tótenshe jaǵdaı engizý týraly Jarlyqqa qol qoıdy. Saǵat 5:30-da meni Prezıdent kabınetine shaqyrdy da, saǵat 7:00-de shuǵyl jıyn ótetinin, ózi Premer-Mınıstr Asqar Mamınniń otstavkasyn qabyldaǵanyn aıtty. Memleket basshysy maǵan jıyn bastalǵan sátte Aqordanyń resmı saıtyna Úkimettiń otstavkasy týraly birden aqparat shyǵarýym kerektigin tapsyrdy. Odan keıin 15 mınýttan keıin Memlekettik hatshy Erlan Qarındi taǵaıyndaý, taǵy 15 mınýttan keıin UQK birinshi orynbasary Murat Nurtileýdi taǵaıyndaý týraly Jarlyqtar ýaqytyly jarıalanýy kerek degen tapsyrma berdi. Sosyn maǵan «Saǵat qazir 6 boldy. Bir saǵatyń bar, pres-relızderińzdi ázirleı ber», - dedi. Sol tapsyrmaǵa sáıkes, biz saıtymyz arqyly aqparattardy ýaqytyly halyqqa tarattyq.
Prezıdent eldegi jaǵdaı ýshyǵyp bara jatqannan keıin sol kúni tús kezinde Nur-Sultan qalasy men Almaty oblysyna Tótenshe jaǵdaı engizý týraly sheshim qabyldady.
Sol 5 qańtar kúni tús aýa Qasym-Jomart Kemelulynyń Qaýipsizdik Keńesiniń tóraǵasy bolǵany belgili boldy. Efır arqyly halyq aldyna shyǵyp, ekinshi Úndeýin jarıalaıtynyn aıtty. Sol Úndeýinde Prezıdent: «Buzaqy toptardyń áreketteri joǵary deńgeıde uıymdastyrylǵanyn kórip otyrmyz. Bul qarjylandyrylǵan búlikshilerdiń jan-jaqty oılastyrylǵan jospary ekenin dáleldeıdi. Bul – qaskóılerdiń qıturqy áreketi. Sondyqtan Memleket basshysy jáne búginnen bastap Qaýipsizdik Keńesiniń Tóraǵasy retinde barynsha qatań áreket etemin. Bul – ómirin qorǵap qalýǵa ótinish bildirgen kóptegen azamatymyzdyń qaýipsizdigine qatysty másele. Bul – memleketimizdiń qaýipsizdigine tikeleı qatysty. Halyq meni qoldaıtynyna senimdimin. Qandaı jaǵdaı bolsa da, men elordada bolamyn. Halyqpen birge bolý – meniń Konstıtýsıalyq mindetim», - dep qadap aıtty.
Bul Úndeý 5 qańtar kúni keshki 6 jarymda shyqty.
Osy málimdemeden keıin Qazaqstan Prezıdenti Respýblıkanyń barlyq aımaǵyna Tótenshe jaǵdaı engizý týraly Jarlyqtarǵa qol qoıdy. Keshke qaraı Ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymyna múshe memleketter basshylarymen telefon arqyly sóılesti.
Al túngi 11 jarymda Qasym-Jomart Toqaev Qaýipsizdik Keńesiniń tóraǵasy retinde alǵashqy otyrysyn ótkizdi. Jıynda Prezıdent: «Bul – qaýip qana emec, bul – memlekettiń tutastyǵyna nuqsan keltirý, azamattarymyzǵa shabýyl jasaý. Olar menen Memleket basshysy retinde tez arada ózderin qorǵaýdy suraıdy. Azamattarymyzdyń ıgiligin, qaýipsizdigi men tynyshtyǵyn oılaý – meniń Konstıtýsıalyq mindetim. Sondyqtan UQSHU-daǵy áriptesterime bildirilgen ótinish – ýaqytyly ári tolyǵymen durys qabyldanǵan sheshim», - dep málimdedi.
Qaýipsizdik Keńesiniń otyrysynan keıin 1 saǵattan soń Prezıdent birqatar asa mańyzdy kadrlyq ózgerister jasady. Atap aıtqanda, Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy bolǵan Kárim Másimovtiń ornyna Ermek Saǵymbaevty jáne Memlekettik kúzet qyzmetiniń basshysy etip Sáken Isabekovti taǵaıyndady. 6 qańtar kúni Úkimetke 10 naqty ári shuǵyl tapsyrma berdi. Sol jerde bári qamtylǵan.
Strategıalyq josparlaý jáne reformalar jónindegi agenttik pen Memlekettik kúzet qyzmetine jańa kadrlar taǵaıyndaý jóninde sheshim qabyldady. Sol kúni tústen keıin Túrkıanyń Prezıdentimen telefon arqyly sóılesti.
7 qańtar kúni tańǵy saǵat 7:00-de Qasym-Jomart Kemeluly Lańkestikke qarsy shtabtyń otyrysyn ótkizdi. Sol kúni túski saǵat 2 jarymda Qazaqstan halqyna kezekti Úndeýin jasady. Sol Úndeýinde Prezıdent: «Terrorıster memlekettik jáne jeke azamattardyń dúnıe-múlkine áli de zalalyn keltirip, azamattarǵa qarsy qarý qoldanýda.
Quqyq qorǵaý organdary men armıaǵa eskertýsiz oq atýǵa buıryq berdim. Kúshtik qurylymdar bul mindetti moraldyq jáne tehnıkalyq turǵydan oryndaýǵa daıyn», - dedi. Halyq osyndaı batyl málimdeme kútip otyrsa kerek, birden qoldap ketti. Kópshilik kútken sheshýshi málimdeme boldy dep oılaımyn.
8 qańtarǵa qaraǵan túni Memleket basshysy óziniń tvıtterdegi paraqshasyna eldegi ahýaldy álemdik qaýymdastyqqa jan-jaqty túsindiretin aǵylshyn tilindegi birneshe tvıt jarıa etti. Al tańerteń saǵat 8 jarymda Lańkestikke qarsy shtabtyń kezekti otyrysyn ótkizdi. Kúndiz Tótenshe jaǵdaılar mınıstriniń mindetin atqarýshy Iýrıı Ilındi qabyldady. Túski úzilis kezinde Qasym-Jomart Toqaev Reseı jáne Belarýs elderiniń prezıdentterimen telefon arqyly sóılesti. Sol kúni «terorıstik aktilerdiń saldarynan adamdardyń qaza bolýyna baılanysty Qazaqstan Respýblıkasynda 2022 jylǵy 10 qańtarda jalpyulttyq aza tutý jarıalansyn», - degen Ókimge qol qoıdy. Keshke qaraı birqatar kadrlyq taǵaıyndaýlar jasaldy.
Kelesi kúni tańǵy 8-de Memleket basshysy Lańkestikke qarsy shtabtyń kezekti otyrysyn ótkizdi. Osy otyrysta tártipsizdikterdiń saldarynan kelgen shyǵyndardy qalpyna keltirý úshin Úkimettik komısıa qurýdy tapsyrdy.
Bulardyń arasynda kúshtik qurylymdardyń birinshi basshylaryn qabyldap, olardyń aqparatyn, esebin tyńdap júr.
Qazir eseptep qarasaq, Memleket basshysy 4 qańtardan beri 100-saǵattan astam demalyssyz, úzilissiz jumys istep jatyr eken. Ózderińiz baıqap otyrǵandaı, sońǵy aptadaǵy Prezıdenttiń jumys hronologıasyn qarasańyz, berilgen tapsyrmalar men qabyldanǵan sheshimderi, ótkizgen jınalystary kúndizgi jumys ýaqytyna baılanbaı, kúnde de, túnde de úzdiksiz bolyp jatyr.
– Osyndaı qarqynmen eńbek etip jatqan Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev shyn máninde kúni-túni eldegi jaǵdaıdy ózi baqylap otyr. Alda budan kóp qyrýar sharýa kútip tur. Memleket basshysy qashan demalady?
– Eldegi ahýaldy kórip otyrsyzdar. Eń aýyr kezeńi artta qalǵan sıaqty. Konstıtýsıalyq zańdylyqtar barlyq aımaqta qalpyna kelip jatqanyn Memleket basshysy málimdedi. Árıne, bul jaǵdaı Prezıdenttiń eldiń qaýipsizdigin kirpik qaqpaı qorǵaǵanynyń nátıjesinde ońalyp keledi. Óziniń Úndeýinde osy kezde qoldaý bildirgen barsha qazaqstandyqqa shynaıy alǵysyn bildirgen bolatyn. Meniń bilýimshe, osy kúrdeli kúnderi Qasym-Jomart Kemeluly táýligine 1 nemese 2 saǵat qana kóz shyrymyn alyp qana eńbektenip júr. Tipti bir-eki kún buryn tańǵy jınalystyń aldynda: «Búgin 2 saǵat demaldym, bunyń ózi jaqsylyqtyń belgisi», – degeni bar.
– Ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymy týraly suraǵym keledi. Bitimgerlik kúshterdiń mısıasy qandaı bolmaq?
– Ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymynyń bitimgerlik kúshteriniń negizgi mısıasy – strategıalyq nysandardy kúzetý. Strategıalyq nysandardy ODKB áskerıleri qorǵaǵandyqtan, bizdiń qarýly kúshterimizge terrorıster kóp shoǵyrlanǵan Almaty qalasy men Almaty oblysynda erkin qımyldap, olardyń kózin joıýǵa múmkindik berdi. Jaǵdaı turaqtalǵan soń mısıasy aıaqtalady. Birden óz elderine qaıtady. Osy sátti paıdalanyp aıta keteıin, keshe Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń usynysymen ODKB-nyń kezekten tys sesıasy onlaın formatta ótti. Sol jıynda Prezıdent elimizdegi ahýal boıynsha áriptesterine tolyqqandy málimet berdi. Aqordanyń resmı saıtynan aqparat kútińizder. Prezıdent aıtpaqshy, jalǵan aqparattarǵa senbeı, tek qana resmı málimet kózderine senińizder degim keledi.
"AQSHAM-AQPARAT".