InterContinental Almaty қонақ үйінде «FOC 2024: Fats and Oils Conference» май өнеркәсібі көшбасшыларының үшінші халықаралық конференциясы өтуде.
Қазақстанның майлы дақылдарды қайта өңдеушілердің Ұлттық қауымдастығы ұйымдастырған іс-шараға Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі мен Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің басшылары, 40-тан астам қазақстандық май зауытының топ-менеджерлері, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер, саланың жетекші сарапшылары мен халықаралық талдаушылар, алыс-жақын шет елдерден келген қызметі май саласымен тікелей байланысты 180-ге жуық делегат қатысып жатыр.
Келелі жиында алғашқы болып сөз сөйлеген Қазақстанның майлы дақылдарды қайта өңдеушілер Ұлттық қауымдастығының төрағасы Ядыкар Ибрагимов аталмыш саланың Қазақстан нарығындағы маңыздылығын атап өтті.
– Құрметті қонақтар, еліміздің ең әсем қаласы Алматыда өтіп жатқан конференцияға қош келдіңіздер! Май өнеркәсібі саласы әлеуметтік маңызы бар өнімдер бойынша азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін де, тұтастай алғанда елдің агроөнеркәсіптік кешенін – Ауыл шаруашылығы, құс шаруашылығы, мал шаруашылығы, құрама жем өнеркәсібі, қайта өңдеу, экспортын дамыту үшін де орасан зор маңызға ие. Сондықтан май саласы өкілдерінің бір алаңда бас қосуы өте маңызды. Мұндай іс-шаралар мемлекетіміздің май саласын дамытуға оң әсер ететініне және әріптестік қатынастарды жолға қоюға, сондай-ақ қазақстандық брендті жаһандық нарықта дамытуға ықпал етеді. Барлығыңызға конференцияда нәтижелі және табысты жұмыс, жаңа таныстар мен іскерлік байланыстар, өзара тиімді келісімшарттар мен инвестициялар, табыс пен өркендеу тілеймін!, - деді қауымдастық төрағасы.
Ұйымдастырушылардың айтуынша, отандық май саласының ішкі және сыртқы нарықтардағы ұстанымдарын сақтау және нығайту үшін әртүрлі факторлардың, соның ішінде әлемде болып жатқан геосаяси және климаттық өзгерістердің әсерін ескеру қажет. Осыған байланысты мұндағы тақырыптар аталмыш саладағы өзекті мәселелерді талқылауға, шешімдер іздеуге және май өнеркәсібін одан әрі дамыту перспективаларын айқындауға бағытталатын болады. Атап айтқанда, конференция барысында азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамыту, терең өңдеуге көшу, шикізаттық емес өнімнің экспорттық әлеуетін іске асыру, сондай-ақ елдің агроөнеркәсіптік кешеніне инвестициялар тарту сияқты тақырыптар қозғалады.
Май өнеркәсібінің танымалдығы жыл сайын артып келеді
Май саласы Қазақстанның АӨК-нің аса маңызды және перспективалы бағыттарының бірі болып табылады. Осы бағыттағы кәсіпорындар күнбағыс майы, сондай-ақ маргариндер, майлар мен спрэдтер, майонездер, соустар сияқты әлеуметтік маңызы бар өнімді шығарады. Май өнімдерін тек ел тұрғындары ғана емес, сонымен қатар құс шаруашылығы, мал шаруашылығы, құрама жем және кондитерлік өнеркәсіп салаларында қолдану үшін таптырмас компонент болып табылады. Сондай-ақ, саланың өнімдері лактар мен бояулар, сабындар, жуғыш заттар өндірісінде қолданылады.
Май өнеркәсібінің танымалдығы жыл сайын артып келеді, себебі еліміздің әрбір тұрғыны үшін күнбағыс майының, сондай-ақ құс еті, тауық жұмыртқасы, сүт және ет өнімдері сияқты басқа да әлеуметтік маңызы бар өнімдердің бағасымен не болатыны маңызды. Бұл өнімдердің өндірісі майлы дақылдарды өңдеу процесінде алынған шрот пен күнжара сияқты жоғары ақуызды өсімдік тағамдарындағы кәсіпорындардың қауіпсіздігіне тікелей байланысты.
2023/24 маусымы Климаттық, геосаяси және конъюнктуралық өзгерістердің әсерінен күрделі болды. Сонымен қатар, Мемлекет басшысы еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және бағаны тұрақтандыруға ерекше назар аудара отырып, бастапқы өндірістен неғұрлым жоғары дәрежеде өңдеп-жасалған өнімдерді шығаруға кезең-кезеңмен көшу және үш жыл ішінде АӨК-дегі қайта өңделген өнім үлесін 70%-ға дейін ұлғайту бойынша міндеттер қойды.
Қазақстан ЕО елдеріне күнбағыс экспорттайтын жетекші бестікте
Қазақстан Республикасы Үкіметінің агроөнеркәсіптік кешенді дамытуға бағытталған қолдауының арқасында соңғы екі маркетингтік жылда қазақстандық өңдеу кәсіпорындары оралған майдың импортын 19%-ға қысқартып, ішкі нарық үшін бөтелкедегі майға арналған май зауыттарынан босату бағаларын тұрақтандырып және төмендете отырып (2023 жылы орта есеппен 30%-ға), күнбағыс майын өндіру мен экспорттауды екі еседен астам ұлғайта алды. Іс жүзінде 2022/23 маусымда май өнеркәсібі бойынша Мемлекет басшысының 2025 жылға қарай шикізаттық емес экспортты 2 есеге ұлғайту жөніндегі міндеті орындалды.
Орталық Азиядағы халықтың жыл сайынғы өсуін ескере отырып, күнбағыс майына деген қажеттілік тек арта түседі және Қазақстан осы өңірде осы әлеуметтік маңызы бар өнімді жеткізуде шешуші рөл атқара алады. Мысалы, Тәжікстанда 2022 және 2023 жылдары Қазақстанның өсімдік майын жеткізудегі үлесі 70%-ға дейін өсті, осылайша Ресей жетекші орыннан ығыстырылды. Сондай-ақ, Өзбекстан мен Ауғанстан нарықтарына май өнімдерін жеткізу үлесі артып келеді. Осылайша, орта мерзімді перспективада Қазақстан мүдделі министрліктердің дұрыс құрылымдаған сыртқы сауда қызметі арқылы Орталық Азияның күнбағыс майына деген қажеттілігін толығымен өтей алады.
Сонымен қатар, Еурокомиссияның мәліметі бойынша, 8 айдың қорытындысы бойынша (2023 жылғы шілдеден 2024 жылғы ақпанға дейін) Қазақстан ЕО елдеріне күнбағыс шротын экспорттаушы жетекші бестікке енді. Қазақстан Республикасынан ЕО-ға май өнімдерінің жалпы экспорты 2022 жылы 91%-ға – 76 мың тоннаға дейін, ақшалай есептегенде 118%-ға, 32 млн долларға дейін өсті. 2023 жылы ЕО-ға мұнай және тоң май өнімдерінің экспорты екі есеге жуық өсіп, 146 мың тоннаны құрады, валютадағы өсім 47%, 47 млн долларды құрады.
Көріп отырғанымыздай, қазақстандық май өнімдерін жеткізу географиясы дәстүрлі нарықтармен шектеліп қалмай, жылдан жылға кеңейіп келеді.
Сондай-ақ, 2023 жылы 62%-ға өсіп, 199 мың тоннаны құраған Қытай бағытындағы май өнімдерінің экспорты тұрақты өсуде. Қауымдастықтың болжамы бойынша, өсімдік майлары мен ақуызы жоғары жемшөптердің Қытайға экспорты 2026 жылға қарай 3 300 млн АҚШ долларына жетеді.
МДҚӨҰҚ бағалауы бойынша, алдағы үш маусымда қазақстандық май өнімдерінің жалпы валюталық түсімі 700 млн АҚШ долларынан асып, 2028 жылға қарай 1 млрд АҚШ долларына жетуі мүмкін. 2022/23 маркетинг жылындағы практикалық көрсеткіш 509 млн АҚШ долларын құрады.