Balany mektepke neshe jastan bergen durys? Mamandar pikiri men ata-ana tájirıbesi
Bıyl alǵash ret mektep tabaldyryǵyn attaıtyn búldirshinderdiń ata-analary úshin eń ózekti suraqtyń biri – «Balany mektepke neshe jastan bergen durys?»
Keıbir ata-analar balasyn 5,5 jasta mektepke berýge asyqsa, endi bireýleri 7 jasqa deıin kútkendi jón sanaıdy. Bul týraly mamandar ne deıdi? Zań tártibi boıynsha durysy qaısy? Tómende osy suraqtarǵa jaýap izdep kórdik.
Muǵalim: «Qyz bala erterek daıyn bolady, al ulǵa ýaqyt kerek»
20 jyldan astam tájirıbesi bar bastaýysh synyp muǵalimi Balym Sadyqbekqyzy tájirıbesinde qyz balalardyń mektepke beıimdelýi erte bastalatynyn ańǵarǵan. Onyń aıtýynsha, tipti 5,5 jastan kelgen qyz balalar 7 jastaǵylarmen qatar oqý baǵdarlamasyn meńgere alady.
«Qyzdar pysyq, tez úırenedi. Al uldarǵa beıimdelý úshin kóbirek ýaqyt qajet. Sol sebepti ul balalardy 7 jasqa tolar shaǵynda bergen durysyraq dep oılaımyn», – deıdi ustaz.
Maman pikirinshe, mektepke beıimdelýde tek jasty emes, balanyń minezi men temperamentin de eskerý qajet. Uıalshaq, tuıyq balalar ortaǵa sińip, sabaqqa boı úıretýi úshin qosymsha ýaqyt qajet bolýy múmkin.
Neıropsıholog: «Mektepke daıyndyq tek jaspen ólshenbeıdi»
QR balalar psıhologtary men neıropsıhologtar qaýymdastyǵynyń prezıdenti, neıropsıholog Aınur Aldash balanyń mektepke daıyndyǵyn úsh negizgi baǵyt boıynsha baǵalaý qajet deıdi:
1. Qozǵalys daǵdylary (motorıka)
Bala tepe-teńdik ustaı ala ma? Qalam ustaǵanda qolynyń ebi kele me? Aıaq kıimniń baýyn ózi baılaı ma? Bul – fızıkalyq baqylaýdyń alǵashqy belgileri.
2. Intellektýaldyq damý
Bala estip, kórgenin qoryta ala ma? Keńistikti baǵdarlaýy, logıkalyq oılaýy qandaı deńgeıde? Osyǵan da mán bergen jón.
3. Emosıalyq daıyndyq pen motıvasıa
Bala mektepke barýǵa yntaly ma? Oqýǵa degen ishki qyzyǵýshylyǵy bar ma? Osy jaǵyna da qaraý kerek.
Mamannyń aıtýynsha, qazir kóp bala ekran aldynda kóp ýaqyt ótkizedi, bul olardyń sensorlyq damýyna keri áser etýi múmkin. Tek kórý arnasy jaqsy damyp, estý, qozǵalý, seziný qabiletteri kenje qalýy yqtımal. Bul mektepte oqýda tyńdaý, zeıin shoǵyrlandyrý kezinde qıyndyq týǵyzýy múmkin.
«Sondyqtan bala fızıkalyq, tanymdyq jáne emosıalyq turǵydan daıyn bolýǵa tıis. Tek jasyna qarap sheshim qabyldaýǵa bolmaıdy», – deıdi neıropsıholog.
Mamandardyń pikirine júgine otyryp, balanyń mektepke daıyndyǵyn kelesideı toptaýǵa bolady:
Fızıologıalyq daıyndyq – kún tártibin saqtaý, densaýlyqtyń jaqsy bolýy, usaq qol motorıkasynyń damýy.
Zıatkerlik daıyndyq – zeıin qoıý, este saqtaý, logıkalyq oılaý, oqý men sanaý daǵdylary.
Áleýmettik daıyndyq – muǵalimmen jáne synyptastarymen qarym-qatynas, erejelerdi qabyldaý, uqyptylyq pen tártip.
Emosıonaldy daıyndyq – oqýǵa qyzyǵýshylyq, ózin-ózi basqarý, emosıany retteý, bastama kótere bilý.
Sonymen qatar, balanyń mektepke barýǵa degen ishki yntasy, tapsyrmany júıeli oryndaý qabileti men erik-jigeri de úlken ról atqarady. Mektepke beıimdelýi úshin bala «bolmaıdy» degen sózdi túsinip, ózin shekteı bilýi, kúndelikti áreketterdi (sómke jınaý, aıaq kıim baılaý) óz betinshe oryndaýǵa tıis.
Ata-ana tájirıbesi: bir sheshim – eki túrli nátıje
Tórt balanyń anasy Sholpan Álıeva tuńǵysh balasyn 6 jasqa tolar-tolmasta mektepke bergenin eske alady:
«Bastapqy eki jyl qıyn boldy. Sabaqqa kóńil bólýi, jazyp-oqýy kesh qalyptasty. Qosymsha sabaqtar arqyly ǵana qatarǵa iliktik».
Al ekinshi ulyn 7 jasqa tolýyna eki aı qalǵanda bergen. Nátıjesinde, sabaqqa tez beıimdelip, alǵashqy kúnnen-aq úı tapsyrmalaryn ońaı meńgerip ketken.
«Eki balanyń mekteptegi alǵashqy jyly eki túrli boldy. Jas aıyrmashylyǵy – nátıje aıyrmashylyǵy», – deıdi kóp balaly ana.
Mektepke daıyn bolý úshin balamen qandaı jumys isteý kerek?
Eń aldymen, onyń densaýlyǵyna qamqorlyq jasaý kerek. Júzý, serýendeý, velosıped tebý - bul bolashaq mektep ómirine sátti kirýge yqpal etetin is-áreketter. Balanyń erikti qasıetterin damytý mańyzdy. Ol úshin balaǵa kez-kelgen bastaǵan isti aıaǵyna deıin aıaqtaýdy úıretý kerek.
Balanyń mektepke daıyn bolýy – tek jasyna qarap sheshiletin másele emes.
Fızıkalyq, kognıtıvtik jáne emosıalyq damý – basty nazarda bolýy kerek.
Ár bala – jeke tulǵa. Bireýi alty jasta daıyn, endi biri jetide ǵana beıimdeledi.
Damýdyń eń mańyzdy tásili (sóıleýge, zeıin aýdarýǵa, qarym – qatynasqa, este saqtaýǵa, qıalǵa jáne taǵy basqalarǵa qatysty) – balaǵa kitap oqý. Balalarǵa kúnine keminde jarty saǵat ertegilerdi oqý (nemese aıtý) kerek.
Zań ne deıdi?
Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly» Zańy men mektepke qabyldaýdyń úlgilik qaǵıdalaryna sáıkes:
• 1-synypqa qabyldaý 6 jastan bastalady.
• Eger bala sol jyldyń 31 jeltoqsanyna deıin 6-ǵa tolsa, mektepke qabyldana beredi (ıaǵnı, 5,5 jasta da qabyldanýy múmkin).
• Zań ata-analarǵa tańdaý erkindigin beredi.
Bıyl birinshi synypqa qujattardy tapsyrý merzimi 1 sáýirde bastalyp, 31 tamyzǵa deıin jalǵasady. Ótinishti egov.kz portaly nemese qaǵaz úlgisindegi ótinishti mektepke baryp ótkizýge bolady. Ótinish jumys kúnderi qabyldanady.
Qajetti qujattar:
• Ata-ananyń (nemese zańdy ókildiń) ótinishi
• №065-ý nysanyndaǵy medısınalyq anyqtama
• №052-2/ý nysanyndaǵy balanyń densaýlyq pasporty
• 3h4 sm eki dana sýret
Shetel azamattary turaqty nemese ýaqytsha tirkeýdi rastaıtyn qujat usynýy tıis.
Ata-ana sheshimine zań da erkindik bergen. Biraq ol sheshim bala múddesine saı onyń damýyndaǵy erekshelikteri eskerile otyryp qabyldanǵany jón.
Jalpy jańa oqý jylynda birinshi synypqa 370 myńnan astam qazaqstandyq bala barady dep kútiledi.
QR Oqý-aǵartý mınıstrligi Orta bilim berý komıtetiniń aqparatyna saı, búgingi tańda 242 myńnan astam ótinim kelip tústi. Birinshi synypqa qabyldaý boıynsha eń kóp ótinim Túrkistan, Almaty, Qyzylorda oblystarynda, sondaı-aq Almaty, Astana qalalarynda tirkelip otyr.
Eń bastysy – bala mektepke qýanyp, ózine senimdi bolyp barýy kerek. Bilimge yntaly balanyń negizi birinshi synyptan bastap qalanady. Sondyqtan onyń bilim jolyn bastamas buryn barynsha jan-jaqty daıyndyqpen kelýine mán berý kerek.