Қазақстанда атом электр станциясын (АЭС) салу мәселесі бірнеше жылдан бері талқыланып келеді. Елдегі энергетикалық тапшылықтың ұлғаюы және болашақта электр энергиясына деген сұраныстың артуы АЭС салудың қажеттілігін күшейтуде.
Бүгінгі күні Қазақстан электр энергиясының айтарлықтай бөлігін көмір электр станцияларынан алады, бірақ бұл көздер экологияға кері әсерін тигізеді және көмір қорының шектеулі екенін ескере отырып, балама энергетикалық шешімдерді іздеу қажеттілігі туындауда.
Қазақстанның президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтуынша, елде АЭС салу мәселесіне қатысты түпкілікті шешім қабылдау қажет, бірақ бұл шешімді қабылдау үшін халықтың пікірі ескерілуі тиіс. Осы мақсатта 6 қазанда жалпыхалықтық референдум өткізіледі. Бұл референдумда Қазақстан халқы АЭС құрылысының қажет немесе қажет еместігін анықтайды.
АЭС салу не береді?
Атом электр станциялары электр энергиясын үздіксіз және тұрақты түрде өндіру мүмкіндігіне ие. Қазіргі таңда Қазақстанның энергетикалық жүйесінде маусымдық ауытқулар мен электр энергиясының тапшылығы байқалады, әсіресе, жылыту маусымдарында. АЭС бұл мәселені шеше отырып, электр энергиясының тұрақты және сенімді көзі бола алады. Болжамдарға сәйкес, алдағы 5 жылда Қазақстанда электр энергиясының тапшылығы сағатына 13 миллиард киловаттқа дейін артуы мүмкін. Бұл тапшылықты жабу үшін балама көздер, оның ішінде атом энергетикасы қажет.
Экономикалық және экологиялық артықшылықтар
АЭС құрылысы Қазақстанның электр энергиясы өндірісін айтарлықтай күшейтіп қана қоймай, экономикалық өсімге де ықпал ете алады. Атом энергиясы экологиялық тұрғыдан тиімді, себебі көмірқышқыл газының шығарылуын айтарлықтай азайтады. Бұл Қазақстанның экологиялық мақсаттарына, әсіресе, көміртексіз энергетикалық жүйеге көшуге қатысты міндеттемелерін орындауға көмектеседі.
Атом энергетикасы сонымен қатар елдің энергия нарығындағы тәуелсіздігін күшейтуге ықпал етеді. Өзінің мол уран қорын пайдалана отырып, Қазақстан әлемдік энергетикалық нарықта маңызды ойыншыға айналып, электр энергиясының тапшылығын ғана емес, энергия экспортын да дамытуға мүмкіндік алады. Елдегі уран қорының көптігі АЭС-ті ұзақ мерзімге сенімді қуат көзі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
Қауіпсіздік және халықаралық тәжірибе
АЭС салу туралы шешім қабылдағанда, қауіпсіздік мәселесі негізгі факторлардың бірі болып табылады. Әлемдегі озық тәжірибелерге сүйене отырып, АЭС-ті басқарудың қауіпсіздігіне үлкен мән беру қажет. Испания, Франция, Жапония сияқты елдер атом энергетикасын пайдалану арқылы экономикалық және экологиялық тұрғыдан үлкен жетістіктерге қол жеткізгенімен, қауіпсіздік жүйелеріне қомақты инвестициялар салған.
Қазақстан үшін де әлемдік тәжірибені мұқият зерттеу маңызды. АЭС салу үлкен жауапкершілікті талап етеді, сондықтан заманауи қауіпсіздік технологияларын қолдану және халықаралық стандарттарға сай әрекет ету қажет. Осы ретте Қазақстанның АЭС салу және пайдалану бойынша білікті мамандарды даярлау, сондай-ақ халықаралық серіктестермен ынтымақтастық орнату маңызды болады.
Қазақстандағы АЭС құрылысына қолдау
Қазақстанда АЭС құрылысы туралы пікірталастар барысында халықтың пікірі екіге бөлінді. Біреулер атом энергетикасының ел үшін экономикалық тиімділігін қолдайды, екінші топ қауіпсіздік мәселелеріне алаңдаушылық білдіреді. Қазақстанның стратегиялық жоспарларында энергия тапшылығын жою және экологиялық тұрақтылықты сақтау басты міндеттер қатарында тұр. Осыған байланысты халықтың пікірін ескеру үшін референдум өткізу шешімі қабылданды.
Қорытындылай келе, АЭС Қазақстанды энергия тапшылығынан құтқарып қана қоймай, елдің энергетикалық жүйесін жаңғыртуға, экономикасын күшейтуге және халықаралық аренада беделін арттыруға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жобаны жүзеге асыру үшін халықтың қолдауы және қауіпсіздік стандарттарын қатаң сақтау қажет. Референдум нәтижелері Қазақстанның энергетикалық болашағын айқындап беретін маңызды қадам болмақ.