Алтын күз есік қағып тұр. Арагідік жаңбыр жауып, қоңыр жел, салқын самал соғатын кез басталды.
Алдымызда күздің басы – қыркүйек айы. Ол алты айдан тұратын суық айлар легінің алғашқысы. Осы айда аптап ыстық басылып, мал тойынып, егін, бақша өнімдері толық піседі, шаруаның ала дорбасына түседі. Тәжірибеден көріп жүргеніміздей, әрбір айдың басы, ортасы және соңы өзгеріссіз болмайды. Осы негізге сүйенсек, алдағы 3-4 күннің көлемінде жауын-шашын болуы әбден мүмкін. Жаңбыр соңы қайтадан шуақты күндерге жалғасады.
Алда «Мизам шуағы» бар. Көнекөз адамдардың: ««Мизам шуағы» келмей, күз басталмайды, күн суытпайды» деген болжамы бар. Аптаның соңына қарай қыркүйек айы басталады. Күздің алғашқы айы. Бұл ай атауы мал шаруашылығына байланысты шыққан. Ол туралы кезі келгенде айтамыз, амандық болса.
5 жұлдыздан тұратын Таразы шоқжұлдызы тамыз айының соңынан мамыр айының ортасына дейін аспан төрінде көрініп тұрады. Бұл шоқжұлдыз төрт түліктің жайымен жиі көшіп-қонып отырған халқымыздың жыл маусымдарын, әр айда туатын амалдарды біліп, соған қарай қам-қарекет жасауына игі ықпал еткен. Бабаларымыз жылды 12 айға бөлгенде, алғашқы алтауын (наурыз, сәуір, мамыр, маусым, шілде, тамыз) жылы маусымға, екінші алтауын (қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан, қаңтар, ақпан) суық маусымға жатқызған. Қазір жылы маусымның соңғы күндері ғана қалды, ары қарайғы кезек – суық маусымдікі. Мұны қазекем өліара шақ деп атаған. Алдағы мезгілдердің (күз, қыс, көктем) қандай болатыны осы өліара шақтағы табиғат құбылыстарына байланысты болмақ. Айталық, өліара шақ жауын-шашынды болса, қыс боранды болады. Шолпан жұлдызы таңертең туса, қыс шаруаға қолайлы болып, көктем ерте шығады, т.б.
Қазір өткен жолы сөз еткен "сарша тамыз" амалы (20–25 тамыз аралығында) бүгін бітті. Бұл – тамыздың соңы деген мағынаны білдіреді. Шөп сабағы сарғайып, кейбірі қурай бастайды. Алда "масақ" амалы бар. Ол мизамның 15 жаңасына дейін жалғасады. Ары қарай егін, бақша өнімдерін жинау, қошқарға және еркек тоқтыға күйек байлайтын «күйек» амалы келеді. Күздің қарбаласы басталады. Егіні жиналып алынған атызға мал жайылады, кәрі-құртаң, бала-шаға масақ тереді. Қарт кісілер егіншіден кеусен сұрайды. Егін бітік болған жылы кеусенді керсен-керсенімен таратады.
«Таразы туса, таң салқын, бидай, тары піседі» деген мақалдың айтылған мерзімі келді. Себебі, Таразы жұлдызының тууы шілденің соңындағы жеміс-жидек пен егіннің пісетін кезіне тура келеді. Ал Сүмбіленің тууы тамыздың соңғы жартысы мен қыркүйектің бастапқы кезіне тура келеді. Осы кезде шөп пісіп, шық түсіп, жылқы малының шыбын-шіркейден жаны жай тауып, қоң жинап, қоңыр күздің келе жатқан нышаны байқалады.
Бүгін григорианша - тамыздың 25-і, ай бойынша – 27-сі, қазақша – айдың 10-шы жұлдызы. Апта айдың соңы мен басына сәйкес келгендіктен де, аспанды бұлт торлап, аздаған жауын-шашын болуы ғажап емес. Бірақ ол ұзаққа бармайды. Шуақты күндер әлі алда жеткілікті.